Krajowy sektor bankowy stoi przed wyzwaniem związanym z ryzykiem prawno-walutowym, które wynika z ekspozycji banków na walutowe kredyty mieszkaniowe. Banki od trzech lat aktywnie zarządzają tym ryzykiem, podejmując różne działania mające na celu złagodzenie potencjalnych skutków. Jednakże, koszty związane z tym ryzykiem pozostają wysokie i mają wpływ na stabilność funkcjonowania banków. Analitycy NBP wskazują, że koszty te będą jednym z ważniejszych czynników wpływających na sytuację finansową banków i możliwość tworzenia kapitałów.
Spis treści:
Koszty bankowe za kredyty we frankach
Według raportu NBP, skala dodatkowych rezerw potrzebnych na pokrycie ryzyka w bilansie banków może wynosić od 25 mld zł do 40 mld zł. Ta szeroka wachlarz wynika z dwóch założeń – objęcia wszystkich aktywnych umów kredytowych ugodami lub rozstrzygania sporów wyłącznie wyrokami sądowymi. Jest to istotna kwota, która stanowi znaczące obciążenie dla sektora bankowego.
Ponadto, banki mogą być zmuszone pokryć koszty związane z potencjalnymi pozwami składanymi przez kredytobiorców, którzy już spłacili swoje kredyty. To dodatkowe obciążenie finansowe może zwiększyć presję na banki i ograniczyć ich zdolność do tworzenia kapitałów.
Rezerwy bankowe na kredyty we frankach niewystarczające
Na koniec czerwca 2023 roku, banki miały utworzone rezerwy o wartości średnio 63% bieżącej wartości portfeli kredytów w CHF. Jednakże, w wyniku zawierania ugód z kredytobiorcami oraz uprawomocnienia się pierwszych wyroków sądowych, banki już wykorzystały część tych rezerw, stanowiącą około 20% obecnie wykazywanego poziomu (szacunkowo 10 mld zł). Warto zauważyć, że rzeczywisty koszt banków poniesiony na ograniczanie ryzyka prawnego jest wyższy niż sugeruje obecna kwota rezerw.
Coraz więcej pozwów od Frankowiczów
Nadal obserwuje się wysoką dynamikę napływu nowych pozwów klientów przeciwko bankom. Większość tych pozwów (ponad 137 tys.) dotyczy kredytów, które są aktualnie spłacane. W ostatnich dwóch kwartałach tempo napływu nowych pozwów znacząco wzrosło, a można spodziewać się kontynuacji tego trendu w najbliższym czasie. To oznacza, że koszty związane z ryzykiem prawno-walutowym mogą nadal rosnąć dla banków.
Proces zawierania ugód
Banki kontynuują proces zawierania ugód z kredytobiorcami, który ma na celu znalezienie kompromisowych rozwiązań i ograniczenie potencjalnych kosztów sądowych. Do tej pory, banki zawarły już ponad 73,5 tys. ugód dotyczących kredytów o wartości około 12,5 mld zł. To stanowi około 56% liczby kredytów objętych sporem sądowym. Ugody te stanowią ważny element działań banków mających na celu zmniejszenie ryzyka prawno-walutowego.
Pogorszenie jakości kredytów
Autorzy raportu NBP wskazują, że jakość walutowych kredytów mieszkaniowych znacząco się pogorszyła w ostatnich latach. Jednakże, główną przyczyną tego pogorszenia jest ryzyko prawne, a nie czynniki ekonomiczne. Największy wzrost wskaźników kredytów zagrożonych i kredytów w drugiej fazie nastąpił po 2019 roku, kiedy to wyrok TSUE (C-260/18) spowodował masowe kwestionowanie umów. Mimo tych negatywnych wskaźników, wpływ walutowych kredytów mieszkaniowych na cały portfel kredytów jest obecnie niewielki z powodu znacznego spadku ich wartości i udziału.
Tabela: Polskie banki i sytuacja z kredytami we frankach
| Aspekt | Szczegóły |
|---|---|
| Oszacowany koszt ryzyka | 25-40 mld zł |
| Rezerwy na koniec czerwca 2023 | Średnio 63% wartości portfeli kredytów w CHF |
| Wykorzystane rezerwy | Ok. 10 mld zł (20% obecnego poziomu) |
| Liczba ugód | Ponad 73,5 tys. |
| Wartość ugód | Około 12,5 mld zł |
Strategie banków
Banki podejmują różne strategie w celu zrekompensowania strat wynikających z ryzyka prawno-walutowego i wakacji kredytowych. Jedną z takich strategii jest podnoszenie marż odsetkowych, czyli różnicy między oprocentowaniem kredytów a depozytów. W sierpniu 2023 roku, marże osiągnęły rekordowy poziom średnio 3,34%, co stanowi wzrost w porównaniu do lat poprzednich. Ta strategia ma na celu zwiększenie dochodów banków i rekompensatę potencjalnych strat związanych z ryzykiem prawno-walutowym.
Wakacje kredytowe a koszty
Po zakończeniu obowiązywania wakacji kredytowych można spodziewać się pogorszenia wskaźników ryzyka kredytowego w segmencie kredytów mieszkaniowych. Jednakże, w porównaniu do innych rodzajów kredytów, te wskaźniki powinny pozostać na niskim poziomie. Podczas wakacji kredytowych, wiele problemów ze spłatą kredytów zostało „zamrożonych”, ale po ich zakończeniu można się spodziewać pogorszenia wskaźników. Jednakże, problemy ze spłatą kredytów mieszkaniowych nie powinny mieć charakteru systemowego.
Odporność sektora bankowego
NBP uważa, że krajowy sektor bankowy pozostaje odporny na ryzyko racjonowania kredytu (credit crunch), które było sygnalizowane w poprzednich raportach. Poprawa sytuacji kapitałowej banków w pierwszej połowie 2023 roku przyczyniła się do spadku tego ryzyka. Banki odnotowały istotny wzrost nadwyżek kapitałowych, głównie dzięki bieżącym zyskom oraz emisjom instrumentów kwalifikowalnych do MREL. To ogranicza ryzyko racjonowania kredytu i zapewnia stabilność sektora bankowego.
Niepewność regulacyjna
Niemniej jednak, niepewność regulacyjna nadal pozostaje ważnym czynnikiem wpływającym na działalność banków. Nowe wymogi regulacyjne i ustawowe zmiany warunków umów, takie jak wakacje kredytowe, mogą generować nieoczekiwane koszty dla banków. To z kolei ogranicza skłonność i zdolność banków do udzielania kredytów i rozwijania działalności. Ponadto, wpływa to negatywnie na postrzeganie atrakcyjności sektora bankowego przez potencjalnych inwestorów.
Podsumowanie
Ryzyko prawno-walutowe stanowi poważne wyzwanie dla krajowego sektora bankowego. Banki muszą zarządzać tym ryzykiem, tworząc rezerwy i zawierając ugody z kredytobiorcami. Koszty związane z ryzykiem prawno-walutowym są wysokie i będą miały wpływ na stabilność banków. Jednakże, banki podejmują różne strategie, takie jak podnoszenie marż odsetkowych, aby zrekompensować straty. Mimo tych wyzwań, sektor bankowy pozostaje odporny i osiąga poprawę sytuacji kapitałowej. Niemniej jednak, niepewność regulacyjna pozostaje ważnym czynnikiem, który może wpływać na działalność banków w przyszłości.
