| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co przewiduje specustawa przeliczeniowa emerytur na 2025 rok? | Specustawa gwarantuje podwyżkę emerytur o 1200 zł miesięcznie oraz jednorazowe wyrównanie do 64 tys. zł dla 120 tys. emerytów. |
| Jak wyrok TK z czerwca 2024 wpłynął na tę ustawę? | Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjne pomniejszanie emerytur o wcześniejsze świadczenia, co wymusiło zmiany i wypłatę wyrównań. |
| Kto skorzysta na nowej specustawie przeliczeniowej? | Głównie emeryci urodzeni w latach 1949-1954, w tym kobiety przed 1953 rokiem, którzy wcześniej byli pomijani w rządowym projekcie. |
Spis treści:
Najważniejsze Fakty
29 kwietnia 2025 roku grupa posłów z Konfederacji złożyła w Sejmie projekt specustawy przeliczeniowej emerytur, który ma naprawić skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku (sygnatura SK 140/20). Propozycja ta obejmuje około 120 tysięcy emerytów, w tym kobiety urodzone między 1949 a 1952 rokiem, które wcześniej były pomijane w rządowym projekcie UD204. Zgodnie z nową ustawą każdy uprawniony miałby otrzymać miesięczną podwyżkę świadczenia w wysokości około 1200 zł oraz jednorazowe wyrównanie sięgające nawet 64 tysięcy złotych za okres od roku 2013 do końca 2025.
Projekt zakłada automatyczne przeliczenie emerytur przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych bez konieczności składania indywidualnych wniosków, co ma nastąpić do końca bieżącego roku. Wyrównania mają być waloryzowane według wskaźnika inflacji, który wynosi średnio około 3,5% rocznie od roku 2013. Ponadto ustawa uwzględnia także osoby, które nie zdążyły przejść na powszechną emeryturę przed rokiem 2025.
Warto zwrócić uwagę, że rządowy projekt UD204 różni się od propozycji poselskiej znacząco — wyklucza on kobiety urodzone przed rokiem 1953 oraz nie przewiduje wypłat wyrównań. Jako główny argument przeciwko takim rozwiązaniom rząd wskazuje ryzyko powiększenia deficytu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, szacując jego wzrost na około 2,1 miliarda złotych rocznie.
Kontekst
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku miał fundamentalne znaczenie dla polskiego systemu emerytalnego. Trybunał orzekł, że pomniejszanie emerytur powszechnych o kwoty pobranych wcześniej świadczeń jest niezgodne z konstytucją. Chodziło przede wszystkim o art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej oraz sytuacje osób przechodzących na emeryturę przed datą reformy z czerwca 2012 roku. Trybunał podkreślił naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa i konieczność rekompensaty finansowej za poniesione straty.
Wcześniejsze orzeczenie TK (P20/16) z roku 2019 odnosiło się do podobnego problemu, ale obejmowało tylko osoby urodzone od roku 1953 wzwyż. Aktualny wyrok rozszerzył ochronę także na kobiety urodzone między latami 1949 a 1952 oraz mężczyzn urodzonych między latami 1949 a 1954.
Jednym z kluczowych problemów była jednak zwłoka w publikacji wyroku TK w Dzienniku Ustaw przez ponad pół roku po jego ogłoszeniu. To uniemożliwiało praktyczne wykonanie orzeczenia i wypłatę należnych wyrównań. Rzecznik Praw Obywatelskich interweniował dwukrotnie, powołując się między innymi na opinię Komisji Weneckiej z grudnia 2024 roku, która określiła takie opóźnienie jako rażące naruszenie praworządności.
W międzyczasie ponad dwieście spraw sądowych przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych zakończyło się korzystnie dla emerytów – średnio aż w osiemdziesięciu pięciu procentach przypadków sądy przyznały rację skarżącym.
Perspektywy
Zwolennicy specustawy przeliczeniowej, w tym m.in. posłowie Konfederacji oraz związki zawodowe reprezentujące środowiska pracownicze i emerytów, wskazują na konieczność restytucji praw słusznie nabytych i naprawy krzywd finansowych wynikających z błędów reformy emerytalnej. Podkreślają także aspekt wzmacniania zaufania społecznego do systemu zabezpieczeń społecznych oraz respektowania praw socjalnych obywateli.
