Już 1 lipca 2023 roku wchodzi w życie znacząca nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która ma na celu przyspieszenie rozstrzygania spraw w sądach. Zmiany mają zachęcić przedsiębiorców do przenoszenia sporów z sądów powszechnych do sądów arbitrażowych.
Według Ministerstwa Sprawiedliwości, rocznie do sądów powszechnych wpływa ponad 1,5 miliona spraw gospodarczych, których rozpatrzenie w pierwszej instancji trwa średnio 6,7 miesiąca. Sądy polubowne, czyli arbitrażowe, mogą być alternatywą ze względu na szybsze postępowania, a także fakt, że rozstrzygają je specjaliści w danej dziedzinie.
Nowelizacja wprowadza zmiany mające ułatwić przeniesienie spraw z sądów powszechnych do sądów polubownych, m.in. umożliwiając umorzenie postępowania w sądzie powszechnym i zwrócenie 3/4 opłaty sądowej po zawarciu umowy o przeniesieniu sprawy do sądu polubownego. Termin przedawnienia roszczeń zacznie biec od nowa od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu.
Eksperci zauważają, że nowe zasady mogą być szczególnie przydatne w przypadku dużych sporów, które utknęły w sądach państwowych. W arbitrażu stosuje się zasadę kumulacji, co oznacza, że wszyscy świadkowie i biegli są przesłuchiwani podczas jednej rozprawy, która może trwać nawet kilka tygodni, a nie w odstępach paru miesięcy.
Jednak aby skorzystać z tzw. konwersji, czyli przeniesienia sprawy do arbitrażu, konieczna jest zgoda obu stron. W praktyce oznacza to, że ostateczny sukces nowelizacji zależy od przyjęcia tej instytucji przez rynek.
Zdaniem Sądu Najwyższego, upadek zabezpieczenia nie następuje, jeżeli umorzenie postępowania wynika z przeniesienia sprawy do sądu polubownego. Mimo to, zmiana przepisów byłaby korzystniejsza dla stron, eliminując niepewność i konieczność powoływania się na wyrok Sądu Najwyższego.
Czy nowelizacja rzeczywiście przyniesie oczekiwane efekty?
Wiele zależy od tego, czy zmiany zostaną pozytywnie przyjęte przez przedsiębiorców oraz czy sądy polubowne będą w stanie sprostać ewentualnemu wzrostowi liczby spraw. Zmiana przepisów może być pierwszym krokiem ku zwiększeniu popularności arbitrażu w Polsce i jednocześnie odblokowaniu zatorów w sądach powszechnych.
Warto jednak pamiętać, że arbitraż nie zawsze jest odpowiednim rozwiązaniem dla każdego sporu. Przed podjęciem decyzji o przeniesieniu sprawy do sądu polubownego, warto dokładnie przeanalizować konsekwencje takiego wyboru. W niektórych przypadkach, korzyści wynikające z szybkiego i efektywnego rozstrzygnięcia sporu w arbitrażu mogą przeważyć nad ewentualnymi stratami związanymi z opłatami i utratą zabezpieczenia.
Warto także rozważyć inne formy rozstrzygania sporów, takie jak mediacja czy negocjacje, które mogą pozwolić na osiągnięcie satysfakcjonującego rozwiązania dla obu stron w konflikcie.
Podsumowując, nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadza istotne zmiany, które mają na celu ułatwienie przeniesienia sporów z sądów powszechnych do arbitrażu, szczególnie dla przedsiębiorców. Choć efekty zmian pozostają niepewne, istnieje szansa, że nowe przepisy przyczynią się do przyspieszenia rozstrzygania sporów i odblokowania zatorów w sądach powszechnych. Decyzja o skorzystaniu z arbitrażu powinna być jednak podejmowana z uwzględnieniem specyfiki konkretnej sprawy oraz analizy potencjalnych korzyści i ryzyk.