Rynek pracy w Polsce dynamicznie się zmienia, a coraz częściej podejmowane formy zatrudnienia wykraczają poza tradycyjne umowy o pracę. Popularność umów zlecenia oraz samozatrudnienia rośnie, co rodzi pytanie: czy każdy dzień pracy na zleceniu lub w ramach własnej działalności gospodarczej będzie miał realny wpływ na przyszłe uprawnienia pracownicze? Od 2026 roku odpowiedź na to pytanie stanie się pozytywna dzięki wprowadzeniu kluczowych zmian w naliczaniu stażu pracy.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co obejmują zmiany w naliczaniu stażu pracy od 2026 roku? | Do stażu pracy będą wliczane okresy zatrudnienia na umowach cywilnoprawnych i prowadzenia działalności gospodarczej przy opłacaniu składek ZUS. |
| Jak przygotować dokumentację do naliczania stażu pracy od 2026 roku? | Należy gromadzić zaświadczenia ZUS, umowy cywilnoprawne oraz potwierdzenia prowadzenia działalności gospodarczej z CEIDG. |
| Jak nowe przepisy wpłyną na długość urlopu wypoczynkowego od 2026 roku? | Dzięki wliczeniu nowych okresów zatrudnienia pracownicy szybciej uzyskają prawo do dłuższego, 26-dniowego urlopu wypoczynkowego. |
Spis treści:
Geneza i zakres zmian prawnych
Kontekst legislacyjny
Zmiany w naliczaniu stażu pracy wynikają z rosnącej potrzeby ujednolicenia zasad dotyczących różnych form zatrudnienia. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, kierowane przez Agnieszkę Dziemianowicz-Bąk, podjęło działania mające na celu likwidację dyskryminacji pracowników zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych i prowadzących działalność gospodarczą. Wprowadzenie nowelizacji Kodeksu pracy jest odpowiedzią na wieloletnie postulaty związków zawodowych oraz organizacji pracowniczych, które wskazywały na nierówne traktowanie osób wykonujących pracę poza tradycyjnym etatem.
Od stycznia 2026 roku do stażu pracy będą zaliczane nie tylko okresy zatrudnienia na podstawie umów o pracę, ale także te związane z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, współpracą z przedsiębiorcami oraz realizacją umów cywilnoprawnych takich jak umowy zlecenia czy agencyjne. Warunkiem jest jednak opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne, co ma zapobiegać wykorzystywaniu tzw. „śmieciowych” umów bez zabezpieczenia socjalnego.
Mechanizm retroaktywny
Jednym z przełomowych rozwiązań jest mechanizm retroaktywny – umożliwia on zaliczenie do stażu pracy okresów wykonywania pracy na umowach cywilnoprawnych sprzed wejścia zmian w życie. Pracownicy będą mogli przedstawić dokumentację potwierdzającą opłacanie składek społecznych nawet sprzed kilku lat, aby skorzystać z nowego systemu. Przykładowo osoba, która przez kilka lat pracowała na umowie zlecenie i dopiero później podjęła etat, będzie mogła liczyć ten czas do swojego stażu pracy.
Aby to było możliwe, ważne jest odpowiednie przygotowanie dokumentacji – zaświadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, kopii umów cywilnoprawnych i potwierdzeń rejestracji działalności gospodarczej. Taki komplet dokumentów pozwoli skutecznie udokumentować przeszłość zawodową i wykorzystać ją przy nabywaniu uprawnień pracowniczych.
Bezpośrednie konsekwencje dla rynku pracy
Wymiar urlopów wypoczynkowych
Zmiany w naliczaniu stażu pracy przyniosą wymierne korzyści dla pracowników zwłaszcza w zakresie prawa do urlopu wypoczynkowego. Obecnie długość urlopu zależy od długości zatrudnienia – po 10 latach pracy przysługuje maksymalny wymiar wynoszący 26 dni. Po wejściu nowych przepisów okres ten będzie można osiągnąć szybciej dzięki uwzględnieniu wcześniejszych form zatrudnienia.
Oznacza to, że osoby wykonujące dotąd pracę wyłącznie na umowach zlecenia lub prowadzące działalność gospodarczą szybciej zdobędą prawo do pełnego wymiaru urlopu. Szacuje się, że już w pierwszym roku obowiązywania nowych regulacji dodatkowe dni wolne wykorzysta nawet kilkaset tysięcy pracowników.
System odpraw i świadczeń
Kolejnym obszarem wpływu zmian jest system odpraw i świadczeń związanych z zakończeniem stosunku pracy. Włączenie okresów samozatrudnienia czy realizowania umów cywilnoprawnych do stażu oznacza wyższe odprawy przy zwolnieniach grupowych lub indywidualnych. Pracownicy z długim doświadczeniem, które dotychczas nie było zaliczane do stażu, mogą liczyć na znacznie większe świadczenia finansowe.
