W ostatnich miesiącach stało się jasne, że dynamika pozwów związanych z kredytami frankowymi nie zanika, lecz wręcz przeciwnie – gwałtownie rośnie. Pierwszy kwartał bieżącego roku przyniósł zupełnie niespodziewany wynik – największą liczbę pozwów dotyczących tych spornych hipotek, jakie kiedykolwiek zanotowano. Niewykluczone, że przyspieszenie tego trendu jest bezpośrednio powiązane z przewidywanym na połowę czerwca wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który, jak spekulują eksperci, może przynieść korzyści dla klientów banków.
Procesy przeciwko bankom ze strony posiadaczy kredytów frankowych są zjawiskiem obserwowanym od około 2019 roku, kiedy to interpretacje prawne zaczęły sprzyjać konsumentom. W każdym kolejnym roku linia orzecznicza stała się bardziej jednolita, często na korzyść frankowiczów, co skutkowało falą nowych pozwów. Wzrost zainteresowania sądami dodatkowo intensyfikował stały wzrost kursu franka szwajcarskiego, co oznaczało dla wielu dłużników rosnące obciążenie w złotych oraz wyższe raty kredytowe.
Zgodnie z danymi Związku Banków Polskich, pod koniec kwietnia 2023 r., liczba toczących się postępowań związanych z kredytami frankowymi wynosiła aż 130 tys. To stanowi około 39% z 330 tys. aktywnych umów tego typu. Dla porównania, do końca kwietnia frankowicze zawarli z bankami zaledwie około 40 tys. ugód.
Spis treści:
Frankowicze bardzo chętnie pozywają banki w 2023 roku
Rozważając najnowsze dynamiki na rynku kredytów frankowych, stajemy wobec niezaprzeczalnej fali pozwów sądowych, która, zdaje się, narasta w tempie przewyższającym oczekiwania. Przyglądając się danych za pierwszy kwartał 2023 roku, zauważamy zaskakujący skok w liczbie spraw toczących się przeciwko ośmiu kluczowym bankom notowanym na warszawskiej giełdzie. Nowych spraw przybyło aż o 8,14 tys., znacznie przewyższając poprzednie kwartały, które zaznaczały wzrosty na poziomie 5,34 tys. i 6,44 tys.
Dodatkowo, według informacji zgromadzonych z 47 sądów okręgowych, pierwsze trzy miesiące 2023 roku zaowocowały aż 18,3 tys. nowymi sprawami frankowymi. Jest to skok o 13,6 proc. w porównaniu do podobnego okresu w 2022 roku.
Co szczególnie uderza, to niespodziewana skala wzrostu. Ten trend wydaje się być w dużej mierze napędzany przez opinię Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z lutego 2023 r., dotyczącą spornej kwestii opłat bankowych za korzystanie z kapitału.
Chociaż reprezentanci sektora bankowego przewidywali wzrost liczby pozwów, większość spodziewała się tego trendu później w roku, biorąc pod uwagę czas wymagany do przygotowania i wniesienia pozwu. Wyraźne przyspieszenie tempa, jakie obserwujemy obecnie, jest zatem nieco zaskakujące, zwłaszcza w kontekście niedawnej opinii Rzecznika.
Analizując sytuację poszczególnych banków, zauważamy, że niektóre z nich zanotowały znaczący wzrost liczby nowych pozwów. Pekao, na przykład, zanotowało prawie dwukrotny wzrost w I kwartale 2023 r. PKO BP doświadczyło wzrostu o 60 proc., a Santander i BNP Paribas o 47 proc. i 44 proc. Mniejszy napływ pozwów zanotowano w mBanku (o 12 proc.) i Millennium (o 5 proc.), które już wcześniej odnotowały duży wzrost aktywności sądowej.
Powiększanie się liczby pozwów oraz utrudnienia w zakresie zawierania ugód
Ostatnie tendencje sugerują, że posiadacze kredytów frankowych stają się coraz mniej skłonni do dochodzenia swoich praw poprzez ugody. Zasób danych wskazuje na różnice między bankami, ale generalnie trend jest jasny – większość posiadaczy kredytów frankowych wydaje się preferować drogę sądową, która potencjalnie daje większe korzyści finansowe.
Przykładowo, Bank Millennium odnotował spadek liczby zawartych ugód z 1312 w ostatnim kwartale 2022 r. do 806 w I kwartale 2023 r. To doprowadziło do obniżenia celu zawieranych ugód z 2000 do 1000 na kwartał. Wytłumaczenie tego trendu jest proste: bank jest już trzeci rok na ścieżce zawierania ugód pozasądowych, a grupa potencjalnych kredytobiorców do zawarcia ugód stopniowo maleje.
