Brytyjskie gospodarstwa domowe znacząco ograniczyły wydatki w maju 2025 roku, rejestrując dramatyczny spadek konsumpcji po obiecującym wzroście w poprzednim miesiącu. Dane British Retail Consortium (BRC) i Barclays wskazują na 0,6% wzrost sprzedaży detalicznej w maju wobec 1,2% w kwietniu. Główne przyczyny tego gwałtownego wyhamowania to rosnące obawy o rachunki energetyczne, wysokie stopy procentowe oraz inflacja przekraczająca 3,5%. Niemal połowa Brytyjczyków planuje dalsze ograniczenie wydatków uznaniowych, co może oznaczać głębszy kryzys konsumencki niż początkowo przewidywano. Szczególnie dotkliwe są podwyżki kosztów stałych – ceny energii wzrosły o 6,4%, a podatki lokalne o 5%, co bezpośrednio wpływa na siłę nabywczą gospodarstw domowych.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| O ile spadły wydatki Brytyjczyków w maju 2025? | Wzrost sprzedaży detalicznej spadł z 1,2% w kwietniu do zaledwie 0,6% w maju – najsłabszy wynik od początku roku. |
| Jakie są główne przyczyny kryzysu konsumenckiego? | Podwyżka cen energii o 6,4%, wzrost podatków lokalnych o 5% oraz inflacja na poziomie 3,5% znacząco ograniczyły budżety domowe. |
| Które sektory najbardziej odczuły spadek wydatków? | Handel odzieżą (-1,1% r/r), elektronika użytkowa (-4,2% r/r) oraz motoryzacja (-8% m/m) to najdotkliwiej dotknięte branże. |
Spis treści:
Rachunki energetyczne – główny zabójca budżetów domowych
Podwyżka regulatornego limitu cen energii o 6,4% w kwietniu 2025 roku stanowi kluczowy czynnik wpływający na dramatyczne ograniczenie wydatków Brytyjczyków. Średni roczny rachunek energetyczny wzrósł do 1849 funtów, co oznacza dodatkowe obciążenie rzędu 100-150 funtów miesięcznie dla typowego gospodarstwa domowego. Regulator Ofgem uzasadnia podwyżkę wzrostem kosztów przesyłu oraz zakończeniem rządowych programów subsydiowania energii wprowadzonych podczas kryzysu 2022-2024.
Szczególnie dotkliwie podwyżki odczuwają gospodarstwa wynajmujące mieszkania, które według danych ONS doświadczają inflacji na poziomie 3,6% wobec 1,8% dla właścicieli nieruchomości. Różnica ta wynika z faktu, że wynajmujący mają ograniczone możliwości inwestowania w poprawę efektywności energetycznej swoich domów. Dodatkowo, wiele umów najmu nie uwzględnia mechanizmów rekompensaty za rosnące koszty mediów, co bezpośrednio przekłada się na ograniczanie wydatków na inne kategorie produktów.
Porównanie z krajami Unii Europejskiej pokazuje, że brytyjskie gospodarstwa domowe płacą obecnie około 25% więcej za energię niż średnia europejska. Jest to konsekwencja nie tylko czynników globalnych, ale także specyficznych problemów krajowych – od niedoborów w infrastrukturze energetycznej po skutki Brexitu wpływające na koszty importu gazu ziemnego. Prognozy na pozostałą część 2025 roku wskazują na możliwe dalsze podwyżki rzędu 3-5%, co może dodatkowo pogłębić kryzys konsumencki.
Strategie gospodarstw domowych w obliczu rosnących kosztów energii
Analiza zachowań konsumenckich przeprowadzona przez Barclays wykazuje wyraźne zmiany w strategiach zarządzania budżetem domowym. Ponad 60% gospodarstw deklaruje wprowadzenie oszczędności energetycznych, takich jak obniżenie temperatury w pomieszczeniach o 2-3 stopnie czy rezygnacja z suszenia ubrań w suszarkach. Te pozornie drobne zmiany przekładają się na oszczędności rzędu 200-300 funtów rocznie, ale jednocześnie zmniejszają komfort życia i wpływają na ogólne nastroje konsumenckie.
