Opera Narodowa w Warszawie prezentuje wyjątkową premierę zamykającą sezon 2024/2025 – balet „Prometeusz” w choreografii Krzysztofa Pastora. Spektakl, który zadebiutuje 18 czerwca, łączy muzykę Philipa Glassa z Requiem Mozarta, tworząc nowatorską interpretację starożytnego mitu. Dzieło eksploruje dwoistą naturę postępu ludzkiego, gdzie ogień wykradziony przez tytana symbolizuje zarówno cywilizacyjny rozwój, jak i potencjał destrukcji. Pastor, dyrektor Polskiego Baletu Narodowego, stworzył spektakl będący refleksją nad współczesnymi wyzwaniami technologicznymi i ekologicznymi, nadając antycznej opowieści brzemienny znaczeniu XXI wieku.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kiedy premiera baletu Prometeusz? | 18 czerwca 2025 o godz. 19:00 w Teatrze Wielkim – Opera Narodowa w Warszawie |
| Jaką muzykę wykorzystuje spektakl? | XI Symfonię Philipa Glassa, utwór „Mad Rush” oraz Requiem d-moll Wolfganga Amadeusa Mozarta |
| Kto choreografuje balet Prometeusz? | Krzysztof Pastor, dyrektor Polskiego Baletu Narodowego od 2009 roku |
Spis treści:
Mit Prometeusza w kontekście współczesnej choreografii
Starożytny mit o Prometeuszu, tytanie który wykradł bogom ogień by obdarować nim ludzkość, od stuleci inspiruje artystów na całym świecie. W interpretacji Krzysztofa Pastora historia ta zyskuje nowy wymiar, stając się metaforą ludzkiej ambicji i jej nieprzewidzianych konsekwencji. Choreograf świadomie odchodzi od dosłownej adaptacji mitu, koncentrując się na uniwersalnych pytaniach o cenę postępu cywilizacyjnego.
Balet Prometeusz eksploruje dwoistość ognia jako symbolu – żywiołu dającego ciepło i światło, ale także niosącego zniszczenie. Pastor podkreśla, że współczesne wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi, rewolucją technologiczną czy rozwojem sztucznej inteligencji są bezpośrednim echem prometejskiego dylematu. Tancerze wcielający się w postaci mitologiczne poruszają się w świecie, gdzie antyczna symbolika przeplata się z futurystycznymi wizjami.
Historia baletu prometejskiego sięga 1801 roku, kiedy Salvatore Viganò stworzył choreografię do muzyki Ludwiga van Beethovena. Przez dziesięciolecia mit ten powracał w różnych interpretacjach, od Maurice’a Béjarta po współczesnych choreografów poszukujących nowych środków wyrazu. Pastorowa wersja wyróżnia się jednak radykalnym podejściem do warstwy muzycznej – zestawienie kompozytorów oddalonych o ponad dwieście lat tworzy nietypową dramaturgię spektaklu.
Scenografia Tatyany van Walsum wykorzystuje najnowsze technologie multimedialne, transformując scenę w dynamiczne środowisko. Projekcje wizualizują zarówno antyczne krajobrazy Grecji, jak i współczesne metropolie, podkreślając ciągłość ludzkiego doświadczenia. Kostiumy łączą klasyczne formy z futurystycznymi elementami, tworząc wizualny pomost między epokami.
Krzysztof Pastor jako wizjoner polskiej sceny baletowej
Kariera artystyczna Krzysztofa Pastora to historia konsekwentnego budowania autorskiego języka choreograficznego. Urodzony w Gdańsku choreograf rozpoczynał jako tancerz w Teatrze Wielkim w Poznaniu, by następnie zdobywać doświadczenie w zespołach europejskich. Od objęcia kierownictwa Polskiego Baletu Narodowego w 2009 roku, Pastor systematycznie podnosił artystyczny poziom zespołu, wprowadzając innowacyjne produkcje łączące tradycję z awangardą.
Filozofia twórcza Pastora opiera się na przekonaniu, że balet współczesny nie może ignorować aktualnych problemów społecznych i politycznych. Jego poprzednie spektakle, takie jak „Romeo i Julia” czy „Casanova w Warszawie”, charakteryzują się silnym osadzeniem w kulturowym kontekście. W przypadku baletu Prometeusz choreograf podejmuje jeszcze bardziej ambitne wyzwanie – stworzenie dzieła uniwersalnego, przemawiającego do widzów różnych pokoleń i kultur.