W PKO BP, który do tej pory zawarł ponad 27 tys. ugód, również obserwuje się spadek liczby wniosków o rozwiązanie sporu za pomocą ugód. Z drugiej strony, w bankach takich jak mBank i Santander, które niedawno rozpoczęły oferowanie ugód, liczba zawieranych porozumień jest w trendzie wzrostowym.
Niestety, skok w liczbie nowych spraw sądowych oraz ciągłe przegrane sprawy mają jedną jasną konsekwencję dla banków: zwiększenie kosztów. Od końca 2019 r., branża utworzyła specjalne rezerwy na pokrycie ryzyka prawego związanego z kredytami frankowymi. Obciążają one bilanse finansowe banków kwartał po kwartale, a wartości tych rezerw często sięgają miliardów.
Na koniec 2022 roku, szacuje się, że sektor bankowy miał około 45 mld zł rezerw na kredyty frankowe. Niektórzy analitycy przewidują, że banki będą musiały przeznaczyć jeszcze dodatkowe 40-45 mld zł na pokrycie związanych z tym kosztów. Na koniec 2022 r. wartość kredytów frankowych wynosiła 86,5 mld zł.
Podsumowanie tych rezerw staje się coraz bardziej skomplikowane, ponieważ utworzone odpisy są zjadane przez zawieranie ugód i przegrane sprawy. W rezultacie, mimo powiązania dużej rezerwy w danym okresie, ich łączna wartość może wzrosnąć tylko nieznacznie, lub wcale. Na przykład, mimo że PKO BP zarezerwował prawie 970 mln zł w I kwartale 2023 roku, łączna suma ich rezerw nie wzrosła do 9,6 mld zł, jak mogłoby wynikać z dodawania, ponieważ na koniec marca wynosiła 8,4 mld zł.
Fala Pozwów od Frankowiczów: Przewidywany Trend Kontynuuje Wzrost
Działania prawne w kontekście kredytów frankowych sprzyjają zdecydowanemu ruchowi wśród kredytobiorców, którzy rozważają skierowanie sprawy do sądu. Kancelarie frankowe obserwują wzrost zainteresowania – zarówno w kontekście pytań dotyczących możliwości, jak i zawieranych umów. Pełna skala zainteresowania Frankowiczów pozywaniem banków stanie się widoczna dopiero jesienią, gdy kancelarie złożą pozwy klientów z którymi umowy podpisują już teraz.
Wskazuje się, że to nie sama decyzja, ale konsekwencje prawne, takie jak orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), mogą wywołać największy wzrost aktywności kredytobiorców. Inne oczekiwane orzeczenie, które ma zostać wydane 15 czerwca, może wpłynąć na sytuację. TSUE ma zdecydować, czy możliwe jest zawieszenie spłat rat kredytu na czas trwania postępowania sądowego.
Taka możliwość mogłaby stać się silnym motywatorem dla tych kredytobiorców, których sytuacja finansowa została obciążona wzrostem miesięcznych rat z powodu umocnienia się kursu franka i podniesienia stóp procentowych w Szwajcarii.
Obecnie coraz więcej osób z kredytami frankowymi wybiera ścieżkę sądową, a trend ten wydaje się utrzymywać i wzmacniać, co jest zasługą pozytywnej opinii Rzecznika Generalnego TSUE oraz wzrostu wartości rat kredytowych. Prognozy wskazują, że trend ten będzie się utrzymywać, szczególnie po wydaniu oczekiwanego orzeczenia TSUE dotyczącego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.
Wciąż jednak jest więcej frankowiczów, którzy nie podjęli jeszcze decyzji o złożeniu pozwu przeciwko bankowi, w porównaniu do tych, którzy już to zrobili. To sugeruje, że w ciągu najbliższych kilku lat liczba spraw sądowych będzie rosła, a jednocześnie będziemy obserwować coraz więcej prawomocnych wyroków unieważniających umowy kredytowe.
Pytanie, które rodzi się w tym kontekście, to: Czy banki powinny być gotowe na dalszy wzrost liczby pozwów frankowych? Czy można oczekiwać większej liczby pozwów również od klientów, którzy już spłacili swoje kredyty? Propozycje ugód oferowane przez banki często są traktowane jako mniej atrakcyjne, szczególnie w porównaniu do możliwości unieważnienia umowy kredytowej. Mimo to, oferty ugód wydają się stawać coraz lepszymi warunkami, jednak są one dostępne tylko dla bieżących kredytobiorców, którzy nadal spłacają swoje kredyty. Klienci, którzy już spłacili swoje kredyty, zostali pominięci w ofertach ugód banków, co skłania ich do szukania sprawiedliwości na drodze sądowej.