Równocześnie obserwuje się wzrost popularności programów rozłożenia płatności za energię oraz zwiększone zainteresowanie inwestycjami w odnawialne źródła energii na poziomie domowym. Sprzedaż paneli słonecznych wzrosła o 45% w pierwszych pięciu miesiącach 2025 roku, choć wysokie koszty początkowe oznaczają, że ta opcja pozostaje dostępna głównie dla gospodarstw o wyższych dochodach.
Polityka monetarna Banku Anglii między młotem a kowadłem
Bank Anglii znalazł się w trudnej sytuacji, próbując zbilansować walkę z inflacją z koniecznością wspierania wzrostu gospodarczego. Obniżka stóp procentowych do 4,25% w maju 2025 roku była czwartą redukcją od sierpnia 2024, ale jej skuteczność w stymulowaniu konsumpcji pozostaje ograniczona. Wysokie koszty kredytów hipotecznych i konsumpcyjnych nadal zniechęcają do większych wydatków, szczególnie na dobra trwałego użytku.
Członkowie Komitetu Polityki Pieniężnej (MPC) byli podzieleni co do skali cięcia – pięciu opowiedziało się za redukcją o 25 punktów bazowych, dwóch za 50 punktami, a dwóch za utrzymaniem stóp na niezmienionym poziomie. Ta rozbieżność odzwierciedla fundamentalne dylematy brytyjskiej polityki monetarnej: z jednej strony inflacja przekraczająca cel 2%, z drugiej stagnacja gospodarcza i spadające zaufanie konsumentów.
Efekt opóźniony zmian stóp procentowych oznacza, że konsumenci dopiero zaczynają odczuwać korzyści z wcześniejszych cięć. Średnie oprocentowanie kredytów hipotecznych typu tracker spadło do 4,8% z 5,4% na początku roku, ale nadal pozostaje znacznie powyżej poziomów z okresu 2020-2022. Dla gospodarstw spłacających kredyt hipoteczny oznacza to oszczędności rzędu 50-80 funtów miesięcznie, co jednak nie kompensuje wzrostu kosztów energii i podatków lokalnych.
Wpływ na różne kategorie wydatków
Wysokie stopy procentowe szczególnie dotkliwie wpływają na zakup dóbr trwałego użytku finansowanych kredytem. Sprzedaż samochodów nowych spadła o 8% w ujęciu miesięcznym, a branża meblarska odnotowała 4,2% spadek sprzedaży w porównaniu rok do roku. Konsumenci odkładają duże zakupy, oczekując dalszych obniżek stóp lub poprawy swojej sytuacji finansowej.
Jednocześnie rosnące oprocentowanie depozytów – średnio 5,2% dla lokat terminowych – zachęca do oszczędzania. Wskaźnik oszczędności gospodarstw domowych wzrósł do 12% w pierwszym kwartale 2025, najwyższego poziomu od pandemii COVID-19. Ten trend, choć pozytywny z perspektywy stabilności finansowej gospodarstw, dodatkowo hamuje bieżącą konsumpcję i pogłębia spowolnienie gospodarcze.
Inflacja jako ukryty podatek od każdej transakcji
Brytyjska inflacja CPI osiągnęła w kwietniu 2025 poziom 3,5%, najwyższy od stycznia 2024 roku, co bezpośrednio przełożyło się na ograniczenie siły nabywczej konsumentów. Głównym motorem wzrostu cen były koszty energii, które wzrosły o 4,6% dla prądu i 12,2% dla gazu ziemnego w ujęciu miesięcznym. Dodatkowo, wprowadzenie podatku od pojazdów elektrycznych oraz podwyżki akcyzy na niektóre kategorie towarów pogłębiły presję inflacyjną.