Pastor słynie z umiejętności pracy z muzyką różnych epok i stylów. Jego eksperymenty z zestawianiem kompozytorów klasycznych ze współczesnymi przyniosły już wcześniej artystyczne sukcesy. W „Prometeuszu” ta tendencja osiąga apogeum – połączenie minimalistycznej XI Symfonii Glassa z mozartowskim Requiem wymaga od choreografa stworzenia spójnej narracji ruchu pomimo radykalnie różnych charakterów muzycznych.
Jako dyrektor zespołu liczącego blisko dziewięćdziesięciu tancerzy, Pastor musi równoważyć artystyczne ambicje z praktycznymi wyzwaniami zarządzania. Jego wizja rozwoju Polskiego Baletu Narodowego zakłada systematyczne podnoszenie poziomu technicznego przy jednoczesnym zachowaniu otwartości na eksperymenty. „Prometeusz” stanowi kwintesencję tej filozofii – spektakl wymagający najwyższych kompetencji od wykonawców, ale jednocześnie otwierający nowe horyzonty interpretacyjne.
Międzynarodowa kariera i uznanie
Choreografie Pastora prezentowane są na scenach całego świata, od Metropolitan Opera w Nowym Jorku po teatry azjatyckie. Jego styl, łączący precyzję techniki klasycznej z ekspresyjnością współczesnego tańca, zyskał uznanie krytyków międzynarodowych. „Prometeusz” jest kolejnym krokiem w budowaniu globalnej pozycji polskiej choreografii, spektaklem mającym potencjał na międzynarodowe tournée.
Muzyczna architektura spektaklu Glass spotyka Mozarta
Decyzja o zestawieniu muzyki Philipa Glassa z Requiem Mozarta stanowi najbardziej odważny aspekt całej produkcji. XI Symfonia Glassa, skomponowana w 2017 roku, reprezentuje dojrzały okres twórczości mistrza minimalizmu amerykańskiego. Jej hipnotyczne, powtarzające się struktury tworzą medytacyjną atmosferę, idealną dla wyrażenia prometejskiego dramatu. Utwór „Mad Rush”, pierwotnie napisany na wizytę Dalajlamy, wprowadza element duchowej kontemplacji, symbolizując nadzieję ukrytą w mitycznej puszce Pandory.
Requiem d-moll Mozarta, jedno z najważniejszych dzieł muzyki sakralnej, w kontekście baletowym zyskuje nowe znaczenie. Pastor wykorzystuje poszczególne części mszy żałobnej jako komentarz do konsekwencji prometejskiego czynu. „Dies irae” staje się apokaliptyczną wizją zniszczenia, podczas gdy „Lacrimosa” wyraża żal nad utraconą niewinną ludzkości. Współpraca z chórem i solistami wymaga od choreografa precyzyjnego skoordynowania ruchu z muzyczną dramaturgią.
Orkiestra Teatru Wielkiego, pod batutą Patrick’a Fournillier, staje przed wyzwaniem wykonania dzieł wymagających odmiennych podejść interpretacyjnych. Symfonia Glassa, napisana na 95-osobowy skład, wykorzystuje rozbudowane sekcje perkusyjne i instrumenty etniczne, podczas gdy Requiem wymaga kameralnego brzmienia typowego dla XVIII wieku. Ta kontrastowość stanowi muzyczny odpowiednik choreograficznego zestawienia stylistyk.
Wyzwania wykonawcze dla muzyków
Realizacja spektaklu wymaga od orkiestry elastyczności i otwartości na różnorodne idiomy muzyczne. Muzycy muszą przechodzić od precyzyjnych, powtarzalnych struktur minimalnych Glassa do emotywnej ekspresji mozartowskiego klasycyzmu. Dyrygent Patrick Fournillier, znany z współpracy z europejskimi teatrami operowymi, podkreśla, że takie zestawienie pozwala muzykom na odkrywanie nowych warstw interpretacyjnych w znanych dziełach.
Gwiazdy na scenie obsada i kreacje artystyczne
Rolę tytułowego Prometeusza powierzono Patrykowi Walczakowi, pierwszemu tancerzowi Polskiego Baletu Narodowego o międzynarodowej reputacji. Walczak, który przez lata budował swoją pozycję kreacjami w największych spektaklach repertuaru, w „Prometeuszu” otrzymuje szansę na stworzenie roli będącej zwieńczeniem jego scenicznej kariery. Jego interpretacja tytana charakteryzuje się połączeniem atletycznej siły z poetycką wrażliwością, niezbędną dla wyrażenia wewnętrznych konfliktów postaci.
