Minął zaledwie miesiąc od momentu, kiedy spółka GPW Benchmark (administrująca wskaźnikiem WIBOR) odtrąbiła sukces i zakończenie prac nad zastąpieniem WIBOR-u indeksem WIRON, a już pojawiła się pierwsza wpadka. Okazało się, że spółka ta błędnie wyliczała WIRON przez cały 2022 rok, w efekcie konieczna była rekalkulacja danych. Eksperci podkreślają, że przy reformie wskaźników referencyjnych pośpiech jest niepożądany, zwłaszcza że poziom indeksów WIBOR i WIRON odnosi się do kontraktów wartych aż 10 bln zł. WIRON ma stopniowo zastępować WIBOR nie tylko w umowach kredytowych, ale także w innych instrumentach finansowych (m.in. w obligacjach, instrumentach pochodnych oraz w funduszach inwestycyjnych). Pomimo zapewnień z początku grudnia ubiegłego roku, że opublikowane dane są prawidłowe, a wskaźnik WIRON odzwierciedla realia rynkowe i nie jest podatny na manipulacje, już po miesiącu konieczna była korekta ręczna. Czy konsumenci mogą ufać, że WIRON będzie bardziej sprawiedliwy niż WIBOR, a metodologia jego wyliczania nie pozostawi pola do błędów i manipulacji?
- Spółka GPW Benchmark, będąca administratorem wskaźników WIBOR i WIRON, w nieprawidłowy sposób wyliczała wysokość indeksu WIRON przez cały 2022 rok. Na stronie spółki pod koniec grudnia pojawiły się zaktualizowane dane.
- Błąd w wyliczeniach był wynikiem zastosowania niepoprawnie działającego algorytmu odpowiadającego za identyfikację danych wejściowych. Pojawiły się także błędy dotyczące klasyfikacji podmiotów do kategorii dużych przedsiębiorstw, instytucji finansowych i pozostałych instytucji finansowych.
- Metodologia wyliczania wskaźnika WIRON wydaje się jeszcze mniej czytelna niż w przypadku WIBOR-u. Weryfikacja czy wskaźnik został wyliczony poprawnie jest praktycznie niemożliwa dla zwykłego konsumenta. Mało prawdopodobne także, że WIRON będzie znacząco korzystniejszy dla kredytobiorców.
Spis treści:
Pośpieszna reforma wskaźników referencyjnych
Seria podwyżek stóp procentowych wywindowała w górę wskaźniki WIBOR 3M oraz WIBOR 6M, które stanowią podstawę oprocentowania większości kredytów złotowych, zwłaszcza mieszkaniowych. Już w lutym ubiegłego roku do sądów trafiły pierwsze pozwy przeciwko bankom kwestionujące sposób wyliczania wskaźników WIBOR.
Banki z niepokojem zaczęły patrzeć na to jak coraz więcej kredytobiorców złotowych nosi się z zamiarem złożenia pozwu do sądu. W kwietniu 2022 roku Premier Morawiecki ogłosił, że WIBOR zostanie zastąpiony innym „sprawiedliwym” wskaźnikiem, który będzie korzystniejszy dla kredytobiorców.
Intencją rządu było rzekomo ulżenie sytuacji kredytobiorców złotowych, ale trudno oprzeć się wrażeniu, że pomysłodawcom reformy chodziło także o zapobiegnięcie powtórce sytuacji z kredytami frankowymi, które są w sądach masowo unieważniane.
Niebawem po deklaracji Premiera ruszyły prace tzw. Narodowej Grupy Roboczej (NGR), w skład której wchodzili przedstawiciele NBP, KNF, UOKiK, Ministerstwa Finansów i banków, a ich celem było wytyczenie „mapy drogowej” stopniowego zastępowania wskaźnika WIBOR alternatywnym indeksem.
W innych krajach europejskich i pozaeuropejskich (np. w Anglii, USA, Szwajcarii, Japonii) prace nad reformą wskaźników referencyjnych trwały kilka lat, w Polsce sukces ogłoszono już po kilku miesiącach. Jesienią 2022 roku pojawiły się komunikaty, że NGR wybrała jako alternatywę dla WIBOR-u wskaźnik WIRON, którego administratorem jest również spółka GPW Benchmark.
W dniu 2 grudnia 2022 roku spółka ta opublikowała wartość wskaźnika wraz z całą dokumentacją i zapewniła, że dochowane zostały wszelkie procedury wynikające z przepisów europejskich, wskaźnik jest miarodajny, odnosi się do realiów rynkowych oraz nie jest podatny na manipulacje. A już kilka tygodni później, tj. 28 grudnia 2022 roku na stronie spółki GPW Benchmark pojawił się komunikat o konieczności rekalkulacji historycznych wartości indeksu WIRON.
Okazuje się, że przez cały 2022 rok spółka administrująca wskaźnikami publikowała nieprawidłowe wartości WIRON-u i konieczne było ich zaktualizowanie i przekazanie do dystrybutorów informacji. KNF nakazała rekalkulację indeksów od dnia 1 grudnia 2022 r., ale nieprawidłowe dane publikowane były przez cały rok 2022 i spółka GPW Benchmark, „w celu zapewnienia zdolności indeksu do adekwatnego i rzetelnego pomiaru rynku”, zdecydowała się przeliczyć na nowo wszystkie dane od początku 2022 roku.