Struktura inflacji pokazuje wyraźne zróżnicowanie między kategoriami wydatków. Podczas gdy ceny żywności wzrosły „jedynie” o 2,8% rocznie, koszty mieszkaniowe (uwzględniające energię i podatki lokalne) podrożały o 6,2%. Transport publiczny zdroży o 4,5%, a usługi finansowe o 3,9%. Ta nierównomierność oznacza, że gospodarstwa o różnej strukturze wydatków doświadczają różnej inflacji efektywnej.
Bank Anglii prognozuje tymczasowy szczyt inflacji na poziomie 3,5% w trzecim kwartale 2025 roku, z następującą stabilizacją wokół 2,8% na koniec roku. Kluczowe dla realizacji tego scenariusza będzie zachowanie cen energii na rynkach międzynarodowych oraz skuteczność polityki monetarnej w tłumieniu presji płacowej. Obecnie wzrost płac nominalnych na poziomie 4,2% rocznie oznacza realny wzrost dochodów o zaledwie 0,7%, co tłumaczy ostrożność konsumentów.
Zróżnicowany wpływ na różne grupy społeczne
Analiza demograficzna pokazuje, że inflacja dotyka różne grupy społeczne w niejednakowym stopniu. Gospodarstwa domowe z dziećmi doświadczają nieco niższej inflacji (3,3%) niż single (3,7%), głównie ze względu na różną strukturę koszyków zakupowych. Rodziny częściej korzystają z promocji w dużych sieciach handlowych i mają większą skłonność do przechodzenia na marki własne, co częściowo amortyzuje wzrost cen.
Seniorzy, szczególnie ci na stałych emeryturach, są grupą najbardziej dotkniętą inflacją. Ich wydatki koncentrują się na kategoriach o najwyższym wzroście cen – energii, lekach i żywności podstawowej. Brak możliwości zwiększenia dochodów poprzez dodatkową pracę oznacza konieczność drastycznego ograniczania wydatków na kategorie uznaniowe, co wpływa na ogólną jakość życia tej grupy.
Sektorowa mapa strat i zysków w okresie spowolnienia
Brytyjski handel detaliczny doświadcza wyraźnego podziału na sektory tracące i zyskujące w wyniku zmian wzorców konsumpcyjnych. Handel odzieżą odnotował spadek sprzedaży o 1,1% w ujęciu rocznym, co odzwierciedla przesunięcie priorytetów zakupowych w stronę artykułów pierwszej potrzeby. Szczególnie dotknięta jest odzież premium i luksusowa, gdzie spadki sięgają 8-12% w porównaniu rok do roku.
Sektor elektroniki użytkowej i AGD boryka się z 4,2% spadkiem sprzedaży, co wynika głównie z odkładania przez konsumentów zakupu dóbr trwałego użytku. Wysokie stopy procentowe i niepewność ekonomiczna sprawiają, że gospodarstwa domowe przedłużają okres użytkowania posiadanych urządzeń. Branża motoryzacyjna odczuła podwójne uderzenie – wprowadzenie podatku od pojazdów elektrycznych oraz ogólne ograniczenie wydatków doprowadziło do 8% spadku sprzedaży w ujęciu miesięcznym.
E-commerce, który przez lata odnotowywał stały wzrost udziału w rynku, po raz pierwszy od 2021 roku zanotował spadek do 26,8% z 27,1% w marcu. Konsumenci powracają do zakupów stacjonarnych, częściowo z powodu rosnących kosztów dostaw, ale także z chęci fizycznej oceny produktów przed zakupem w czasach ograniczonych budżetów.
Niespodziewani beneficjenci kryzysu konsumenckiego
Gastronomia i sektor rozrywki okazują się względnymi zwycięzcami, odnotowując 2,8% wzrost wydatków w ujęciu rocznym. Fenomen ten wynika z przesunięcia wydatków z zakupu dóbr materialnych na doświadczenia i drobne przyjemności. Brytyjczycy rezygnują z drogich zakupów, ale pozwalają sobie na kolacje w restauracjach czy wizyty w pubach jako formę kompensacji za ogólne ograniczenia budżetowe.
