Na progu XXI wieku, banki w Polsce zaoferowały atrakcyjną, choć ryzykowną propozycję – kredyty zabezpieczone we frankach szwajcarskich (CHF). Zaskakująco niskie stawki oprocentowania były pokusą dla wielu kredytobiorców, którzy porzucili bezpieczne kredyty w złotówkach. Kiedy jednak kryzys finansowy przyszedł, kurs CHF zaczął niepokojąco wzrastać, co niespodziewanie zaszkodziło wielu kredytobiorcom. Dziś, po latach zawirowań i niejasności, kwestie związane z kredytami frankowymi nadal są gorącym tematem. Znamy już wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 3 października 2019 roku (sprawa C-260/18), który dotyczył skutków prawnych nieuczciwych klauzul walutowych w umowach kredytowych indeksowanych do waluty obcej. Ale teraz, z niepokojem i ciekawością, czekamy na nową opinię Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w tych sprawach.
Podczas gdy sprawa Dziubak vs Raiffeisen Bank International AG wywołała falę nadziei dla frankowiczów, ostatnie lata przyniosły wiele wygranych dla tych, którzy zdecydowali się na kredyt w obcej walucie, przede wszystkim we frankach szwajcarskich. Jakie będą dalsze skutki tej burzliwej historii? Jakie decyzje zostaną podjęte w kontekście ustawy dotyczącej dążenia do ugodowego zakończenia sporów w sprawach frankowych? Wszystko to pozostaje do zobaczenia, a my z niecierpliwością oczekujemy na nowe opinie i wyroki.
Spis treści:
Dwa Oblicza Kredytów Frankowych: Indeksowane i Denominowane
Na rynku finansowym Polski, w ofercie banków, istniały dwa główne rodzaje kredytów we frankach szwajcarskich: kredyty indeksowane i kredyty denominowane.
Pierwszy z nich, kredyt indeksowany, cechował się szczególną dynamiką. Przy zaciąganiu takiego kredytu, suma pieniężna była wskazywana w złotych, ale przed wypłatą środków, przeliczano ją na walutę obcą. Dla kredytobiorców, którzy zdecydowali się na kredyt we frankach, oznaczało to, że całkowita wartość ich zobowiązania była zależna od bieżącego kursu franka. Spłata tego typu kredytu, zależna od kursu, mogła więc przynieść zaskakujące skutki – kiedy kurs CHF spadał, kredytobiorcy korzystali. Ale gdy kurs rosł, zobowiązanie rosło razem z nim.
Drugim rodzajem kredytu były kredyty denominowane. W tym przypadku, wnioskowana suma zobowiązania była wyrażana bezpośrednio we frankach, ale wypłacana była w złotówkach, wg kursu z dnia wypłaty. Kredytobiorcy spłacali zobowiązanie w złotówkach, a kurs sprzedaży był ustalany przez bank. Jak w przypadku kredytu indeksowanego, bank samodzielnie ustalał kurs waluty.
Ryzyko kursowe było wspólnym mianownikiem dla obu rodzajów kredytów. W przypadku kredytów denominowanych, ryzyko to mogło pojawić się natychmiastowo, prowadząc do sytuacji, w której niekorzystna zmiana kursu waluty mogła oznaczać dla kredytobiorcy otrzymanie mniejszej sumy finansowania, niż wnioskowana.
Wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 roku (C-260/18) zmieniły scenariusz dla kredytobiorców. Po tych orzeczeniach, liczba pozwów o uznanie klauzul waloryzacyjnych w umowach kredytowych za niedozwolone zdecydowanie wzrosła. Kredytobiorcy stali się bardziej aktywni w dochodzeniu swoich praw, domagając się unieważnienia umów kredytowych lub tzw. „odfrankowienia” kredytu. To w rezultacie prowadziło do konieczności rozliczeń umów, ale z pominięciem niekorzystnych dla kredytobiorcy postanowień.
W odpowiedzi na zmianę trendów orzeczniczych, banki zaczęły wprowadzać specjalne programy, mające na celu zawarcie ugod z kredytobiorcami. Czy te rozwiązania przyniosą satysfakcjonujące rezultaty dla frankowiczów? Tego dowiemy się w kolejnych latach.
Kulisy Świadczeń Pieniężnych: Nowa Perspektywa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Decyzje finansowe często pociągają za sobą skomplikowane konsekwencje prawne, zwłaszcza w kontekście umów kredytowych. Szczególnie interesującą sytuację podkreślił niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). W dniu 16 lutego 2023 r., Rzecznik Generalny TSUE, Michael Collins, wydał istotną opinię dotyczącą możliwości dochodzenia roszczeń wykraczających poza zwrot świadczeń pieniężnych w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną.
Podstawą tej decyzji była sprawa C-520/21, w której Arkadiusz Szcześniak wystąpił przeciwko Bankowi M. SA. Wnioskodawca zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału, dotyczącym możliwości dochodzenia dodatkowych roszczeń w przypadku nieważności umowy kredytu hipotecznego z powodu zawarcia w niej nieuczciwego warunku.
