Premier Donald Tusk zapowiedział pilne posiedzenie Rady Ministrów w czwartek, którego głównym tematem będą przygotowania do budżetu państwa 2026. Decyzja o zwołaniu nadzwyczajnego spotkania wynika z presji czasowej związanej z procedurą budżetową oraz rekordowym deficytem finansów publicznych, który w 2025 roku osiągnął poziom 289 miliardów złotych. Rząd musi stawić czoła wyzwaniu pogodzenia rosnących wydatków na obronność z wymogami unijnej procedury nadmiernego deficytu, jednocześnie utrzymując stabilność systemu świadczeń społecznych. Kluczowe parametry makroekonomiczne, w tym prognozowany wzrost PKB na poziomie 3,5% oraz inflacja szacowana na 3,8%, stanowią podstawę dla najbardziej skomplikowanego procesu budżetowego tej kadencji.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kiedy planowane jest przyjęcie budżetu państwa 2026? | Rząd musi przedłożyć projekt Sejmowi do 30 września 2025 roku, zgodnie z wymogami konstytucyjnymi. |
| Jaki jest przewidywany deficyt w budżecie państwa 2026? | Deficyt ma wynieść około 6,4% PKB, co jest częścią planu redukcji do 3,7% PKB do 2028 roku. |
| Ile wyniosą wydatki na obronność w 2026 roku? | Planowane wydatki na obronność mają osiągnąć 4,7% PKB, czyli około 115 miliardów złotych. |
Spis treści:
Przyczyny zwołania nadzwyczajnego posiedzenia
Konstytucyjne terminy procesu budżetowego wymuszają na rządzie intensyfikację prac nad projektem budżetu państwa 2026 już w najbliższych tygodniach. Zgodnie z art. 220 Konstytucji RP, Rada Ministrów musi przedłożyć Sejmowi projekt ustawy budżetowej najpóźniej do 30 września, co w praktyce oznacza konieczność finalizacji prac koncepcyjnych do końca lipca. Minister finansów Andrzej Domański podkreślił, że opóźnienia w tym procesie mogą skutkować skróceniem kadencji parlamentu przez Prezydenta RP, co nadaje obecnym pracom charakter priorytetowy. Dodatkowo, procedura nadmiernego deficytu wszczęta przez Komisję Europejską wymaga od Polski przedstawienia wiarygodnego planu konsolidacji fiskalnej.
Rekordowy poziom deficytu budżetowego stanowi główny katalizator pilnych działań rządu. W 2024 roku deficyt wyniósł 184 miliardy złotych, ale już w 2025 roku wzrósł do 289 miliardów złotych, co odpowiada 6,4% PKB. Wzrost ten wynika z trzech głównych czynników: zwiększonych wydatków na modernizację armii w odpowiedzi na wojnę w Ukrainie, utrzymania programów socjalnych na dotychczasowym poziomie oraz inwestycji infrastrukturalnych finansowanych z Krajowego Planu Odbudowy. Agencje ratingowe, w tym Fitch, która utrzymała rating Polski na poziomie A-/F1, sygnalizują jednak rosnące obawy dotyczące tempa wzrostu zadłużenia publicznego.
Wpływ procedury nadmiernego deficytu na decyzje budżetowe
Komisja Europejska uruchomiła wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu, co oznacza konieczność redukcji deficytu poniżej 3% PKB do 2028 roku. W ramach tej procedury Polska zobowiązała się do przedłożenia Średniookresowego Planu Budżetowo-Strukturalnego na lata 2025-2028, który zakłada stopniową konsolidację fiskalną przy jednoczesnym utrzymaniu kluczowych inwestycji. Plan przewiduje redukcję deficytu z obecnych 6,4% PKB do 5,8% w 2026 roku, 4,5% w 2027 roku i 3,7% w 2028 roku. Realizacja tych celów wymaga precyzyjnego zbilansowania cięć wydatków z potrzebami rozwojowymi kraju.