Turystyka krajowa odnotowała 12% wzrost rezerwacji, co odzwierciedla trend „staycation” – wybierania wakacji w kraju zamiast kosztownych wyjazdów zagranicznych. Gaming i rozrywka cyfrowa zyskały 9% wzrost sprzedaży, oferując relatywnie tanią formę rozrywki w porównaniu z wyjściami czy zakupami. Niespodziewanym hitem okazało się ogrodnictwo miejskie z 18% wzrostem sprzedaży w kwietniu, co może odzwierciedlać dążenie do obniżenia kosztów żywności poprzez własną produkcję.
Psychologia wydawania pieniędzy w czasach niepewności
Wskaźnik zaufania konsumentów GfK poprawił się nieznacznie z -23 w kwietniu do -20 w maju 2025, ale pozostaje głęboko w strefie negatywnej. Ta krucha poprawa odzwierciedla złożoną psychologię brytyjskich konsumentów, którzy wyrażają ostrożny optymizm wobec własnych finansów personalnych (+2 punkty), ale pozostają pesymistyczni względem ogólnej sytuacji gospodarczej (-29 punktów). Neil Bellamy z GfK podkreśla, że konsumenci „zawiesili duże zakupy, koncentrując się na podstawowych potrzebach”.
Badania psychologii konsumenckiej wskazują na zjawisko „paralysis by analysis” – konsumenci spędzają znacznie więcej czasu na porównywaniu cen i poszukiwaniu promocji przed dokonaniem zakupów. Średni czas poświęcany na research przed zakupem produktu o wartości powyżej 100 funtów wzrósł o 40% w porównaniu z ubiegłym rokiem. Ta zwiększona ostrożność, choć racjonalna z perspektywy indywidualnych gospodarstw, dodatkowo spowalnia obroty w handlu detalicznym.
Zmiany nawyków zakupowych obejmują masowe przechodzenie na marki własne sieci handlowych, gdzie udział wzrósł do 52% w kategorii żywności – najwyższego poziomu w historii. Równocześnie obserwuje się renesans rynku second-hand, szczególnie w kategorii odzieży i mebli, co odzwierciedla pragmatyczne podejście do wydatków w czasach ograniczonych budżetów.
Wpływ mediów i komunikacji na nastroje konsumenckie
Intensywne relacjonowanie problemów ekonomicznych w mediach ma wymierny wpływ na zachowania konsumpckie. Badania pokazują silną korelację między częstotliwością pojawiania się w wiadomościach tematów związanych z inflacją i kosztami życia a spadkiem wydatków uznaniowych w kolejnych tygodniach. Ten efekt „medialnego pesymizmu” może pogłębiać recesję konsumencką niezależnie od rzeczywistych wskaźników ekonomicznych.
Rządowa komunikacja dotycząca polityki ekonomicznej również odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu oczekiwań. Brak jasnych sygnałów co do przyszłych cięć podatków lub wsparcia dla gospodarstw domowych przyczynia się do utrzymywania postawy wyczekującej wśród konsumentów. Paradoksalnie, zbyt optymistyczne prognozy mogą zostać odebrane jako nieodpowiadające rzeczywistości, co również negatywnie wpływa na zaufanie.
Międzynarodowy kontekst spowolnienia konsumpcji
Brytyjskie problemy z konsumpcją nie występują w próżni – porównanie z krajami Unii Europejskiej pokazuje podobne trendy, choć o różnej intensywności. Niemcy odnotowują 0,3% wzrost konsumpcji prywatnej, Francja 0,8%, podczas gdy Polska osiąga 2,1%. Relatywnie słabe wyniki Wielkiej Brytanii wynikają z kombinacji specyficznych czynników krajowych – od skutków Brexitu po strukturalne problemy z infrastrukturą energetyczną.
Brexit nadal odgrywa istotną rolę w kształtowaniu kosztów życia brytyjskich konsumentów. Dodatkowe procedury celne i kontrole graniczne podnoszą koszty importu o średnio 3-5%, co bezpośrednio przekłada się na ceny detaliczne. Szczególnie widoczne jest to w kategorii żywności świeżej, gdzie brytyjscy konsumenci płacą średnio 12% więcej niż ich odpowiednicy w krajach UE za porównywalne produkty.
