Sejm przyjął ustawę antylichwiarską 6 października 2022 roku. Zamiany w przepisach mają służyć ograniczeniu nadużyć ze strony instytucji pożyczkowych. Nowa ustawa ma na celu obniżenie kosztów prowizji i opłat przygotowawczych dla pożyczkobiorców. Jednocześnie nowe przepisy sprawią, że dostęp do legalnego finansowania dla najbardziej potrzebujących konsumentów będzie utrudniony. Ustawa antylichwiarska budzi wiele wątpliwości. Niektóre opinie na jej temat są bardzo krytyczne.
Spis treści:
Dyskusje dotyczące pojęcia lichwy
Przyjmując ustawę antylichwiarską sejm nie określił definicji lichwy. Jak donosi portal prawo.pl zdania co do znaczenia tego pojęcia są podzielone. Zdaniem Agnieszki Wachnickiej, prezesa Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego, zgodnie z prawem, lichwa ma miejsce wtedy, gdy odsetki i koszty pozaodestkowe pobierane przez podmioty pożyczkowe są dwukrotnie wyższe niż te, które dopuszczają przepisy. Oznacza to, że projekt nowej ustawy nie powinien dotyczyć legalnie działających firm pożyczkowych. Działania mające na celu ochronę pożyczkobiorców powinny zająć się walką z szarą strefą i egzekwowaniem już obowiązujących przepisów. Uderzanie w legalnie działające firmy pożyczkowe wywoła efekt, który będzie odwrotny od zamierzonego.
Inaczej uważa Łukasz Lewandowski, doradca restrukturyzacyjny, adwokat, dyrektor w Dziale Procesowym i Obsługi Transakcyjnej DSK Kancelaria i Lexdigital, który na podstawie ustawy wskazuje inne pojęcie lichwy. Jego zdaniem lichwą jest działanie, które polega na świadczeniu pożyczek (nie dotyczy kredytów) konsumentom bądź jednoosobowym przedsiębiorcom, w celach, które nie są związane z ich działalnością zawodową lub gospodarczą, kiedy obok oddania kapitału i umownych odsetek (nie przekraczających odsetek maksymalnych) podmiot pożyczkowy oczekuje, że pożyczkobiorca zapłaci koszty pozaodsetkowe (prowizje, marże, opłaty, wynagrodzenia pośredników) na poziomie przekraczającym 25 procent całkowitej pożyczanej kwoty.
Podmioty pożyczkowe pod większą kontrolą
Nowe przepisy sprawią, że pożyczkodawcy znajdą się pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, która będzie mogła ukarać członka zarządu firmy pożyczkowej kwotą do 150 tysięcy złotych, a sam podmiot pożyczkowy kwotą do 15 milionów złotych. KNF będzie również miała możliwość wykreślenia pożyczkodawcy z rejestru. Instytucje finansowe nie będą mogły udzielać pożyczek bez weryfikacji pożyczkobiorcy. Jeśli podmiot pożyczkowy nie dopełni tego obowiązku, nie będzie miał prawa dochodzić spłaty kolejnej pożyczki przed sądem ani skorzystać z usług firmy windykacyjnej. Łukasz Lewandowski zauważa, że zakaz dochodzenia zapłaty nie wpłynie na przedawnienie i pożyczkodawcy nie będą mogli naliczać odsetek w związku z opóźnieniem w zapłacie.
Zmiany dla pożyczkobiorców
Rzecznik finansowy uważa, że ustawa antylichwiarska to krok milowy w cywilizacji rynku konsumenckich pożyczek. Szczególnie korzystne dla pożyczkobiorców jest znaczące obniżenie limitu kosztów pozaodsetkowych, których będzie mógł domagać się podmiot udzielający pożyczek. Biuro prasowe rzecznika finansowego podkreśla, że wpłynie to na znaczne zwiększenie ochrony pożyczkobiorcy na rynku finansowym. Dzięki nowym przepisom konsumenci będą ponosili niższe koszty opłat przygotowawczych i prowizji. Rzecznik finansowy podkreśla, że dotychczas często koszty te były ustalane na zbyt wysokim poziomie i dawały dodatkowy zysk instytucji pożyczkowej.
Związek Przedsiębiorstw Finansowych jest innego zdania. Marcin Czugan, prezes ZPF, przekonuje, że pożyczkobiorcy są dostatecznie chronienie ustawą o kredycie konsumenckim. Ponadto klienci pozytywnie oceniają pożyczki i chętnie z nich korzystają, o czym świadczy promilowa liczba skarg i reklamacji na ten produkt.
Agnieszka Wachnicka dodaje, że z analizy CRIF wynika, iż dostępu do kredytu zostanie pozbawionych około 200 tysięcy konsumentów miesięcznie. Oznacza to, że 2/3 klientów nie otrzyma finansowania na legalnym rynku. Osoby, którzy otrzymają pożyczkę, będą musiały się liczyć ze znacznie mniejszymi kwotami i krótszym czasem spłaty.
Obawy pożyczkodawców
Marcin Czugan uważa, że nowe przepisy będą uderzeniem w firmy pożyczkowe. Ustawa antylichwiarska obniża całkowite kosztydo wysokości 25% w ujęciu rocznym oraz do 45% kwoty pożyczki przez cały okres kredytowania. Dla instytucji finansowych oznacza to świadczenie usług w nieopłacalnych warunkach. Ustawa spowoduje spadek podaży na rynku pożyczek i ogromna część konsumentów nie otrzyma finansowania. Prezes ZPF ocenia, że miesięcznie pozbawionych możliwości wzięcia pożyczki zostanie około 185 tysięcy osób.
Nowe zapisy w ustawie antylichwiarskiej
W ustawie pojawiły się zapisy, o które pożyczkodawcy postulowali już od dawna. Chodzi o nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad branżą pożyczkową. Marcin Czugan podkreśla, że instytucje finansowe domagały się takiego nadzoru już w 2015 roku, kiedy to trwały dyskusje nad wprowadzeniem rejestru instytucji pożyczkowych. Podmioty pożyczkowe są transparentne, a wspomniany nadzór to efekt profesjonalizacji sektora pożyczkowego na rynku finansowym.