Bruksela oczekuje od Polski konkretnych działań w obszarze efektywności wydatków publicznych, szczególnie w kontekście zamówień publicznych i funkcjonowania spółek Skarbu Państwa. Komisja Europejska wskazuje, że Polska ma potencjał do oszczędności rzędu 15-20 miliardów złotych rocznie poprzez usprawnienie procesów administracyjnych i eliminację dublowania kompetencji między różnymi szczeblami władzy. Konsekwencje niestosowania się do zaleceń mogą obejmować zawieszenie wypłat z funduszy strukturalnych oraz nałożenie kar finansowych, co dodatkowo pogorszyłoby stan finansów publicznych.
Kluczowe parametry makroekonomiczne na 2026 rok
Rząd przyjął założenie wzrostu PKB na poziomie 3,5% w 2026 roku, co jest nieco bardziej optymistyczne od prognozy Komisji Europejskiej szacującej ten wzrost na 3%. Różnica wynika z różnych ocen tempa ożywienia konsumpcji prywatnej oraz skuteczności absorpcji funduszy europejskich. Minister rozwoju i technologii wskazuje, że głównym motorem wzrostu będą inwestycje publiczne finansowane z Krajowego Planu Odbudowy, których wartość ma przekroczyć 5% PKB. Szczególny nacisk położono na projekty związane z transformacją energetyczną, cyfryzacją administracji oraz modernizacją transportu kolejowego, które mają generować efekty mnożnikowe w całej gospodarce.
Prognozowana inflacja na poziomie 3,8% w 2026 roku pozostaje powyżej celu inflacyjnego Narodowego Banku Polskiego, co może wpływać na decyzje dotyczące stóp procentowych. Głównym źródłem presji inflacyjnej będą rosnące ceny energii związane z procesem transformacji energetycznej oraz wzrost kosztów pracy w sektorze publicznym. Rząd planuje wprowadzenie mechanizmów stabilizujących ceny energii dla gospodarstw domowych, co ma kosztować budżet około 12 miliardów złotych rocznie. Dodatkowo, planowane podwyżki płacy minimalnej do 4500 złotych mogą generować dodatkową presję cenową, szczególnie w sektorze usług.
Struktura dochodów budżetowych w 2026 roku
Największym źródłem dochodów budżetowych pozostanie VAT, którego wpływy mają wzrosnąć o 9% do poziomu 316 miliardów złotych. Wzrost ten wynika z oczekiwanego ożywienia konsumpcji oraz dalszej poprawy ściągalności podatków dzięki wdrożeniu systemu KSeF (Krajowy System e-Faktur). Ministerstwo Finansów szacuje, że uszczelnienie systemu podatkowego może przynieść dodatkowe 8-10 miliardów złotych wpływów rocznie. Drugą co do wielkości pozycją będą wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych, które mają osiągnąć 95 miliardów złotych dzięki wzrostowi zatrudnienia i płac w sektorze prywatnym.
Istotnym novum w budżecie państwa 2026 będzie wprowadzenie podatku od sprzedaży detalicznej, który ma generować wpływy na poziomie 4,6 miliarda złotych. Podatek ten obejmie największe sieci handlowe o obrotach przekraczających 170 milionów euro rocznie i ma stawkę progresywną od 0,8% do 1,4% w zależności od wielkości obrotów. Rozwiązanie to wzorowane jest na podobnych instrumentach funkcjonujących we Francji i Hiszpanii, choć budzi kontrowersje wśród przedstawicieli sektora handlowego, którzy ostrzegają przed przerzucaniem kosztów na konsumentów.
Największe wyzwania wydatkowe budżetu 2026
Wydatki na obronność narodową stanowią obecnie największe wyzwanie dla równowagi budżetowej, osiągając poziom 4,7% PKB, czyli około 115 miliardów złotych w 2026 roku. Program modernizacji Wojska Polskiego obejmuje zakup systemów przeciwlotniczych Patriot, czołgów Abrams oraz rozwój krajowego przemysłu obronnego. Minister obrony narodowej podkreśla, że inwestycje te są niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa kraju w obliczu trwającej wojny w Ukrainie. Jednocześnie resort finansów poszukuje sposobów na optymalizację tych wydatków poprzez rozwój krajowych zdolności produkcyjnych, co ma zmniejszyć zależność od importu uzbrojenia w przyszłości.
