| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym jest regionalizacja polityki spójności? | To przesunięcie zarządzania funduszami UE bliżej samorządów, by lepiej odpowiadać na potrzeby lokalnych społeczności. |
| Jak wpłynie regionalizacja na rozwój lokalnych społeczności w Polsce? | Umożliwi szybsze i bardziej dopasowane inwestycje w infrastrukturę, edukację i wsparcie przedsiębiorstw. |
| Co oznacza Think Tank Forum w Toruniu dla polityki spójności UE? | To ważne miejsce debaty ekspertów, które kształtuje przyszłość funduszy i podkreśla rolę regionów w UE. |
W historii Torunia – miasta znanego przede wszystkim jako miejsce narodzin Mikołaja Kopernika – dokonano niegdyś rewolucji w postrzeganiu świata. Dziś to właśnie tutaj odbywa się kolejna zmiana perspektywy, tym razem dotycząca polityki spójności Unii Europejskiej. Polska proponuje odejście od centralistycznego modelu zarządzania funduszami unijnymi na rzecz regionalizacji polityki spójności. To przesunięcie w kierunku większej autonomii regionów ma szansę na gruntowną przemianę sposobu finansowania rozwoju lokalnych społeczności oraz inwestycji infrastrukturalnych po 2025 roku.
Spis treści:
Wprowadzenie do regionalizacji polityki spójności
Polityka spójności UE od lat stanowi fundament wspierający rozwój gospodarczy i wyrównywanie różnic między regionami państw członkowskich. Dla Polski, największego beneficjenta funduszy europejskich, jest to kluczowy instrument rozwoju. Podczas Think Tank Forum w Toruniu, które odbyło się 9–10 maja 2025 roku, wiceminister ds. Unii Europejskiej Magdalena Sobkowiak-Czarnecka przedstawiła stanowisko rządu dotyczące konieczności regionalizacji polityki spójności. Jej zdaniem decentralizacja zarządzania funduszami pozwoli lepiej odpowiadać na specyficzne potrzeby poszczególnych województw i samorządów.
Kluczowe fakty z Think Tank Forum w Toruniu
Think Tank Forum, zorganizowane przez Fundację Centrum Stosunków Międzynarodowych we współpracy z Kancelarią Premiera RP oraz władzami Torunia, zgromadziło około 70 ekspertów z czołowych europejskich think tanków. Dyskusje koncentrowały się wokół przyszłości polityki spójności UE oraz jej roli w kontekście bezpieczeństwa i walki z dezinformacją. Wiceminister Sobkowiak-Czarnecka podkreśliła unikalność polskiego podejścia do funduszy europejskich – stawiającego na regionalny rozwój gospodarczy i decentralizację zarządzania jako drogę do zwiększenia efektywności inwestycji.
Dane finansowe mówią same za siebie – Polska otrzymuje z budżetu UE na lata 2021–2027 aż 76 miliardów euro, co plasuje ją na czele państw korzystających z polityki spójności. Co istotne, już w poprzednich okresach finansowych aż 40% tych środków było zarządzanych przez regiony, co przełożyło się na dynamiczny rozwój wielu województw i wzrost innowacji technologicznych.
Kontekst historyczny i tło zmian
Polityka spójności Unii Europejskiej ma swoje początki jeszcze w latach 80., kiedy to zaczęto dostrzegać potrzebę wyrównywania różnic rozwojowych między regionami wspólnoty. W Polsce model zarządzania funduszami ewoluował od silnej centralizacji do coraz większej roli samorządów. W latach 2014–2020 aż 40% funduszy było przekazywanych bezpośrednio do regionów, co przyczyniło się do wzrostu gospodarczego i rozwoju lokalnych klastrów innowacji.
