W dziedzinie prawa spadkowego istnieje specjalna instytucja, która daje szansę na otrzymanie części spadku, nawet jeśli zostało się pominiętym w testamencie. Mowa tutaj o zachowku. Zachowek jest prawem przysługującym określonym osobom, które mają możliwość otrzymania określonej sumy pieniężnej jako rekompensaty za pominięcie ich w dziedziczeniu. W niniejszym artykule dowiemy się, komu przysługuje zachowek, jak go obliczać oraz jakie są zasady dotyczące tego prawa.
Spis treści:
Komu przysługuje zachowek?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, do otrzymania zachowku uprawnieni są konkretne podmioty. Przede wszystkim, przysługuje on zstępnym, czyli dzieciom zmarłego. Jeśli dzieci nie żyją, wówczas przysługuje zachowek kolejno wnukom, prawnukom itd. Kolejnym podmiotem uprawnionym do zachowku jest współmałżonek zmarłego. Natomiast rodzice zmarłego mają prawo do zachowku tylko w przypadku, gdy zostaliby powołani do spadku z ustawy. Warto podkreślić, że jeśli zstępni mają prawo do dziedziczenia, to rodzice nie są brani pod uwagę w kwestii zachowku.
Kiedy przysługuje zachowek?
Osoba uprawniona do zachowku może się o niego ubiegać w przypadku, gdy nie otrzymała należnej jej części spadku na skutek dziedziczenia ustawowego, zapisów w testamencie lub darowizn, które spadkodawca przekazał jeszcze za życia. Warto zaznaczyć, że darowizna musi spełniać pewne warunki, aby móc być uwzględniona przy obliczaniu zachowku. Ponadto, zachowek można się starać również wtedy, gdy uprawniona osoba nie otrzymała w całości swojego należnego spadku. W takiej sytuacji może ona ubiegać się o uzupełnienie, czyli zapłatę różnicy między tym, co już otrzymała, a całkowitym należnym zachowkiem.
Wyłączenia z zachowku
W niektórych sytuacjach możliwe jest wyłączenie osób, które zgodnie z przepisami uprawnione są do otrzymania zachowku. Można to zrobić poprzez skorzystanie z instytucji wydziedziczenia. Do wydziedziczenia może dojść w przypadku, gdy uprawniona osoba postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuściła się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności spadkodawcy lub rażąco obraziła czci, albo nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Forma zachowku
Warto zaznaczyć, że zachowek może być określony jedynie w kwocie pieniężnej. Nie można zażądać wydania konkretnych przedmiotów ze spadku w ramach zachowku. Jeśli osoba uprawniona chciałaby otrzymać konkretną rzecz ze względu na wartość sentymentalną, może to zrobić jedynie na drodze porozumienia z obdarowanym, na przykład poprzez zrzeczenie się zachowku w zamian za wydanie danego składnika majątku.
Obliczanie wysokości zachowku
Obliczenie wysokości zachowku może być skomplikowane, ponieważ wymaga przeprowadzenia kilku operacji, które są szczegółowo uregulowane przez kodeks cywilny. Pierwszą czynnością jest ustalenie wysokości udziału, który przysługiwałby osobie uprawnionej do zachowku w przypadku dziedziczenia ustawowego. Następnie należy przyjąć odpowiedni ułamek, czyli 1/2 lub 2/3, w zależności od tego, czy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni. Kolejnym krokiem jest obliczenie substratu zachowku i na tej podstawie określenie konkretnej kwoty do zapłaty jako zachowek.
Wydziedziczenie – kiedy i jak
Wydziedziczenie to procedura, która pozwala na wyłączenie osoby uprawnionej do zachowku. Może to mieć miejsce w przypadku, gdy taka osoba postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuszcza się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności spadkodawcy, albo nie dopełnia swoich obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy. Wydziedziczenie może nastąpić jedynie w testamencie, a osoba wydziedziczona traci prawo do zachowku.
Podsumowanie
Zachowek jest specjalną instytucją prawa spadkowego, która daje możliwość otrzymania części spadku osobom pominiętym w testamencie. Przysługuje on zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Osoba uprawniona do zachowku może się o niego ubiegać, gdy nie otrzymała należnej jej części spadku lub gdy otrzymała tylko część spadku. Obliczenie wysokości zachowku może być skomplikowane, ale jest uregulowane przez przepisy kodeksu cywilnego.
Istnieje również możliwość wyłączenia osób uprawnionych do zachowku poprzez wydziedziczenie. Zachowek może być określony jedynie w kwocie pieniężnej, a nie można zażądać wydania konkretnych przedmiotów ze spadku.