System emerytalny generuje koszty na poziomie 171 miliardów złotych, z czego znaczną część stanowią wydatki na 13. i 14. emeryturę. Demograficzne starzenie się społeczeństwa oraz wzrost liczby emerytów z około 6,2 miliona w 2025 roku do 6,4 miliona w 2026 roku dodatkowo obciążają budżet. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej analizuje możliwości reformy systemu emerytalnego, w tym wprowadzenie mechanizmów zachęcających do dłuższej aktywności zawodowej oraz zwiększenie roli kapitałowych filarów emerytalnych. Jednak wszelkie zmiany w tym obszarze wymagają szerokiego konsensusu społecznego i politycznego.
Subwencje samorządowe i ich wpływ na finanse publiczne
Subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, wynoszące 120 miliardów złotych, stanowią kluczowy element systemu finansów publicznych. Samorządy borykają się z rosnącymi kosztami energii, płac nauczycieli oraz inwestycji infrastrukturalnych, co wymaga zwiększenia wsparcia ze strony budżetu centralnego. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji prowadzi prace nad nowym algorytmem podziału subwencji, który ma lepiej uwzględniać rzeczywiste potrzeby poszczególnych gmin i powiatów. Szczególnie ważne jest wsparcie dla samorządów przygranicznych, które ponoszą dodatkowe koszty związane z pomocą dla uchodźców z Ukrainy.
Nowy system ma również uwzględniać kryteria związane z transformacją energetyczną i cyfryzacją, premiując samorządy inwestujące w odnawialne źródła energii oraz nowoczesne systemy zarządzania. Planowane jest wprowadzenie dodatkowej subwencji rozwojowej w wysokości 8 miliardów złotych, która będzie rozdzielana w trybie konkursowym na podstawie jakości przedstawionych projektów. Rozwiązanie to ma zwiększyć efektywność wydatkowania środków publicznych oraz promować innowacyjne podejście do zarządzania na poziomie lokalnym.
Scenariusze rozwoju sytuacji fiskalnej
Scenariusz bazowy zakłada stopniową konsolidację fiskalną przy utrzymaniu obecnego tempa wzrostu gospodarczego na poziomie 3-3,5% rocznie. W tym wariancie deficyt budżetowy zostanie zredukowany do 5,8% PKB w 2026 roku głównie poprzez ograniczenie wydatków inwestycyjnych w niektórych obszarach oraz zwiększenie efektywności wydatkowania środków publicznych. Kluczowe będzie utrzymanie dyscypliny w obszarze wynagrodzeń w sektorze publicznym, gdzie planowane podwyżki nie będą przekraczać poziomu inflacji. Ten scenariusz przewiduje również sukcesywne wygaszanie niektórych programów pomocowych wprowadzonych w okresie pandemii oraz kryzysu energetycznego.
Scenariusz optymistyczny opiera się na założeniu przyspieszenia wzrostu gospodarczego powyżej 4% PKB dzięki skutecznej absorpcji funduszy europejskich oraz ożywieniu inwestycji prywatnych. W tej sytuacji możliwe byłoby utrzymanie obecnego poziomu wydatków społecznych przy jednoczesnej redukcji deficytu dzięki wyższym wpływom podatkowym. Szczególnie ważny byłby wzrost wpływów z CIT, który przy wzroście rentowności przedsiębiorstw mógłby przekroczyć założone 70 miliardów złotych. Realizacja tego scenariusza wymaga jednak sprawnego funkcjonowania administracji publicznej oraz braku zewnętrznych szoków gospodarczych.