Z kolei krytycy projektu – przede wszystkim przedstawiciele rządu i Ministerstwa Finansów – ostrzegają przed negatywnymi konsekwencjami fiskalnymi takiego rozwiązania. Według ich analiz wdrożenie ustawy może spowodować wzrost długu publicznego nawet o około 0,8% PKB do roku 2035 oraz brak mechanizmu kompensacyjnego dla osób urodzonych po roku 1960, które również mogły zostać poszkodowane przez wcześniejsze przepisy.
Przewidywane scenariusze rozwoju sytuacji obejmują możliwość wejścia w życie poselskiego projektu do końca bieżącego roku – co wymaga jednak poparcia większości opozycyjnej – lub kompromisowe rozwiązanie zaproponowane przez rząd polegające na ograniczeniu wypłat wyrównań do połowy wartości należności i rozłożeniu ich spłat na okres pięciu lat.
Zainteresowania Czytelnika
Dla samych emerytów nowa specustawa oznacza realną poprawę sytuacji finansowej. Średnia kwota jednorazowego wyrównania wynosząca około sześćdziesięciu czterech tysięcy złotych odpowiada mniej więcej osiemnastomiesięcznym świadczeniom przy przeciętnej wysokości emerytury krajowej wynoszącej około trzech i pół tysiąca złotych miesięcznie. Dla wielu beneficjentów to szansa na spłatę zaległych zobowiązań lub wsparcie najbliższych.
Dla młodszych pokoleń natomiast projekt może oznaczać wzrost obciążeń składkowych – szacowany wzrost wynosi około jeden punkt procentowy składki ZUS od roku 2026.
Ciekawym faktem jest udział w grupie uprawnionych aż dwudziestu trzech procent byłych nauczycieli i górników – grup szczególnie dotkniętych skutkami reformy z roku 2013.
Najbardziej Zaskakujący Fakt
Wbrew wcześniejszym zapowiedziom rządu projekt poselski uwzględnia także wypłatę odsetek od zaległych świadczeń, co znacząco zwiększa wartość rekompensat dla beneficjentów. Średnio oznacza to dodatkowe około osiem tysięcy dwieście złotych na osobę, co może zmienić całkowity wymiar należności i poprawić sytuację materialną wielu emerytów.
Jak przygotować się na zmiany?
Emeryci powinni monitorować bieżące informacje dotyczące legislacji i komunikaty Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Warto zachować dokumentację potwierdzającą wysokość dotychczasowych świadczeń oraz termin przejścia na emeryturę. Nie jest wymagane składanie osobistych wniosków o przeliczenie świadczeń – proces ma odbywać się automatycznie. Mimo to kontakty z lokalnymi oddziałami ZUS mogą pomóc wyjaśnić ewentualne niejasności lub przyspieszyć procedury administracyjne.
Wpływ na rynek pracy i gospodarkę
Długoterminowo wdrożenie specustawy przeliczeniowej może wpłynąć na stabilność finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz budżetu państwa. Wyższe wydatki związane z podwyżkami i wyrównaniami mogą wymusić zwiększenie składek lub ograniczenia innych wydatków socjalnych. Z drugiej strony poprawa sytuacji finansowej starszych obywateli może zwiększyć ich konsumpcję, co pozytywnie wpłynie na rynek wewnętrzny i gospodarkę krajową.
Perspektywa międzynarodowa
Podobne kwestie dotyczące wyrównania świadczeń po zmianach systemowych występowały również w innych krajach europejskich takich jak Niemcy czy Francja. Tamtejsze rozwiązania często obejmowały częściowe rekompensaty lub stopniowe dostosowania świadczeń wraz ze specjalnymi funduszami kompensacyjnymi. Polska specustawa wpisuje się więc w szerszy trend poszukiwania balansu między prawami obywateli a odpowiedzialnością fiskalną państwa.
Spór o specustawę przeliczeniową odsłania głębszy problem: konflikt między ochroną praw socjalnych a stabilnością finansów publicznych. Decyzja Sejmu może przesądzić o kształcie polskiego systemu emerytalnego na kolejną dekadę oraz pokazać skalę kompromisu politycznego koniecznego do utrzymania równowagi społecznej i ekonomicznej kraju. Warto śledzić rozwój sytuacji i aktywnie uczestniczyć w dyskusji publicznej dotyczącej przyszłości zabezpieczeń społecznych w Polsce.