GPW Benchmark błędnie liczył WIRON przez calutki 2022 rok⚠️
Rekalkulacji dokonano jednej, ale poprawiono WIRON z wszystkich dni z 2022 rokuKNF zobowiązał do poprawy stawek od 1 XII 2022. Ale poprawili za cały 2022
Może nie powiadomili KNF, że błędy były nie tylko od 1 grudnia? https://t.co/uzk2YFtYdj pic.twitter.com/iZN0hKt64V
— Rafał Mundry (@RafalMundry) December 31, 2022
Pierwsza poważna wpadka WIRON-u. Był błędnie wyliczany przez cały 2022 rok!
Spółka GPW Benchmark na swojej stronie zamieściła komunikat, z którego wynika że jeden z podmiotów przekazujących dane na użytek wyliczania wskaźnika WIRON odnotował niepoprawnie działający algorytm odpowiedzialny za identyfikowanie danych wejściowych odnoszących się do depozytów przedsiębiorstw.
W efekcie zlecono wszystkim podmiotom przekazującym dane przeprowadzenie audytu, którego celem miało być zbadanie procesów związanych z identyfikacją, kwalifikacją i przekazywaniem danych. W wyniku audytu zidentyfikowane zostały nieprawidłowości w zakresie danych odnoszących się do depozytów dużych przedsiębiorstw i klasyfikacji podmiotów do kategorii dużych przedsiębiorstw.
Ponadto zidentyfikowano różne podejście do klasyfikowania podmiotów w kategorii instytucji finansowych i pozostałych instytucji finansowych. Co więcej, pojawiły się błędy jednostkowe tzw. natury jednorazowej.
Administrator wskaźnika WIRON broni się, że błędy i wynikająca z nich konieczność rekalkulacji wartości indeksów miała miejsce jeszcze przed rozpoczęciem stosowania WIRON-u w umowach i instrumentach finansowych. Przypomnijmy, że zgodnie z mapą drogową wyznaczoną przez Narodową Grupę Roboczą, od grudnia 2022 roku banki mogą zamieszczać w ofercie produkty oparte na WIRON-ie, ale WIBOR będzie zastępowany stopniowo, a całkowicie zniknie dopiero w 2025 roku. Na razie żaden bank nie zdecydował się na zaoferowanie kredytów z oprocentowaniem zmiennym opartym na WIRON-ie.
Mam nadzieję, że Pani @Nina_Vincenz wyjaśni sytuację.
Dlaczego stawki dostępne dziś na stronie (dane historyczne od 3 stycznia 2022) nie pokrywają się z tym co było wrzucane bieżąco na stronę przez cały rok.
Codziennie robiłem screeny i udostępniałem na tthttps://t.co/KTaLrSW7kL pic.twitter.com/4jIhlyM3IB— Rafał Mundry (@RafalMundry) December 31, 2022
Do nowego indeksu instytucje finansowe podchodzą najwyraźniej z dużą dozą ostrożności. Jak pokazuje sytuacja z korektą danych za 2022 rok, ostrożność w podejściu do WIRON-u jest jak najbardziej zasadna. Nie wiadomo bowiem co się jeszcze wydarzy i czy nie pojawi się konieczność przeliczenia wartości indeksu ponownie.
Jak wyliczany jest WIRON?
Metodologia wyliczania wskaźnika WIRON wydaje się jeszcze mniej czytelna dla przeciętnego konsumenta niż w przypadku krytykowanego powszechnie WIBOR-u. Wskaźnik WIRON jest obliczany na bazie transakcji depozytowych jednodniowych (O/N overnight) zawieranych przez podmioty przekazujące dane z instytucjami finansowymi i przedsiębiorstwami. Wskaźnik jest ustalany jako średnia stopa procentowa ważona wolumenem transakcji i publikowany z dokładnością do 3 miejsc po przecinku. Podstawą do wyliczeń jest zbiór transakcji z danego dnia, który podlega korekcie dwustronnej polegającej na odcięciu 25% łącznej sumy wolumenu transakcji na obu końcach dziennego rozkładu stóp.
Procedury przewidują kilka warunków, które muszą być spełnione, aby ustalić poziom WIRON danego dnia. Jest to po pierwsze próg minimum dla łącznego wolumenu transakcji, który wynosi 1 mld zł oraz minimalna liczba podmiotów przekazujących dane. Jeżeli kryteria te nie zostaną spełnione, wprowadzana jest procedura tzw. fallback, zgodnie z którą wartość indeksu jest ustalana jako suma stopy referencyjnej NBP z danego dnia oraz średniego spreadu pomiędzy stopą referencyjną NBP a wartością indeksu WIRON z 5 poprzednich dni roboczych.
Spółka GPW Benchmark twierdzi, że czuwa nad zapewnieniem transparentności procesu wyliczania wysokości WIRON, a także nad tym aby był on indeksem reprezentatywnym, odzwierciedlającym rzetelny pomiar rynku. Zwykły konsument będzie miał jednak poważne trudności ze zweryfikowaniem czy administrator wywiązuje się z tych obietnic, a publikowane przez niego dane są wiarygodne. Miało być bardziej przejrzyście, a wygląda na to, że metodologia wyliczania WIRON-u jest jeszcze bardziej skomplikowana niż przy WIBOR-ze.
Z pewnością zmiany zostały wprowadzone zbyt pośpiesznie, bez zweryfikowania czy procedury działają prawidłowo. Pojawia się przy tym jeszcze jedna wątpliwość, czy podobne sytuacje nie występowały w przeszłości przy wyliczaniu wysokości WIBOR-u, którego wzrost tak mocno dał się we znaki kredytobiorcom złotowym.
