Każdy kredytobiorca ma prawo do ochrony. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 8 czerwca 2023 r. (C-570/21) udziela istotnych wyjaśnień w kwestii tej ochrony, szczególnie w kontekście tzw. „kredytów frankowych”. Najważniejszym wnioskiem jest to, że nawet jeśli część kredytu jest przeznaczona na cele gospodarcze, kredytobiorca nie traci statusu „konsumenta” ani gwarantowanej ochrony na mocy dyrektywy 93/13.
W świecie bankowości i kredytów, kwestia statusu kredytobiorcy zawsze była skomplikowana, szczególnie w kontekście roszczeń dotyczących „kredytów frankowych”. Często banki podważają status konsumenta kredytobiorcy, twierdząc, że dowolne powiązanie kredytu z działalnością gospodarczą eliminuje ochronę konsumencką.
Czy jednak jest to prawda? Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli szukał odpowiedzi na to pytanie, zwracając się z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE. Pytania dotyczyły interpretacji pojęcia „konsumenta” według dyrektywy 93/13, szczególnie w sytuacji, gdy 35% kwoty kredytu jest przeznaczone na działalność gospodarczą, a reszta na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą.
Czy więc nawet jeśli nie jest to większość kredytu, ale nie jest też marginalna, kredytobiorca nadal ma prawo do ochrony konsumenckiej? Co z resztą kredytu? TSUE w swoim wyroku dostarczył ważne wyjaśnienia na te pytania.
W niniejszym artykule zbadamy skomplikowane tło sprawy, w której kredytobiorca zdecydował się na częściowe przeznaczenie kredytu na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, oraz konsekwencje tego wyboru. Zastanowimy się nad zastosowaniem wyroku TSUE w praktyce i jego wpływem na przyszłe decyzje kredytobiorców i banków.
Spis treści:
Redefinicja Konsumenta: Nowe Światło na Status Kredytobiorcy według TSUE
Wyrokiem z 8 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) podjął kroki w kierunku bardziej zrozumiałego i elastycznego podejścia do statusu „konsumenta”. Według wyroku, osoba, która zawarła umowę kredytu częściowo na cele związane z działalnością gospodarczą lub zawodową, może nadal być uważana za „konsumenta”, jeżeli cel gospodarczy nie dominuje w kontekście całej umowy. To rozstrzygnięcie może mieć szerokie konsekwencje dla przyszłych umów kredytowych i ich interpretacji.
Podkreślając to stanowisko, TSUE nawiązał do swojego wcześniejszego orzecznictwa, przypominając, że status „konsumenta” powinien być określany na podstawie funkcjonalnego kryterium. Oznacza to, że powinniśmy ocenić, czy dana umowa jest częścią działalności niezwiązanej z wykonywaniem zawodu danej osoby. TSUE dodał również, że pojęcie „konsumenta” w kontekście dyrektywy 93/13 ma charakter obiektywny i jest niezależne od konkretnej wiedzy czy informacji posiadanych przez daną osobę.
Ten wyrok przypomina również o szerokim rozumieniu pojęcia „konsumenta” w ramach dyrektywy 93/13, co pozwala zapewnić ochronę wszystkim osobom fizycznym, które mogą znaleźć się w słabszej pozycji względem przedsiębiorcy. Celem tego jest zapewnienie pełnej ochrony prawnej osobom, które mogą nie dysponować pełnym zasobem wiedzy i informacji, co do zasady przypisywanej przedsiębiorcom.
TSUE odwołał się również do swojego wcześniejszego orzeczenia w sprawie Gruber (C-464/01) z 2005 r., które często jest cytowane przez sektor bankowy. Ta sprawa dotyczyła jurysdykcji sądu w sytuacji, gdy konsument nabywa towar lub usługę za granicą. W wyroku w sprawie Gruber TSUE uznał, że wyjątek od ogólnej zasady może być zastosowany dla osoby, która zawarła umowę częściowo w celach gospodarczych, ale tylko wtedy, gdy aspekt gospodarczy jest na tyle marginalny, że odgrywa tylko nieznaczną rolę w ogólnym kontekście transakcji.
Redefiniowanie Granic Konsumenta: Nowe Perspektywy z TSUE
W jednym z najnowszych i najbardziej przełomowych wyroków, wydanym 8 czerwca 2023 roku, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) ponownie zdefiniował pojęcie „konsumenta” w kontekście dyrektywy 93/13. Wyrok ten może wpłynąć na przyszłe relacje między konsumentami a przedsiębiorcami, szczególnie w przypadku umów kredytowych.
