Kredyty hipoteczne w walucie franka szwajcarskiego były przez wiele lat problemem dla polskich banków i ich klientów. Jednak ostatnie lata przyniosły pewne rozwiązanie tego problemu, a banki stopniowo wychodzą na prostą. Obecnie większość banków posiada już rezerwy na poziomie minimum 64 proc., a niektóre nawet powyżej 100 proc. Mimo to, na horyzoncie już majaczy nowe wyzwanie – kredyty oparte na WIBOR.
Spis treści:
Rozwiązanie problemu kredytów frankowych
Długotrwały problem z kredytami frankowymi w Polsce zaczyna powoli ustępować. Banki sukcesywnie tworzą rezerwy na wypadek ewentualnych pozwów frankowiczów, którzy domagają się zwrotu nadpłat. Obecnie większość banków ma już rezerwy na poziomie minimum 64 proc., a niektóre z nich mają rezerwy przekraczające 100 proc. Jednak niektórzy frankowicze, którzy już spłacili swoje kredyty, również mogą skierować sprawę do sądu. Pomocnym elementem w rozwiązaniu problemu były wysokie stopy procentowe, które zapewniły bankom wysokie zyski. Decyzja Rady Polityki Pieniężnej o wstrzymaniu się z kolejną obniżką stóp procentowych wskazuje na to, że banki mają nadal dobre perspektywy.
Liczba pozwów i ugód
W ostatnich latach można zaobserwować spadek liczby niekorzystnych wyroków dla banków w sprawach frankowych. W większości banków liczba takich wyroków była niższa w III kwartale niż w poprzednich okresach. Wyjątkiem jest Santander, który w I połowie roku miał niecałe 500 wyroków, natomiast w III kwartale zaraportował ich 846. Podobnie negatywne wyniki odnotowano w Pekao, gdzie przyrost spraw sądowych w ostatnich kwartałach był znacznie większy niż w I półroczu. Pozostałe banki również zauważyły wzrost liczby spraw sądowych, choć w wolniejszym tempie.
Niemniej jednak, liczba zawieranych ugód z klientami spada w większości banków. W poprzednich dwóch kwartałach pięć największych banków zawierało średnio 12 tysięcy ugód na kwartał, natomiast w III kwartale udało im się zawrzeć tylko 8 tysięcy ugód. Pekao dopiero niedawno rozpoczął program ugód, które zakładają konwersję kredytu na złotówki ze stałym oprocentowaniem 2 proc. Frankowicze wygrywają 98 proc. spraw, ale ostatnie wyroki Sądu Najwyższego wprowadziły pewne zamieszanie, sugerując, że kurs średni NBP powinien być stosowany w umowach. Niektórzy prawnicy frankowiczów zarzucają niektórym sędziom ignorowanie orzecznictwa TSUE, mimo że powinno to być obowiązujące.
| Bank | Liczba wyroków w I połowie roku | Liczba wyroków w III kwartale | Przyrost spraw sądowych w III kwartale |
|---|---|---|---|
| Santander | <500 | 846 | 3x więcej niż w dwóch poprzednich kwartałach |
| Pekao | – | – | Znaczący przyrost, porównywalny do I półrocza |
| Bank | Średnia liczba ugód na kwartał w poprzednich kwartałach | Liczba ugód w III kwartale |
|---|---|---|
| 5 największych banków | 12 tys. | 8 tys. |
| Pekao | – | Program ugód rozpoczęty w październiku |
Kredyty oparte na WIBOR
Kolejnym wyzwaniem dla polskich banków są kredyty oparte na WIBOR. W III kwartale dwa banki otrzymały znaczną liczbę pozwów od klientów posiadających złotowe kredyty hipoteczne. Bank Millennium dostał 39 pozwów, a w BNP Paribas kredyty złotowe zakwestionowano 14-krotnie. W sześciu przypadkach kredytobiorcy podnieśli zarzut przeciwko WIBOR-owi, gdy zostali pozwani przez bank. Zarzuty kredytobiorców dotyczą m.in. niejasności związanych z WIBOR-em oraz braku informacji o skutkach zmiennego oprocentowania.
Według danych ZBP, banki w Polsce zostały pozwane 315 razy do końca sierpnia tego roku w sprawach związanych z WIBOR-em. W 13 sprawach sądy wydały wyroki na korzyść banków, a trzykrotnie na korzyść klientów. Jednak w żadnym z tych wyroków WIBOR nie został zakwestionowany. Często na początku postępowania sądy wydają również zabezpieczenia na rzecz kredytobiorców, które obniżają im raty, choć nie przesądzają o ostatecznym wyroku.
Stanowisko Komisji Nadzoru Finansowego
Komisja Nadzoru Finansowego i Komitet Stabilności Finansowej podkreślają, że WIBOR spełnia wszystkie wymogi przepisane prawem. Przeprowadzona przez KNF ocena zdolności wskaźnika do pomiaru rynku zakończyła się pomyślnie. Jednak niektórzy prawnicy frankowiczów kwestionują legalność WIBOR-u i wskazują na brak jasnych zasad regulacji.
WIBOR, w praktyce, może być uważany za nierealny. Do roku 2020 nie podlegał żadnej formalnej regulacji, a później, jakoby nadzór nad wskaźnikiem przejęła GPW Benchmark. Brak jest publicznie dostępnych dokumentów wyjaśniających ten proces. Decyzja KNF jest znana, lecz nie są jasne kryteria jej udzielenia. Nie precyzuje się także struktury GPW Benchmark. Istnieje jedynie regulamin WIBOR-u, odzwierciedlający rozporządzenie BMR, z dołączonym 20-stronicowym aneksem, z którego wynika, że banki określają warunki hipotetycznego depozytu, bez obowiązku czy wyraźnej intencji jego złożenia – wskazują prawnicy.
Niektórzy prawnicy specjalizujący się w sprawach frankowych nie są zainteresowani pozwami o WIBOR. Twierdzą, że sam wskaźnik może być uznany za legalny, ale zarzuty dotyczące niewłaściwego informowania o ryzyku mogą mieć podstawę w przypadku wielu banków. Wszyscy zgadzają się, że szybkiego rozstrzygnięcia tej kwestii nie można się spodziewać.
Podsumowanie
Mimo że problem z kredytami frankowymi dla polskich banków powoli ustępuje, pojawiają się nowe wyzwania związane z kredytami opartymi na WIBOR. Banki sukcesywnie tworzą rezerwy na ewentualne pozwów od klientów frankowiczów, którzy domagają się zwrotu nadpłat. Wzrost liczby spraw sądowych i spadek liczby zawieranych ugód z klientami stanowi wyzwanie dla banków. Kolejnym problemem są kredyty oparte na WIBOR, które spotykają się z zarzutami klientów. Komisja Nadzoru Finansowego podkreśla, że WIBOR spełnia wszystkie wymogi przepisane prawem, jednak niektórzy prawnicy kwestionują jego legalność. Perspektywy rozwiązania tych problemów są niejasne, jednak nikt nie spodziewa się szybkich rozstrzygnięć.
