W ostatnich miesiącach obserwujemy wzrost napięcia między bankami a frankowiczami, czyli polskimi kredytobiorcami posiadającymi kredyty hipoteczne w szwajcarskiej walucie. Przyczyną tego zjawiska są przede wszystkim kilka kluczowych wydarzeń, które mają znaczący wpływ na sytuację obu stron konfliktu. Wśród nich warto wymienić opinię Rzecznika Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), zmiany w polityce monetarnej Szwajcarii oraz prace nad projektem ustawy frankowej w Polsce.
W marcu 2023 roku światło dzienne ujrzała prokonsumencka opinia Rzecznika Generalnego TSUE, która w istotny sposób wpłynęła na postrzeganie sytuacji frankowiczów. Również polityka monetarna Szwajcarii, w tym działania Szwajcarskiego Banku Narodowego, prowadzi do zwiększenia obciążeń dla kredytobiorców zaciągających kredyty we frankach szwajcarskich. Dodatkowo, KNF pracuje nad projektem ustawy frankowej, która ma na celu wprowadzenie zmian w kwestii rozwiązania problemów związanych z kredytami hipotecznymi w walucie CHF.
W kontekście tych wydarzeń warto przyjrzeć się dokładniej, jak wygląda sytuacja frankowiczów w marcu 2023 roku, jakie są główne wyzwania i oczekiwania obu stron konfliktu oraz jakie decyzje mogą wpłynąć na przyszłość kredytobiorców zaciągających kredyty we frankach szwajcarskich.
Spis treści:
Opinia Rzecznika TSUE – punkt dla frankowiczów
W lutym br. Rzecznik Generalny TSUE wydał swoją opinię w sprawie C-520/21, która stanowi istotny zwrot w kierunku korzystnym dla frankowiczów. Zgodnie z opinią Rzecznika, w przypadku unieważnienia umowy kredytowej przez sąd, kredytobiorca zobowiązany jest zwrócić jedynie kapitał kredytu, podczas gdy kredytodawca (bank) powinien zwrócić wpłacone raty oraz inne opłaty poniesione przez kredytobiorcę.
Jednym z kluczowych elementów opinii jest stanowisko Rzecznika dotyczące wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, które stało się przedmiotem sporu między frankowiczami a bankami. Rzecznik TSUE jednoznacznie wskazał, że to kredytobiorca może dochodzić tego rodzaju roszczeń od banku, a nie odwrotnie.
Dla frankowiczów, opinia Rzecznika Generalnego TSUE może oznaczać możliwość korzystania z kredytu praktycznie bezkosztowego. Dla banków natomiast, skutki takiego stanowiska mogą prowadzić do strat szacowanych na ponad 100 miliardów złotych. Banki zaznaczają, że jest to na razie tylko opinia, a nie ostateczne rozstrzygnięcie.
Kolejnym ważnym krokiem w tej sprawie będzie wydanie wyroku przez TSUE, który ma zapaść w połowie roku, najpóźniej jesienią. Należy jednak zauważyć, że rzadko zdarza się, aby wyrok nie był zbieżny z opinią rzecznika.
Opinia Rzecznika Generalnego TSUE zmotywowała już pierwszych frankowiczów do skierowania pozwów przeciwko bankom, opierając się na jej treści i żądając od banków dodatkowo wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Tym samym, stała się ona punktem odniesienia w dalszej walce frankowiczów o swoje prawa. Ostateczny werdykt w tych sprawach może zaważyć na przyszłości wielu kredytobiorców oraz na finansowym obrazie polskiego sektora bankowego.
Inflacja i stopy procentowe w Szwajcarii – wyższe raty dla frankowiczów
W ostatnim czasie Szwajcarski Bank Narodowy (SNB) podjął decyzję o podwyższeniu stóp procentowych w celu walki z rosnącą inflacją. Aktualny poziom stóp procentowych wynosi 1,5 proc., a kolejne podwyżki nie są wykluczone. Dla frankowiczów oznacza to wzrost kosztów związanych z obsługą kredytów denominowanych w frankach szwajcarskich.
Wraz ze wzrostem stóp procentowych w Szwajcarii, zwiększa się także stawka SARON (Swiss Average Rate Overnight), która wpływa na wysokość rat kredytów zawartych w walucie helweckiej. Ostatnio zanotowano wzrost tej stawki, który przekłada się na podwyżkę rat kredytów frankowych o około 70 zł miesięcznie, pod warunkiem niezmienionego kursu CHF/PLN.
Inflacja, zarówno ta szwajcarska, jak i polska, wpływa na sytuację finansową frankowiczów. Wzrost cen towarów i usług oraz rosnąca inflacja powodują, że wartość realna długu frankowiczów wzrasta, obciążając ich budżety domowe. W takich warunkach obsługa kredytów staje się coraz trudniejsza, a frankowicze muszą zmierzyć się z rosnącym ryzykiem związanym z ich zobowiązaniami finansowymi.
Ugody frankowe – banki chcą, frankowicze nie
W ostatnich miesiącach wyraźnie widać, że frankowicze nie są zainteresowani zawieraniem ugód z bankami. Wynika to z badania przeprowadzonego przez UCE RESEARCH, w którym blisko połowa respondentów wyraziła brak zamiaru rozpoczynania rozmów z bankiem na temat ugód. Tymczasem jedna trzecia badanych pozostaje niezdecydowana.