TSUE zauważył, że wyrok w sprawie Gruber z 2005 roku, często cytowany przez sektor bankowy, dotyczył przepisów jurysdykcyjnych, które wymagają ścisłej interpretacji. TSUE podkreślił, że taka ścisła interpretacja nie powinna wykraczać poza przypadki wyraźnie określone w konwencji brukselskiej.
Z drugiej strony, TSUE wskazał, że przepis art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 nie jest przepisem, który wymaga ścisłej interpretacji. Co więcej, zważywszy na cel dyrektywy 93/13, którym jest ochrona konsumentów przed nieuczciwymi warunkami umownymi, TSUE orzekł, że ścisła interpretacja pojęcia „konsumenta”, przyjęta w wyroku Gruber, nie powinna być rozszerzona na pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13.
Podsumowując, TSUE odpowiedział na pierwsze pytanie prejudycjalne, stwierdzając, że pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 obejmuje osobę, która zawarła umowę kredytu częściowo na cele związane z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a w części niezwiązaną z tą działalnością. Obejmuje to również sytuację, w której umowa kredytu jest zawarta wspólnie z innym kredytobiorcą, który nie działał w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej. Kluczowe jest jednak to, że cel działalności gospodarczej lub zawodowej musi być na tyle ograniczony, że nie dominuje on w ogólnym kontekście umowy.
Te nowe wytyczne od TSUE są przełomowe, ponieważ zasiewają nasiona dla bardziej holistycznego i elastycznego podejścia do pojęcia „konsumenta” w kontekście umów kredytowych. Wprowadza to również nowy poziom transparentności i zrozumiałości dla konsumentów, którzy mogą nie dysponować pełnym zasobem wiedzy i informacji, co do zasady przypisywanej przedsiębiorcom. Jest to krok w kierunku zapewnienia pełnej ochrony prawnej tym, którzy mogą znaleźć się w słabszej pozycji względem przedsiębiorców.
Rozstrzygnięcie TSUE Definiuje Dominujący Cel Umowy: Co To Oznacza dla Konsumentów?
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku z dnia 8 czerwca 2023 r. (sprawa C-570/21), precyzyjnie określił kryteria umożliwiające ocenę, czy gospodarczy lub zawodowy cel umowy jest dominujący. Ta przełomowa decyzja może mieć dalekosiężne skutki dla konsumentów i przedsiębiorców na obszarze całej Unii Europejskiej.
Zgodnie z decyzją TSUE, dla oceny, czy konkretna osoba jest „konsumentem” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13, należy uwzględnić wszelkie istotne okoliczności związane z umową. Te okoliczności mogą mieć charakter zarówno ilościowy, jak i jakościowy, obejmując na przykład podział wykorzystania pożyczonego kapitału pomiędzy działalność zawodową i pozazawodową.
W przypadku umów zawieranych przez wielu kredytobiorców, sąd musi uwzględnić fakt, że tylko jeden z nich realizuje cel gospodarczy. Dodatkowo, jeśli kredytodawca udzielił kredytu na cele konsumenckie, ale jednocześnie wymagał częściowego przeznaczenia pożyczonej kwoty na spłatę długów związanych z działalnością gospodarczą lub zawodową, również to musi być brane pod uwagę.
Jednocześnie, TSUE odrzucił wniosek banku o ograniczenie skutków wyroku w czasie. Wyjaśnił, że takie ograniczenie jest możliwe jedynie w szczególnych przypadkach, gdy dwie kluczowe przesłanki – dobra wiara stron i ryzyko poważnych konsekwencji – zostają spełnione.
Zdaniem TSUE, nie ma podstaw do ograniczenia skutków omawianego wyroku. Oznacza to, że konsumenci, bez względu na to, kiedy zawarli umowę czy kiedy wystąpili z powództwem przeciwko bankowi, mogą powoływać się na ten wyrok.
Jest to znaczące zwycięstwo dla konsumentów. Wyrok potwierdza, że okoliczności, takie jak zarejestrowanie działalności pod adresem kredytowanej nieruchomości, niewielkie wykorzystanie nieruchomości na cele związane z działalnością, czy wynajmowanie nieruchomości, nie odbierają kredytobiorcy statusu konsumenta.
Wyrokiem TSUE z dnia 8 czerwca 2023 roku został podważony argument często wysuwany przez sektor bankowy, że jakikolwiek związek umowy kredytu z działalnością gospodarczą wyklucza możliwość korzystania z ochrony konsumenckiej. Ta decyzja może mieć fundamentalne znaczenie dla przyszłych spraw dotyczących praw konsumentów w kontekście kredytów i innych umów finansowych.
