Trwający dylemat dotyczący zasady wzajemności w kontekście umowy o kredyt bankowy skomplikował się jeszcze bardziej. Sąd Najwyższy postanowił odroczyć do 6 października br. rozważanie tego zagadnienia, które zwróciło uwagę Rzecznika Finansowego. Kontrowersje wokół tej kwestii nasilają się.
Spis treści:
Co to znaczy, że umowa kredytu jest „wzajemna”?
Podstawą zrozumienia tej zawiłej kwestii jest zrozumienie, czym jest wzajemność umowy kredytu. Znaczenie tego terminu dla tzw. frankowców, czyli osób zaciągających kredyty we frankach szwajcarskich, jest nie do przecenienia. Wzajemność umowy kredytu hipotecznego jest jednym z kluczowych zagadnień pojawiających się podczas rozstrzygania przez sądy spraw kredytów frankowych, zwłaszcza w sytuacji unieważnienia umowy kredytu z powodu klauzul abuzywnych.
Prawo polskie definiuje umowę jako wzajemną, gdy obie strony zobowiązują się do świadczeń o ekwiwalentnej wartości. Problem pojawia się, kiedy umowa zostaje unieważniona, a strony muszą dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych. Zgodnie z polskim prawem, każda ze stron ma prawo zatrzymania do momentu, aż druga strona zaoferuje zwrot otrzymanego świadczenia lub zabezpieczy roszczenie o zwrot.
Prawo zatrzymania a umowy kredytowe
Rzecznik Finansowy podnosi, że banki często powołują się na prawo zatrzymania w kontekście sporów z konsumentami odnośnie tzw. kredytów indeksowanych i denominowanych do waluty obcej. Z tego powodu Rzecznik zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem, czy „umowa o kredyt bankowy jest umową wzajemną, czy też umową dwustronnie zobowiązującą, ale nie wzajemną”. To drugie rozwiązanie oznaczałoby, że stronom nie przysługiwałoby prawo zatrzymania.
Stanowisko Rzecznika Finansowego i Prokuratury Krajowej
Rzecznik Finansowy argumentuje, że umowa kredytu jest dwustronnie zobowiązująca, ale nie wzajemna. W umowie wzajemnej strony spełniają różne świadczenia, ale zasadniczo o ekwiwalentnej wartości. Tymczasem, zdaniem Rzecznika, zwrot przedmiotu umowy o kredyt bankowy po upływie umówionego okresu nie jest ekwiwalentem świadczenia kredytodawcy. Podobne stanowisko zaprezentował przedstawiciel Prokuratury Krajowej, zaznaczając, że „celem zatrzymania jest zabezpieczenie roszczeń o różnym charakterze, natomiast przy wzajemnych roszczeniach pieniężnych właściwsza jest instytucja potrącenia”.
Perspektywa europejska – jak Trybunał Sprawiedliwości UE może wpłynąć na orzecznictwo?
Nie jest pewne, jak na finalne rozstrzygnięcie tej kwestii wpłynie stanowisko Trybunału Sprawiedliwości UE, do którego Sąd Okręgowy w Warszawie skierował serię pytań. Część z nich dotyczyła „prawa zatrzymania”. Niektóre z tych spraw zostały zawieszone przez Sąd Najwyższy w oczekiwaniu na wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE.
Kontynuacja debaty prawnej o wzajemność umów kredytowych
Rozważania dotyczące zasady wzajemności umów kredytowych nie zostały jeszcze zakończone. Sąd Najwyższy odroczył posiedzenie do października, czekając na wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE, które mogą mieć wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie. To pokazuje, jak skomplikowane i wielowymiarowe są kwestie prawne związane z umowami kredytowymi, zwłaszcza w kontekście kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich. Rozstrzygnięcie tego problemu z pewnością będzie miało znaczący wpływ na sytuację tysięcy kredytobiorców.
