| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza naruszenie sankcji unijnych w kontekście importu? | Naruszenie sankcji unijnych to nielegalny import lub handel towarami objętymi restrykcjami, np. sklejką z Rosji lub Białorusi. |
| Jak KAS zwalcza nielegalny import sklejki brzozowej po nowelizacji ustawy sankcyjnej w 2025 roku? | KAS wykorzystuje rozszerzone uprawnienia kontrolne, w tym tymczasowe zajmowanie towarów i intensywne kontrole celne oraz współpracę międzynarodową. |
| Jakie są konsekwencje prawne dla przedsiębiorców za naruszenie sankcji unijnych? | Grożą kary do 5 lat pozbawienia wolności, wysokie grzywny oraz odpowiedzialność finansowa za uszczuplenie należności celnych. |
W połowie maja 2025 roku Mazowiecka Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) przeprowadziła spektakularną akcję zatrzymania trzech osób podejrzanych o naruszenie sankcji unijnych oraz oszustwo celne. Podejrzani mieli organizować proceder polegający na nielegalnym imporcie białoruskiej sklejki brzozowej do Polski, wykorzystując firmy zarejestrowane w Kazachstanie do fałszowania dokumentów i maskowania pochodzenia towaru. Sprawa ta ujawnia złożoność problemu omijania sankcji, który dotyczy zarówno kwestii prawnych, jak i ekonomicznych na rynku europejskim. Działania KAS wpisują się w szerszy kontekst walki z nielegalnym handlem oraz wzmacniania kontroli celnej po nowelizacji ustawy sankcyjnej z 2025 roku.
Spis treści:
Kontekst sankcji unijnych i rosnąca rola KAS w ich egzekwowaniu
Unia Europejska nałożyła sankcje na Rosję i Białoruś już w lipcu 2022 roku jako odpowiedź na agresję wojskową na Ukrainę. Sankcje te obejmują zakaz importu drewna i wyrobów drzewnych pochodzących z tych krajów. Wśród objętych restrykcjami produktów znajduje się m.in. sklejka brzozowa, która stanowi istotny segment rynku drzewnego. Celem sankcji jest ograniczenie wpływów finansowych państw agresorów oraz ochrona europejskiego rynku przed nieuczciwą konkurencją.
Mimo obowiązujących zakazów, według raportu Earthsight do marca 2025 roku do UE trafiła nielegalnie rosyjska sklejka o wartości ponad 1,5 miliarda euro, a Polska była największym importerem – odpowiadając za około jedną trzecią tego wolumenu. Ta sytuacja wymusiła podjęcie zdecydowanych działań przez polskie służby celne.
Nowelizacja ustawy o sankcjach z lutego 2025 roku znacząco zaostrzyła przepisy dotyczące kontroli i kar za naruszenia. Wprowadzono m.in. obowiązek dokumentowania pochodzenia towarów przez importerów oraz rozszerzono kompetencje Krajowej Administracji Skarbowej, która może teraz tymczasowo zajmować podejrzane towary bez konieczności wszczynania postępowania sądowego. Intensyfikacja działań kontrolnych przyniosła efekt – liczba kontroli związanych z sankcjami wzrosła dramatycznie w ostatnich latach.
Szczegóły zatrzymań i mechanizm przestępczy
Zatrzymane osoby stworzyły rozbudowaną sieć firm pośredniczących działających zarówno w Polsce, jak i w Kazachstanie. Mechanizm działania polegał na fizycznym transporcie białoruskiej sklejki brzozowej do Kazachstanu, gdzie towary były przepakowywane i opatrywane dokumentacją wskazującą na kazachskie pochodzenie. Dzięki temu możliwe było obchodzenie zarówno unijnych sankcji, jak i ceł antydumpingowych nałożonych na rosyjski eksport drewna.
Po zmianie dokumentacji towary trafiały do magazynów w Polsce, m.in. w Wólce Kosowskiej, skąd były dystrybuowane dalej do innych państw członkowskich UE. Takie działanie pozwalało ukryć faktyczne źródło pochodzenia i umożliwiało sprzedaż produktu po niższej cenie niż legalnie działające firmy europejskie.
Podczas przeszukań prowadzonych w trzech województwach – mazowieckim, wielkopolskim i podlaskim – zabezpieczono obszerną dokumentację księgową potwierdzającą transakcje o wartości przekraczającej 50 milionów złotych oraz próbki sklejki potwierdzające jej białoruskie pochodzenie dzięki badaniom laboratoryjnym. Szacowane straty Skarbu Państwa wynikające z niezapłaconych ceł i podatków sięgają około 14 milionów złotych. Zabezpieczone środki majątkowe u podejrzanych oscylują wokół kwoty 750 tysięcy złotych.