Collins, w swojej opinii, dał wytyczne dotyczące interpretacji Artykułu 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Jego interpretacja sugeruje, że dyrektywa nie stoi na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, która pozwala konsumentowi na domaganie się dodatkowych świadczeń od banku, poza zwrotem pieniędzy zapłaconych na podstawie umowy oraz odsetek ustawowych za opóźnienie.
Dalej, Collins zaznacza, że dyrektywa stoi na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, która pozwoliłaby bankowi na domaganie się od konsumenta dodatkowych świadczeń poza zwrotem pieniędzy i odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w sytuacji uznania umowy kredytu za nieważną.
Ta wydawałoby się prosta zasada ma ogromne konsekwencje dla konsumentów i banków. Konsumenci, którzy domagają się nieważności umowy kredytowej z powodu nieuczciwych warunków, mogą teraz ubiegać się o dodatkowe świadczenia. Natomiast, banki muszą być ostrożne przy ustalaniu warunków umowy kredytowej, aby uniknąć ewentualnych dodatkowych świadczeń wobec konsumentów.
Banki Kontra Kredytobiorcy: Odwracanie sytuacji w Sprawie Korzystania z Kapitału
Jednym z najważniejszych tematów, które ostatnio podniosły wiele pytań w obszarze finansowym, jest powództwo banku przeciwko kredytobiorcy o zapłatę za korzystanie z kapitału. Właśnie w tej kwestii Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał stanowisko, które, jeśli zostanie zaakceptowane przez Trybunał, prawdopodobnie zdecyduje o eliminacji roszczeń banków dotyczących wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.
Opinia Rzecznika Generalnego, jeżeli zostanie przyjęta, może stworzyć nową ścieżkę dla tych kredytobiorców, którzy do tej pory wahali się, obawiając się potencjalnego powództwa o zapłatę za korzystanie z kapitału.
W przeszłości polskie sądy już miały do czynienia z podobnymi przypadkami, kiedy bank pozwał kredytobiorcę o zapłatę za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy kredytowej. W przypadkach takich jak ten, zazwyczaj sądy oddalały powództwo. Przykładem może być wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 20 lutego 2020 roku (sygn. I ACa 635/19), w którym wyraźnie zaznaczono, że uwzględnienie roszczenia banku o zapłatę za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy kredytowej byłoby sprzeczne z zasadami prawa konsumenckiego.
Na tej podstawie, stanowisko Rzecznika Generalnego wydaje się wpisywać w kontynuację tej linii orzeczniczej, a jeśli TSUE zdecyduje zgodnie z tym stanowiskiem, może to zdecydowanie zmienić krajobraz prawny dla banków i kredytobiorców w całej Unii Europejskiej.
Ta sprawa przypomina nam o nieustannych zmianach w prawie finansowym, jak również o potrzebie ciągłego monitorowania i dostosowywania się do nich zarówno przez banki, jak i kredytobiorców. Zmiana ta może przynieść korzyści dla kredytobiorców, oferując im większą ochronę i bezpieczeństwo, ale także stawia wyzwania dla banków, które będą musiały dostosować swoje praktyki do nowego stanowiska. Bez względu na ostateczne rozstrzygnięcie, jedno jest pewne: ta decyzja będzie miała dalekosiężne konsekwencje dla całego sektora finansowego.
Ustawa ratunkowa dla kredytobiorców frankowych: Szansa na ugodowe zakończenie sporów?
Nadchodzą potencjalnie przełomowe zmiany dla kredytobiorców frankowych w Polsce. Zgodnie z informacjami, które niedawno się pojawiły, trwają prace nad ustawą mającą na celu zakończenie trwających od lat sporów dotyczących kredytów frankowych.
Propozycja, której autorem jest przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, zakłada, że banki zawarłyby ugody z kredytobiorcami, na mocy których kredyty frankowe byłyby przewalutowane na złotowe i rozliczane tak, jakby od początku były kredytami złotowymi. Ważne jest jednak zaznaczenie, że planowana ustawa nie odbierze kredytobiorcom prawa do wystąpienia na drogę sądową.
Czy taka ustawa faktycznie wejdzie w życie? To pytanie pozostaje otwarte, ponieważ Komisja Nadzoru Finansowego nie ma inicjatywy ustawodawczej. Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do inicjatywy ustawodawczej mają posłowie, Senat, Prezydent RP, Rada Ministrów oraz grupa co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Pomimo że propozycje ugód dla frankowiczów do tej pory nie wydawały się atrakcyjne, ostateczne rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej może zmienić sytuację. W kontekście spodziewanego wyroku Trybunału, liczba kredytobiorców decydujących się na ugodę mogłaby wzrosnąć.
Jednak przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu drogi sądowej, warto zlecić analizę umowy kredytowej specjalistom w dziedzinie prawa frankowego, aby ocenić realne szanse na wygranie sporu.
Podsumowując, obserwujemy kluczowe momenty dla kredytobiorców frankowych. Wiele wskazuje na to, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-520/21 podzieli stanowisko rzecznika z 16 lutego 2023 roku, a to ostatecznie rozstrzygnie o niedopuszczalności pozywania kredytobiorców po unieważnieniu przez sąd ich umowy o zapłatę za korzystanie z kapitału. Ta decyzja, wraz z potencjalną nową ustawą, mogłaby zmienić sytuację frankowiczów, dając nadzieję na ugodowe zakończenie lat trwających sporów.
