Wraz z nadejściem nowego, 2023 roku aktualny wskaźnik WIBOR, na podstawie którego wyliczane jest oprocentowanie kredytowe zostanie zastąpiony przez inny wskaźnik – WIRON. Proces ten będzie wdrażany stopniowo, a na całkowite wykluczenie WIBOR-u z umów kredytowych proponowanych przez banki będzie trzeba poczekać kilka kolejnych lat.
Podstawą większości aktualnych umów kredytowych w polskich bankach jest zmienne oprocentowanie, którego stawka zależna jest od sumy marży banku, będącej wartością stałą oraz wspomnianej wcześniej stawki referencyjnej, czyli wskaźnika WIBOR.
Spis treści:
Charakterystyka wskaźnika WIBOR – czym jest i jakie są zasady jego wyznaczania?
Wskaźnik WIBOR jest bazową stawką dotyczącą wysokości oprocentowania kredytowego na rynku międzybankowym. Jest podstawą do wzajemnego udzielania kredytów między polskimi bankami komercyjnymi, w oparciu o stopę procentową. Stawka WIBOR jest wartością zmienną, która ulega zmianom właściwie każdego dnia i powinna być oparta na podstawie warunków transakcji zawartych między bankami. Jej ustalenie zachodzi dwufazowo:
- Pierwszym etapem jest podanie przez 10 największych banków do informacji oferowanej ceny pożyczek dla innych banków. Zachodzi to w każdy dzień roboczy o godzinie 11.
- W kolejnym kroku zebrane dane są analizowane przez agenta kalkulacyjnego, który odrzuca skrajne oferty (po 2 najniższe oraz najwyższe), a wskaźnik WIBOR jest średnią arytmetyczną wyliczoną z tzw. „środkowych” ofert banków, co następnie jest podane do informacji publicznej jako najnowsza stawka WIBOR.
W rzeczywistości mechanizm ten nie jest tak klarowny, ponieważ jeśli wspomniane transakcje pomiędzy bankami nie zostały zawarte, do ustalenia wartości wskaźnika WIBOR wybierana jest droga alternatywna – operacje z podmiotami nie-bankowymi oraz mechanizm kwotowania, polegający na wycenie jeszcze przed realizacją usługi. Działaniu temu podlega 9 banków biorących udział w panelu, z aktywnością na rynku międzybankowym. Kwotowanie wiążące banki jest tłumaczone jako zasady, na jakich są one w stanie odbyć transakcje, z gotowością w określonym oknie czasowym.
Spadek bądź wzrost wskaźnika WIBOR uzależniony jest także od innych czynników, takich jak na przykład inflacja. Brana jest ona pod uwagę podczas wyznaczania przez Radę Polityki Pieniężnej stawki WIBOR. Jest to bezpośrednio powiązane ze wskaźnikiem, zatem w przypadku rosnącej inflacji wzrasta także wskaźnik WIBOR. Analogiczna sytuacja ma miejsce podczas malejącej inflacji, której wynikiem jest niższa wartość wspomnianego wskaźnika.
Proces ustalania stawki WIBOR nadzorowany jest przez GPW Benchmark, który jest administratorem wskaźnika i posiada wszelkie uprawnienia do podejmowania takich działań. Przebiega to w oparciu o ustalone przez PE oraz radę Unii Europejskie w 2018 roku rozporządzenie BMR. Ponadto praca spółki zależnej Giełdy Papierów Wartościowych jest nadzorowana przez Komisję Nadzoru Finansowego.
Dlaczego wskaźnik WIBOR jest niekorzystny i zostanie zastąpiony?
Choć wskaźnik WIBOR spełnia wymogi zawarte w rozporządzeniu BMR, to jednak rzadkością jest sytuacja, gdy oparty jest on na transakcjach pomiędzy poszczególnymi bankami w przypadku terminów wynoszących więcej niż jeden dzień. Znacznie częściej odbywa się to na podstawie kwotowań oraz pośrednich danych, co związane jest z niskim zapotrzebowaniem dłuższych transakcji.
Ustalenie zasad wypożyczenia środków na okres kilku miesięcy odbywa się na przewidywaniach w odniesieniu do zmian w otoczeniu, wśród których wyróżnia się stopy procentowe ustalane przez Narodowy Bank Polski. Rezultatem takich działań jest wzrost stawki WIBOR jeszcze przed rzeczywistą podwyżką stóp procentowych. Obserwowane było to szczególnie przy wskaźnikach WIBOR 3M oraz 6M.
Zastąpienie WIBOR innym wskaźnikiem jest skutkiem reform dotyczących wskaźników referencyjnych i planu odbudowania fatalnej sytuacji finansowej kredytobiorców w Polsce, spowodowanej rosnącą inflacją, a co za tym idzie – wzrostem stawki WIBOR. Wskaźnik krytykowany był za zbyt dużą podatność na zmiany, będące coraz bardziej niekorzystnymi dla kredytobiorców. Założeniem nowego wskaźnika ma być oparcie na transakcjach jednodniowych, a jednocześnie rzeczywistych danych transakcyjnych.
Czym cechuje się wskaźnik WIRON?
Tak, jak zostało wspomniane wcześniej wskaźnik WIRON (ang. Warsaw Interest Rate Overnight) określany będzie na podstawie faktycznych, depozytowych transakcji. Odpowiedzialność za jego ustalenie wciąż spoczywa na GPW Benchmark, a do wyznaczenia posłużą dane transakcji, nie odnoszące się wyłącznie do tych międzybankowych, bowiem obejmą szerszy zakres transakcyjny. Okresy wynoszące więcej niż jeden dzień do ustalenia wskaźnika potrzebują wdrożenia metody bazującej na procencie składanym dla odczytu wstecz, co pozwala na oddanie przez wskaźnik przeszłych warunków odbytych transakcji.
Konstrukcja przyszłego wskaźnika WIRON sprawia, że ma on niższą wartość w porównaniu z jeszcze istniejącym WIBOR-em, ze względu na inny rodzaj zawieranych transakcji oraz bazowanie na innym okresie, jak i również z charakterem składanych stawek, innym od tych jednodniowych. Reakcja wskaźnika WIRON na spadek stóp procentowych będzie wolniejsza niż w przypadku WIBOR. Jest to spowodowane oparciem na danych z przeszłości pierwszego z wymienionych wskaźników.
Obecnie nie jest jasne jak będzie wyglądało przejście na wskaźnik WIRON w przypadku już zawartych umów kredytowych, opartych na wskaźniku WIBOR. Jedną z planowanych opcji przez rozporządzenie BMR jest wdrożenie elementu, którego zadaniem będzie skorygowane różnicy pomiędzy obiema stawkami. Do wdrożenia wskaźnika WIRON w istniejących już kredytach dojdzie po oficjalnym komunikacie o zlikwidowaniu wskaźnika WIBOR.
Kiedy nastąpi zamiana wskaźnika WIBOR na WIRON?
Od 1 stycznia 2023 roku istnieje możliwość składania ofert przez banki umów kredytowych stworzonych w oparciu o wskaźnik WIRON, jednak całkowite wykluczenie wskaźnika WIBOR przewidywane jest na początek 2025 roku. Do tego czasu planowane jest wykorzystywanie równolegle obu wskaźników, aczkolwiek według ogłaszanych decyzji banków, przed wprowadzeniem nowego wskaźnika w zamiarze mają zrezygnowanie z kredytów opartych na WIBOR.