Wbrew oporom frankowiczów, banki wykazują zdecydowanie większe zainteresowanie zawieraniem ugód frankowych. Szczególnie mBank aktywnie promuje zawieranie ugód, kontaktując się z każdym kredytobiorcą w celu przedstawienia oferty ugody. Dodatkowo, mBank niedawno udostępnił specjalny wniosek do zawierania ugód. Czas pokaże, czy takie działania przekonają frankowiczów do zawarcia ugód.
Mimo różnych perspektyw, Piotr Patkowski, wiceminister finansów, uważa, że ugody są najlepszym sposobem na rozwiązanie problemu frankowego dla obu stron. W wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” stwierdził: “Nasze stanowisko jest więc takie, że to ugody, a nie postępowania sądowe, są najlepszym sposobem na wyjście z tej trudnej sytuacji – zarówno dla frankowiczów, jak i banków”.
Mimo tej opinii, do tej pory tylko około 40 tys. frankowiczów zdecydowało się na zawarcie ugody, co stanowi niewielką część, biorąc pod uwagę, że w spłacie pozostaje nadal blisko 340 tys. kredytów CHF. Warto przypomnieć, że ugody są proponowane tylko w przypadku, gdy kredyt nadal jest czynny.
Ustawa frankowa – czy powstanie?
W ostatnim czasie Ministerstwo Finansów potwierdziło, że trwają prace nad ustawą frankową, która ma na celu uregulowanie kwestii związanych z kredytami hipotecznymi w walucie CHF. Ostateczny kształt propozycji ministerstwa będzie jednak uzależniony od wyroku TSUE, który ma zapaść najpóźniej jesienią.
Jacek Jastrzębski, przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, informował wcześniej, że instytucja, której przewodzi, pracuje nad ustawowym rozwiązaniem problemu frankowego. Ustawa ma zobowiązać banki do składania ofert ugód frankowiczom. Jeżeli kredytobiorcy nie skorzystają z tej możliwości, relacja między bankiem a konsumentem mogłaby zostać uporządkowana poprzez wyeliminowanie dyskrecjonalności banku w ustalaniu kursów walutowych – w grę wchodzi średni kurs NBP.
Szef KNF zwrócił uwagę na konieczność wprowadzenia wsparcia dla kredytobiorców, którzy zdecydowaliby się na przewalutowanie kredytu, ale dla nich barierą jest spodziewany wzrost raty. To wsparcie miałoby na celu ułatwienie frankowiczom dostosowania się do nowej sytuacji finansowej po przewalutowaniu kredytu oraz zwiększenie ich zainteresowania w zawieraniu ugód. Ostatecznie, ustawa frankowa ma na celu znalezienie satysfakcjonującego rozwiązania dla obu stron konfliktu.
Pozwy frankowe – będzie największa fala?
W ostatnich miesiącach można zaobserwować wzrost liczby pozwów frankowych przeciwko bankom. Wiele osób, które zaciągnęły kredyty we frankach szwajcarskich, uważa, że najkorzystniejszym dla nich rozwiązaniem problemu jest dochodzenie swoich praw na drodze sądowej.
Eksperci przewidują, że w drugiej połowie bieżącego roku czeka nas największa jak dotąd fala pozwów frankowych. Ta tendencja wynika z rosnącej świadomości frankowiczów, którzy coraz częściej decydują się dochodzić swoich praw w sądzie, mając nadzieję na korzystniejsze rozwiązanie swojej sytuacji finansowej niż zawarcie ugody z bankiem.
Warto zwrócić uwagę na planowaną nowelizację prawa, która wprowadzi zmiany dotyczące składania pozwów frankowych. W myśl nowych przepisów, pozew będzie można złożyć tylko i wyłącznie w tym sądzie z okręgu, w którym mieszka frankowicz. Ta zmiana ma na celu uporządkowanie procedury składania pozwów oraz ułatwienie rozpatrywania spraw przez sądy.
Batalia między bankami a frankowiczami trwa
Marzec 2023 przynosi kolejne wydarzenia w długotrwałej batalii między bankami a frankowiczami. Wzrost napięcia jest spowodowany m.in. prokonsumencką opinią Rzecznika Generalnego TSUE, polityką monetarną Szwajcarii oraz potencjalnym wprowadzeniem ustawy frankowej przez Ministerstwo Finansów.
Opinia Rzecznika Generalnego TSUE może mieć znaczące konsekwencje dla frankowiczów i banków, zwłaszcza jeśli wyrok Trybunału okaże się zgodny z tą opinią. Ponadto, wzrost stóp procentowych w Szwajcarii oraz rosnąca inflacja wpływają na podwyżki rat kredytów frankowych. Projekt ustawy frankowej, który jest w trakcie opracowywania, również może wpłynąć na sytuację frankowiczów, zobligowując banki do składania ofert ugód oraz wprowadzając wsparcie dla kredytobiorców.
W obecnej sytuacji frankowicze muszą dokonać wyboru między zawarciem ugody z bankiem a podjęciem walki na drodze sądowej. Wybór ten nie jest łatwy, gdyż wiele osób uważa, że korzystniejsze rozwiązanie swojego problemu mogą osiągnąć przed sądem. W związku z tym, kluczowe jest dokładne zrozumienie własnej sytuacji finansowej, możliwych konsekwencji wyboru jednej z opcji oraz śledzenie zmieniającej się sytuacji prawnej i gospodarczej.