Ryzyko eskalacji kosztów obronności
Scenariusz pesymistyczny przewiduje konieczność zwiększenia wydatków na obronność powyżej 5% PKB w przypadku eskalacji konfliktu na Ukrainie lub bezpośredniego zagrożenia dla bezpieczeństwa Polski. Taki rozwój wydarzeń skutkowałby wzrostem deficytu do poziomu 7-8% PKB oraz przyspieszeniem wzrostu długu publicznego powyżej 70% PKB już w 2027 roku. Ministerstwo Obrony Narodowej przygotowuje plany awaryjne przewidujące możliwość szybkiego zwiększenia zdolności obronnych kraju, ale ich realizacja wymagałaby radykalnej przebudowy struktury budżetowej oraz wprowadzenia nadzwyczajnych źródeł finansowania.
W tym scenariuszu prawdopodobne byłoby wprowadzenie specjalnego podatku obronnego lub zwiększenie istniejących obciążeń podatkowych, co mogłoby negatywnie wpłynąć na wzrost gospodarczy. Dodatkowo, rosnące koszty obsługi długu publicznego przy wyższych stopach procentowych mogłyby pochłaniać coraz większą część budżetu, ograniczając przestrzeń dla innych wydatków. Agencje ratingowe sygnalizują, że przekroczenie długu publicznego na poziomie 70% PKB mogłoby skutkować obniżeniem ratingu kredytowego Polski, co dodatkowo zwiększyłoby koszty finansowania.
Wpływ na obywateli i przedsiębiorców
Planowane zmiany w budżecie państwa 2026 będą miały bezpośrednie przełożenie na sytuację finansową polskich rodzin. Utrzymanie programów społecznych, w tym świadczenia 800+ oraz dodatków energetycznych, zapewni stabilność dochodów gospodarstw domowych, ale rosnąca inflacja może ograniczyć ich realną wartość. Ministerstwo Rodziny planuje waloryzację świadczeń społecznych o wskaźnik inflacji, co oznacza wzrost świadczenia 800+ do około 830 złotych miesięcznie. Jednocześnie planowane podwyżki akcyzy na wyroby tytoniowe oraz alkohol mogą zwiększyć koszty życia dla części społeczeństwa, choć ich głównym celem jest poprawa stanu zdrowia publicznego.
Sektor przedsiębiorstw będzie musiał dostosować się do wprowadzenia podatku od sprzedaży detalicznej oraz ewentualnych zmian w systemie CIT. Największe sieci handlowe, objęte nowym podatkiem, już sygnalizują konieczność przeglądu strategii cenowych oraz optymalizacji kosztów operacyjnych. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą jednak skorzystać z planowanych ulg podatkowych dla firm inwestujących w automatyzację oraz technologie cyfrowe. Ministerstwo Rozwoju przygotowuje pakiet zachęt fiskalnych dla startupów technologicznych, co ma wspierać innowacyjność polskiej gospodarki i zmniejszać jej zależność od tradycyjnych sektorów.
Kluczowe znaczenie dla stabilności finansowej obywateli będzie miała polityka mieszkaniowa oraz dostępność kredytów hipotecznych. Rząd planuje wprowadzenie nowego programu wsparcia dla młodych rodzin przy zakupie pierwszego mieszkania, finansowanego z budżetu państwa w wysokości 3 miliardów złotych rocznie. Program ma objąć dopłaty do kredytów hipotecznych oraz preferencyjne pożyczki na wkład własny, co może wpłynąć na ożywienie rynku nieruchomości i zwiększyć dostępność mieszkań dla młodych Polaków.
Budżet państwa 2026 staje przed bezprecedensowymi wyzwaniami wynikającymi z konieczności pogodzenia rosnących wydatków na bezpieczeństwo z wymogami dyscypliny fiskalnej narzucanymi przez Unię Europejską. Czwartkowe posiedzenie rządu ma charakter kluczowy dla określenia kierunku polskiej polityki fiskalnej na najbliższe lata, a jego decyzje będą miały długotrwałe konsekwencje dla wszystkich obywateli.
Meta-description: Premier Tusk zwołuje pilne posiedzenie ws. budżetu państwa 2026. Deficyt 289 mld zł, wydatki na obronność 4,7% PKB – sprawdź kluczowe decyzje.