Powiązania z szerszymi zjawiskami w handlu międzynarodowym
Konieczność obchodzenia sankcji wymusiła wykorzystanie krajów trzecich jako punktów tranzytowych dla nielegalnych przesyłek drewna i wyrobów drzewnych. Według alertu Komisji Europejskiej z marca 2025 roku Kazachstan, Turcja oraz Chiny stały się głównymi miejscami przepakowywania towarów, które następnie trafiają do UE z fałszywymi dokumentami wskazującymi inne niż rosyjskie lub białoruskie źródło pochodzenia.
W odpowiedzi Unia Europejska zastosowała cła antydumpingowe sięgające nawet 15,8% na wyroby drzewne importowane z tych krajów. Jednak mimo tych środków kontrola pozostaje wyzwaniem ze względu na rozległość szlaków transportowych i kreatywność przestępców gospodarczych.
Równocześnie działania KAS wpisują się w szerszą współpracę służb celnych państw członkowskich UE oraz Europolu. Przykładem jest koordynowana akcja Wielkopolskiej KAS wraz z Centralnym Biurem Śledczym Policji i słowackim Biurem Kryminalnym Administracji Finansowej przeciwko nielegalnemu przemytowi papierosów, zakończona zatrzymaniem dziewięciu osób. Takie przykłady pokazują efektywność wymiany informacji i wspólnych działań transgranicznych.
Implikacje prawne i ekonomiczne dla Polski
Z prawnego punktu widzenia uczestnicy procederu naruszyli przepisy Kodeksu karnego skarbowego oraz ustawy o sankcjach. Wprowadzenie organu celnego w błąd skutkujące uszczupleniem należności publicznoprawnych zagrożone jest karą pozbawienia wolności do pięciu lat. Ponadto ustawa sankcyjna przewiduje odpowiedzialność za ułatwianie transferu towarów objętych zakazem.
Dla polskich przedsiębiorców konsekwencje są poważne: oprócz kar więzienia grożą wysokie grzywny oraz utrata reputacji biznesowej. Zwiększona świadomość ryzyka powinna motywować firmy do stosowania procedur due diligence dotyczących legalności pochodzenia importowanych surowców.
Ekonomicznie proceder ten wpływa negatywnie na rodzimy sektor drzewny. Nielegalny import taniej sklejki destabilizuje rynek europejski poprzez dumping cenowy – ceny rosyjskiej sklejki bywają nawet o 40% niższe od kosztów produkcji polskich firm. W efekcie odnotowano wzrost upadłości krajowych producentów o ponad 20% w ostatnich latach.
Rekomendacje dla skuteczniejszej ochrony rynku
Aby przeciwdziałać dalszym naruszeniom sankcji unijnych konieczne jest dalsze rozwijanie systemów analitycznych integrujących dane celno-skarbowe z informacjami od Europolu oraz innych służb międzynarodowych. Automatyczna analiza danych może przyspieszyć wykrywanie anomalii i podejrzanych transakcji.
Ważnym krokiem jest także formalne wdrożenie obowiązku due diligence dla importerów drewna i wyrobów drewnopochodnych, co wymaga od nich udokumentowania legalności źródła produktu już na etapie zamówienia. Taki mechanizm funkcjonuje od kilku lat na podstawie rozporządzenia EUTR i powinien zostać rozszerzony o nowe regulacje związane ze zmianami prawnymi w 2025 roku.
Dodatkowo postulowane jest zwiększenie kar finansowych za naruszenia sankcji – obecna maksymalna grzywna rzędu kilkuset tysięcy złotych jest niewspółmierna do obrotu wykrytych grup przestępczych i nie stanowi wystarczającej przeszkody ekonomicznej.
Podsumowując, zatrzymania dokonane przez Mazowiecką Krajową Administrację Skarbową są ważnym sygnałem determinacji polskich służb w walce z nielegalnym importem towarów objętych sankcjami unijnymi. Jednak pełna skuteczność wymaga dalszej współpracy międzynarodowej oraz konsekwentnego egzekwowania prawa zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim.
Akcja KAS stanowi przypomnienie, że skuteczna walka z globalnymi wyzwaniami wymaga nie tylko determinacji na poziomie krajowym, ale także współpracy i solidarności międzynarodowej. Razem możemy budować bezpieczniejszą przyszłość dla naszego wspólnego rynku.