Z punktu widzenia pracodawców zmiany te generują natomiast wzrost kosztów związanych z obsługą kadrowo-płacową oraz zwiększone wydatki na urlopy i odprawy. Szacunkowo dodatkowe obciążenia finansowe mogą wynieść setki milionów złotych rocznie dla całej gospodarki.
Nowe obowiązki dokumentacyjne
Wraz ze zmianami rosną również wymagania dotyczące dokumentacji kadrowej. Pracodawcy będą musieli precyzyjnie weryfikować staż pracy swoich pracowników nie tylko poprzez tradycyjne świadectwa pracy, ale również za pomocą dokumentów potwierdzających wcześniejsze zatrudnienie na podstawie umów cywilnoprawnych czy prowadzenie działalności gospodarczej.
Będzie to wymagało współpracy z ZUS oraz dostępem do rejestru CEIDG. Brak właściwej dokumentacji może prowadzić do sporów prawnych i konieczności rozstrzygania kwestii przed sądami pracy, co może zwiększyć liczbę spraw kadrowych nawet o kilkadziesiąt procent.
Perspektywy i kontrowersje
Głosy poparcia
Zdecydowana większość społeczeństwa popiera zmiany – badania opinii publicznej wskazują na ponad 85% akceptacji dla nowelizacji Kodeksu pracy. Zwolennicy podkreślają przede wszystkim wyrównanie szans między tradycyjnie zatrudnionymi a osobami pracującymi elastycznie lub jako freelancerzy. Reforma ma przeciwdziałać prekariatowi i zachęcać do legalizacji zatrudnienia oraz ubezpieczeń społecznych.
Argumenty krytyków
Z kolei przedstawiciele środowisk biznesowych zwracają uwagę na wzrost kosztów funkcjonowania firm, szczególnie mikroprzedsiębiorstw. Wyższe wydatki związane z dodatkowymi urlopami czy odprawami mogą stanowić poważne obciążenie finansowe. Krytycy wskazują także na ryzyko nadużyć i trudności w rzetelnym udokumentowaniu przeszłych okresów zatrudnienia oraz konieczność kosztownej modernizacji systemów kadrowych i informatycznych.
Wpływ na przeciętnego pracownika
Dla przeciętnego Polaka zmiany oznaczają realną poprawę sytuacji prawnej i finansowej. Młodzi ludzie rozpoczynający karierę zawodową będą mogli szybciej zdobywać uprawnienia takie jak pełny wymiar urlopu czy wyższe świadczenia przy zwolnieniu. Przykładowo student wykonujący prace dorywcze na podstawie umowy zlecenia przez kilka lat będzie mógł rozpocząć etatową pracę z już uzyskanym okresem stażu.
Dla freelancerów prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą reforma otworzy drogę do korzystania ze świadczeń typowych dla etatowców bez konieczności rezygnowania ze swojej formy pracy. Ponadto pojawia się szansa poprawy zdolności kredytowej dzięki uwzględnianiu „wirtualnego” stażu przez banki przy ocenie wiarygodności finansowej klientów.
Wyzwania implementacyjne
Wdrożenie zmian wymaga kompleksowej koordynacji instytucji publicznych oraz sektora prywatnego. Okres vacatio legis wynoszący dwa lata ma zapewnić czas na aktualizację systemów informatycznych ZUS i KRUS oraz przeprowadzenie szkoleń dla działów HR w firmach. Planowane jest również utworzenie centralnego rejestru umów cywilnoprawnych ułatwiającego weryfikację danych kadrowych.
Kolejnym wyzwaniem jest digitalizacja dokumentacji sprzed lat – według danych Głównego Urzędu Statystycznego tylko nieco ponad połowa umów zlecenia zawartych między 2010 a 2020 rokiem istnieje w formie elektronicznej. Braki te mogą utrudnić potwierdzanie historii zatrudnienia i wymagają wdrożenia nowych standardów archiwizacji danych.
Podsumowanie
Zaproponowane zmiany w naliczaniu stażu pracy od 2026 roku to fundamentalna reforma rynku pracy, która ma szansę wyrównać prawa pracowników niezależnie od formy zatrudnienia. Rozszerzenie definicji stażu o okresy samozatrudnienia i realizacji umów cywilnoprawnych przyniesie korzyści milionom Polaków poprzez szybsze nabywanie uprawnień urlopowych oraz wyższe świadczenia przy zwolnieniu. Jednocześnie reforma stawia przed przedsiębiorcami nowe wyzwania finansowe i organizacyjne wymagające adaptacji systemów kadrowych oraz właściwego zabezpieczenia dokumentacji historycznej.
Dla wszystkich stron kluczowa będzie współpraca instytucji państwowych, firm oraz samych pracowników – tylko wtedy zmiany przyniosą oczekiwany efekt społeczny i ekonomiczny. Zachęcamy każdego zainteresowanego do aktywnego śledzenia procesu wdrażania reformy oraz przygotowania się do niej poprzez odpowiednią organizację własnej dokumentacji zawodowej.