Jednakże dyskusja o centralizacji versus decentralizacji trwała nadal. W październiku 2024 roku Związek Województw RP otwarcie sprzeciwił się próbom scentralizowania funduszy przez Komisję Europejską. W lutym 2025 r. podczas międzynarodowej debaty minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz podkreśliła nierozerwalność spójności i konkurencyjności UE, wyrażając jednocześnie poparcie dla regionalizacji. Ważnym momentem było też wycofanie się Komisji z planów centralizacji po silnym sprzeciwie Polski i innych państw członkowskich.
Perspektywy i opinie wobec regionalizacji polityki spójności
Debata nad modelem zarządzania funduszami europejskimi jest intensywna i pełna kontrastujących głosów. Zwolennicy centralizacji, reprezentowani głównie przez takie kraje jak Francja czy Holandia, argumentują, że scentralizowane środki łatwiej skierować na priorytety ogólnoeuropejskie – jak transformacja ekologiczna czy cyfryzacja zgodna z Zielonym Ładem.
Z kolei zwolennicy regionalizacji wskazują na konieczność elastycznego reagowania na specyfikę lokalną oraz wspierania inicjatyw oddolnych – szczególnie kluczowych dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz projektów infrastrukturalnych realizowanych bezpośrednio przez samorządy. Krytycy centralizacji podnoszą także argumenty o ryzyku osłabienia współpracy transgranicznej i utraty potencjału innowacyjnego regionów.
Przyszłość pokazuje jednak rosnącą presję na Komisję Europejską, by zabezpieczyć rolę regionów w negocjacjach nad budżetem UE na lata 2028–2035. Możliwe są scenariusze dalszego umacniania decentralizacji lub przeciwnie – zaostrzenia sporów między państwami federalistycznymi a tymi opowiadającymi się za większą autonomią samorządową.
Jak decyzja o regionalizacji wpłynie na mieszkańców polskich regionów?
Dla przeciętnego mieszkańca zmiana ta oznacza przede wszystkim szybszą i bardziej dopasowaną realizację inwestycji lokalnych – od modernizacji szkół przez rozbudowę dróg po wsparcie dla przedsiębiorców działających w sektorze MŚP. Regionalne zarządzanie funduszami umożliwi lepsze wykorzystanie środków unijnych zgodnie z rzeczywistymi potrzebami danej społeczności.
Dodatkowo polityka spójności coraz częściej wiąże się z tematyką bezpieczeństwa energetycznego oraz walką z dezinformacją – kwestie omawiane także podczas toruńskiego forum. Dzięki temu mieszkańcy mogą liczyć na programy edukacyjne czy kampanie informacyjne zwiększające odporność społeczeństwa na zagrożenia hybrydowe oraz poprawiające świadomość obywatelską.
Z punktu widzenia przedsiębiorców benefity z regionalnego zarządzania funduszami UE dla małych i średnich firm są nie do przecenienia – łatwiejszy dostęp do grantów czy wsparcia innowacyjnych projektów może znacząco poprawić konkurencyjność lokalnej gospodarki.
Podsumowanie: Nowa perspektywa dla Polski i Europy
Regionalizacja polityki spójności to nie tylko techniczna zmiana sposobu zarządzania środkami unijnymi – to rewolucja w podejściu do rozwoju gospodarczego oparta na przekonaniu o sile lokalnych wspólnot oraz ich potencjale innowacyjnym. Polska stoi dziś na czele tego procesu, wykorzystując historyczne dziedzictwo Torunia jako miejsca narodzin nowych idei.
Decyzje podjęte podczas Think Tank Forum mają szansę wpłynąć nie tylko na przyszłość inwestycji infrastrukturalnych czy wsparcia dla przedsiębiorstw, ale też kształtować dialog międzynarodowy o charakterze Unii Europejskiej jako wspólnoty różnorodnych regionów współpracujących ze sobą efektywnie i niezależnie. To wyzwanie wymaga od nas wszystkich refleksji nad tym, jak chcemy budować przyszłość swoich miejsc zamieszkania – bo od tego zależy zarówno dobrobyt lokalny, jak i siła całej Europy.
