Klasyfikacja zawodów i specjalności jest nieodłącznym elementem rynku pracy, który umożliwia systematyzację i identyfikację różnych zawodów występujących w Polsce. Choć kody zawodów nie są nowym pomysłem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), ich znaczenie i obowiązek podawania ich przy zgłoszeniach do ZUS-u zyskały na wadze od 16 maja 2021 roku. W tym artykule omówimy, czym jest klasyfikacja zawodów i specjalności, jakie są jej cele, jak zgłaszać kod zawodu do ZUS-u oraz jakie zmiany wprowadzają nowe wzory formularzy zgłoszeniowych ZUS ZUA i ZUS ZZA.
Spis treści:
Klasyfikacja zawodów i specjalności: Podstawowe informacje
Klasyfikacja zawodów i specjalności to usystematyzowany zbiór zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Jest to tak zwany „spis z natury” zawodów, który umożliwia identyfikację i porównywanie różnych stanowisk pracy. Klasyfikacja zawodów została opracowana na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO-08, który służy do porównywania danych dotyczących zawodów na poziomie międzynarodowym.
Klasyfikacja zawodów jest regularnie aktualizowana, zazwyczaj co 2-3 lata, aby odzwierciedlać zmiany na rynku pracy i nowe trendy zawodowe. Zmiany w klasyfikacji są wprowadzane poprzez rozporządzenia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, które określają zakres i zastosowanie klasyfikacji zawodów.
Historia klasyfikacji zawodów w Polsce
Pierwsze próby klasyfikacji zawodów i specjalności na polskim rynku pracy miały miejsce już w 1965 roku, kiedy to opracowana została „Nomenklatura zawodów i specjalności”. W 1981 roku powstała pierwsza klasyfikacja zawodów i specjalności, która jednak nie została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Dopiero w 1995 roku powstała pierwsza polska klasyfikacja zawodów, opracowana na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO.
Obecnie obowiązująca klasyfikacja zawodów została określona przez Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 roku. Klasyfikacja zawodów podzielona jest na różne grupy, takie jak przedstawiciele władz publicznych, specjaliści, technicy, pracownicy biurowi, pracownicy usług i sprzedawcy, rolnicy, robotnicy przemysłowi, operatorzy maszyn i wielu innych.
Cele klasyfikacji zawodów
Głównym celem klasyfikacji zawodów i specjalności jest gromadzenie danych statystycznych dotyczących rynku pracy. Kluczem do skutecznego zarządzania rynkiem pracy jest posiadanie wiarygodnych informacji na temat różnych zawodów i specjalności, które są dostępne na rynku. Klasyfikacja zawodów umożliwia tworzenie raportów i analiz dotyczących rynku pracy, badanie trendów i prognozowanie zmian w zatrudnieniu.
Dane zawarte w klasyfikacji zawodów są również wykorzystywane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) do celów administracyjnych, takich jak ustalanie wysokości składek ubezpieczeniowych i świadczeń emerytalno-rentowych.
Zgłaszanie kodu zawodu do ZUS-u
Od 16 maja 2021 roku każdy ubezpieczony aktywny zawodowo musi podać kod zawodu przy składaniu dokumentów zgłoszeniowych do ZUS-u. Dotyczy to zarówno nowych zgłoszeń, jak i zgłoszeń zmianowych.
Zgłaszanie kodu zawodu odbywa się na dwóch formularzach ZUS ZUA i ZUS ZZA. W formularzu ZUS ZUA pole 01 „Kod wykonywanego zawodu” w bloku X jest przeznaczone do podania kodu zawodu. Natomiast w formularzu ZUS ZZA blok V „Kod tytułu ubezpieczenia i kod wykonywanego zawodu” został wprowadzony jako pole 02 „Kod wykonywanego zawodu”.
Kod zawodu powinien być zgodny z klasyfikacją zawodów określoną w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 roku. Wyszukiwarka kodów zawodów dostępna jest na stronach Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) oraz Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia.
Wybieranie kodu zawodu
Podczas wybierania kodu zawodu należy kierować się opisem zawodu, który najbardziej odpowiada wykonywanym czynnościom. Jeżeli w klasyfikacji nie ma dokładnego opisu zawodu, można wybrać kod zawodu, który jest najbardziej zbliżony do wykonywanych zadań. Przy wyborze kodu zawodu dla zleceniobiorców i przedsiębiorców, należy wziąć pod uwagę opis zawodu oraz wykonywane przez nich czynności.
W przypadku braku odpowiedniego kodu zawodu w klasyfikacji, istnieje możliwość zgłoszenia wniosku o wprowadzenie nowego zawodu/specjalności. Wniosek taki należy skierować do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Zmiana kodu zawodu
Jeśli konieczna jest zmiana kodu zawodu, należy zgłosić tę zmianę na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. W przypadku zgłoszenia ubezpieczonego po 15 maja 2021 roku z kodem zawodu, który później ulega zmianie, obowiązują zasady zgłaszania zmian w stosunku do wcześniej podanego kodu zawodu.
Nowe wzory formularzy zgłoszeniowych ZUS ZUA i ZUS ZZA
Od 16 maja 2021 roku wprowadzono nowe wzory formularzy zgłoszeniowych ZUS ZUA i ZUS ZZA. W formularzu ZUS ZUA pole 01 „Kod wykonywanego zawodu” w bloku X zostało dodane, aby umożliwić podanie kodu zawodu.
Natomiast w formularzu ZUS ZZA dodano pole 02 „Kod wykonywanego zawodu” w bloku V, a także zmieniono opis bloku V na „Kod tytułu ubezpieczenia i kod wykonywanego zawodu”.
Podsumowanie
Klasyfikacja zawodów i specjalności jest niezbędnym narzędziem do systematyzacji i identyfikacji różnych zawodów na polskim rynku pracy. Od 16 maja 2021 roku obowiązuje zgłaszanie kodu zawodu przy składaniu dokumentów zgłoszeniowych do ZUS. W przypadku braku odpowiedniego kodu zawodu w klasyfikacji, istnieje możliwość zgłoszenia wniosku o wprowadzenie nowego zawodu/specjalności. Nowe wzory formularzy zgłoszeniowych ZUS ZUA i ZUS ZZA umożliwiają precyzyjne podanie kodu zawodu. Pamiętajmy o znaczeniu klasyfikacji zawodów i specjalności, które służą celom statystycznym, badawczym i analizom rynku pracy.