Marta Fiedler, wcielająca się w postać Pandory, reprezentuje nowe pokolenie polskich primabalerin. Jej dotychczasowe kreacje w „Annie Kareninie” czy „Święcie wiosny” udowodniły wszechstronność artystyczną i gotowość do podejmowania wymagających wyzwań. W „Prometeuszu” Pandora nie jest jedynie ofiarą prometejskiego wyboru, ale aktywną uczestniczką dramatu, współodpowiedzialną za losy ludzkości. Fiedler nadaje tej roli psychologiczną głębię, unikając jednowymiarowych interpretacji.
Korpus baletowy, liczący kilkudziesięciu tancerzy, reprezentuje różne aspekty mitu – od olimpijskich bogów po śmiertelnych ludzi doświadczających konsekwencji prometejskiego daru. Pastor stworzył dla zespołu choreografię wymagającą zarówno synchronii w scenach masowych, jak i indywidualnej ekspresji w partiach solowych. Tancerze muszą poruszać się płynnie między stylami klasycznym a współczesnym, dostosowując język ruchu do zmieniających się warstw muzycznych.
Kostiumy jako narracja wizualna
Projektantka kostiumów Tatyana van Walsum stworzyła stroje będące syntezą antycznej symboliki z futurystycznymi elementami. Prometeusz pojawia się w kostiumie przypominającym zbroję wykonaną z recyklingowanych materiałów, podkreślając ekologiczny wymiar spektaklu. Pandora nosi suknię z organicznych tkanin, zdobioną wzorami inspirowanymi algorytmami sztucznej inteligencji. Bogowie olimpijscy ubrani są w stroje o metalicznym połysku, kontrastując z ziemistymi tonacjami kostiumów śmiertelników.
Technologia i scenografia w służbie mitu
Scenografia „Prometeusza” wykorzystuje najnowsze osiągnięcia technologii teatralnej, tworząc immersywne środowisko wizualne. Tatyana van Walsum, holenderska projektantka znana z pracy z Nederlands Dans Theater, zaprojektowała system projekcji umożliwiający transformację sceny w czasie rzeczywistym. Widzowie obserwują ewolucję od rajskich ogrodów po współczesne metropolie, a następnie postapokaliptyczne krajobrazy.
Wykorzystanie sztucznej inteligencji w generowaniu części projekcji stanowi artystyczny komentarz do tematyki spektaklu. Algorytmy tworzą wizualne interpretacje prometejskiego ognia, przekształcającego się z życiodajnego płomienia w niszczycielski żywioł. Ta warstwa technologiczna nie jest jedynie dekoracyjnym dodatkiem, ale integralną częścią narracji, podkreślającą paralele między mitycznym gestem Prometeusza a współczesną rewolucją cyfrową.
Oświetlenie, zaprojektowane przez zespół specjalistów LED-owych, wykorzystuje pełne spektrum barw do wyrażenia emocjonalnych stanów. Ciepłe odcienie czerwieni i złota dominują w scenach prometejskiego buntu, podczas gdy zimne błękity i fiolety towarzyszą mozartowskim fragmentom. Synchronizacja światła z muzyką wymaga precyzyjnego programowania, uwzględniającego różnice w tempie i charakterze kompozycji Glassa i Mozarta.
Wyzwania techniczne realizacji
Kompleksowość spektaklu wymaga ścisłej współpracy wszystkich departamentów technicznych teatru. Szybkie zmiany scenografii między aktami, koordynacja projekcji z ruchem tancerzy, oraz synchronizacja oświetlenia z żywą muzyką orkiestry stanowią logistyczne wyzwanie na miarę największych produkcji operowych. Próby techniczne trwają tygodniami, pozwalając wszystkim elementom spektaklu na idealne dopasowanie.
Premiera „Prometeusza” w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej otwiera nowy rozdział w historii polskiego baletu, dowodząc, że współczesna choreografia może łączyć głęboką refleksję filozoficzną z najwyższym poziomem artystycznym. Spektakl Krzysztofa Pastora wykracza poza tradycyjne ramy gatunku, oferując widzom doświadczenie totalne – połączenie tańca, muzyki, technologii i poetyckiej narracji. Mit o Prometeuszu, odczytany przez pryzmat XXI-wiecznych wyzwań, staje się uniwersalnym komentarzem do kondycji współczesnej cywilizacji, przypominając o odpowiedzialności, jaką nosimy za konsekwencje naszych wyborów.
Meta-description: Premiera baletu Prometeusz w choreografii Krzysztofa Pastora w Operze Narodowej. Spektakl łączy muzykę Glassa i Mozarta w nowatorskiej interpretacji antycznego mitu.