Globalne trendy, takie jak napięcia handlowe między USA a Chinami, również wpływają na brytyjską gospodarkę. Niepewność co do przyszłych taryf celnych i łańcuchów dostaw skłania przedsiębiorstwa do budowania zapasów, co podnosi koszty operacyjne i ostatecznie ceny konsumenckie. Dodatkowo, wahania kursów walutowych – szczególnie osłabienie funta względem dolara – podnoszą koszty importu surowców i półproduktów.
Pozycja konkurencyjna brytyjskiego rynku konsumenckiego
Analiza konkurencyjności pokazuje, że brytyjscy konsumenci dysponują obecnie siłą nabywczą o około 8% niższą niż średnio w krajach G7, co stanowi odwrócenie trendu z ostatniej dekady. Przyczyny tego relatywnego osłabienia to kombinacja wysokiej inflacji, stagnacji płac realnych oraz rosnących kosztów stałych – od energii po podatki lokalne.
Perspektywy wzrostu gospodarczego w 2025 roku pozostają ograniczone – prognoza Banku Anglii na poziomie 1,2% PKB plasuje Wielką Brytanię w dolnej części rankingu rozwiniętych gospodarek. To z kolei ogranicza przestrzeń dla wzrostu płac i poprawy sytuacji konsumentów, tworząc błędne koło słabej konsumpcji i niskiego wzrostu.
Scenariusze rozwoju sytuacji w drugiej połowie 2025 roku
Optymistyczny scenariusz zakłada stabilizację cen energii na obecnym poziomie oraz dalsze, stopniowe obniżki stóp procentowych do 3,5% do końca 2025 roku. W takim przypadku konsumpcja mogłaby powrócić do wzrostu na poziomie 1,5-2% w czwartym kwartale, napędzana poprawą zaufania konsumentów i wzrostem płac realnych o około 2% rocznie. Kluczowe byłoby utrzymanie inflacji poniżej 3% przez pozostałą część roku.
Pesymistyczny scenariusz przewiduje eskalację globalnych wojen handlowych, co mogłoby podnieść inflację importową o dodatkowe 1-2 punkty procentowe. Wzrost bezrobocia powyżej 5% – obecnie wynosi 4,3% – oraz kolejne podwyżki podatków lokalnych mogłyby doprowadzić do spadku konsumpcji o 2-3% w ujęciu rocznym. Szczególnie narażone byłyby regiony o wysokim udziale przemysłu w gospodarce.
Najbardziej prawdopodobny scenariusz zakłada stopniową stabilizację sytuacji w trzecim kwartale 2025 roku. Bank Anglii prognozuje wzrost konsumpcji o 0,7% w całym roku, z przyspieszeniem do 1,2% w 2026. Kluczowe wskaźniki do obserwowania to miesięczne dane o sprzedaży detalicznej, wskaźnik zaufania konsumentów oraz dynamika płac realnych. Powrót do trwałego wzrostu konsumpcji będzie wymagał koordynacji polityki monetarnej i fiskalnej oraz złagodzenia międzynarodowych napięć handlowych.
Decydującym czynnikiem pozostaje zachowanie brytyjskich gospodarstw domowych w obliczu rosnących kosztów stałych. Jeśli obecne trendy oszczędnościowe utrzymają się przez kolejne dwa-trzy miesiące, ryzyko głębszej recesji konsumenckiej znacząco wzrośnie. Z drugiej strony, pozytywne sygnały z rynku pracy lub nieoczekiwane obniżki cen energii mogłyby szybko odwrócić negatywne nastroje i przywrócić wydatki Brytyjczyków na ścieżkę wzrostu.
Dramatyczny spadek wydatków Brytyjczyków w maju 2025 odzwierciedla głębokie zmiany w brytyjskiej gospodarce konsumenckiej, gdzie rosnące koszty stałych obciążeń zepchnęły wydatki uznaniowe na drugi plan.
