Rodzina Kowalskich z małego miasta przez lata nie zdawała sobie sprawy, że po śmierci dziadka mogą odzyskać zgromadzone na jego subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych środki finansowe. Dopiero przypadkowa rozmowa z pracownikiem ZUS ujawniła im istnienie wypłaty gwarantowanej – jednorazowego świadczenia przysługującego spadkobiercom emeryta, który zmarł w ciągu trzech lat od rozpoczęcia pobierania emerytury. To odkrycie okazało się dla rodziny wsparciem finansowym w trudnym czasie żałoby. Niestety, wielu Polaków nie wie o takim prawie, co sprawia, że miliony złotych pozostają niewykorzystane. W 2025 roku ZUS wprowadza nowe regulacje ułatwiające składanie wniosków i przyspieszające wypłatę środków.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym jest wypłata gwarantowana od ZUS? | To jednorazowe świadczenie dla spadkobierców emeryta, który zmarł w ciągu 36 miesięcy od pierwszej emerytury. |
| Jak złożyć wniosek o wypłatę gwarantowaną z ZUS po śmierci emeryta? | Należy złożyć formularz EWG-P wraz z dokumentami potwierdzającymi prawo do spadku i odpisem aktu zgonu, najlepiej przez Platformę Usług Elektronicznych. |
| Dlaczego tak wiele osób nie korzysta z wypłaty gwarantowanej? | Główne powody to brak informacji oraz przekonanie, że środki są wypłacane automatycznie bez konieczności składania wniosku. |
Spis treści:
Czym jest wypłata gwarantowana od ZUS?
Wypłata gwarantowana od ZUS to specjalne jednorazowe świadczenie finansowe przysługujące spadkobiercom osoby, która zaczęła pobierać emeryturę i zmarła przed upływem trzech lat od tej pierwszej wypłaty. Podstawą prawną tego świadczenia jest art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Mechanizm ten ma na celu ochronę środków zgromadzonych na subkoncie emerytalnym osoby zmarłej i umożliwienie ich odzyskania przez uprawnionych członków rodziny.
Dla przykładu – jeśli senior zaczął otrzymywać świadczenie emerytalne i niestety zmarł po roku, jego spadkobiercy mają prawo do zwrotu części lub całości zgromadzonych na subkoncie pieniędzy. Wypłata gwarantowana obejmuje osoby urodzone po 1 stycznia 1949 roku, które posiadały środki na subkoncie lub w Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE).
Podsumowując, wypłata gwarantowana to istotna forma wsparcia finansowego dla rodzin po stracie bliskiego, która chroni ich prawo do odzyskania zgromadzonych środków emerytalnych.
Warunki kwalifikacyjne do wypłaty gwarantowanej
Podstawowym warunkiem uzyskania wypłaty gwarantowanej jest śmierć emeryta w ciągu 36 miesięcy od momentu rozpoczęcia pobierania przez niego pierwszej emerytury docelowej. Ważne jest także posiadanie zgromadzonych środków na subkoncie ZUS lub OFE. Jeżeli okres ten zostanie przekroczony, prawo do tego świadczenia wygasa.
Przykładowo, jeśli osoba zaczęła pobierać emeryturę w styczniu 2023 roku, jej spadkobiercy mogą ubiegać się o wypłatę gwarantowaną do grudnia 2025 roku. Po tym terminie prawo do tego świadczenia nie przysługuje.
Obliczanie wysokości wypłaty gwarantowanej
Wysokość tego świadczenia oblicza się według określonego wzoru uwzględniającego stan subkonta oraz czas pobierania świadczeń przed śmiercią:
W_g = S – (M × S / 37), gdzie:
– W_g to kwota wypłaty gwarantowanej,
– S oznacza saldo subkonta na dzień przyznania emerytury,
– M to liczba miesięcy pobierania świadczenia przed śmiercią.
Na przykład, jeśli saldo subkonta wynosiło 100 000 zł a świadczenie było pobierane przez 12 miesięcy, wysokość wypłaty wyniesie około 67 567 zł przed opodatkowaniem. Po potrąceniu podatku ryczałtowego (19%) suma netto wyniesie około 54 729 zł.
Średnia wartość zgromadzonych środków na subkontach w 2025 roku szacowana jest na około 29 000 zł, przy czym niemal jedna czwarta emerytów ma salda przekraczające 50 000 zł.
Jak ubiegać się o wypłatę gwarantowaną?
Aby otrzymać środki wynikające z wypłaty gwarantowanej od ZUS po śmierci bliskiego emeryta, należy złożyć odpowiedni wniosek oznaczony symbolem EWG-P. Od maja 2025 roku proces ten uległ znacznemu uproszczeniu dzięki elektronicznej obsłudze za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.
Krok po kroku: składanie wniosku EWG-P
Procedura rozpoczyna się od zalogowania się na swoje konto PUE ZUS i wybrania formularza EWG-P przeznaczonego do ubiegania się o wypłatę gwarantowaną. Następnie należy uzupełnić dane dotyczące osoby zmarłej oraz własne dane jako spadkobiercy.
Do wniosku trzeba dołączyć skany lub zdjęcia wymaganych dokumentów: odpis aktu zgonu osoby uprawnionej do emerytury, dokument potwierdzający prawo do spadku (np. postanowienie sądu lub akt poświadczenia dziedziczenia) oraz dowód tożsamości składającego wniosek.
Nowe regulacje i terminy na rok 2025
ZUS skrócił czas rozpatrywania takich wniosków ze standardowych 30 dni do maksymalnie 14 dni roboczych. Co ważne, obecnie składanie dokumentów odbywa się wyłącznie elektronicznie – papierowe wersje nie będą już akceptowane. Dzięki temu proces jest bardziej przejrzysty i szybszy dla beneficjentów.
Dodatkowo system umożliwia automatyczne przekazywanie części zgromadzonych środków małżonkowi osoby zmarłej pozostającemu we wspólnocie majątkowej bez konieczności składania osobnego wniosku. Wypłatą objęte są także sytuacje wskazania dowolnego beneficjenta za życia emeryta.
Dlaczego tak wiele osób nie korzysta z tego świadczenia?
Mimo istnienia prawa do znacznych sum pieniędzy po zmarłych emerytach, statystyki pokazują, że większość uprawnionych nie podejmuje działań zmierzających do ich odzyskania. Według danych ZUS za pierwszy kwartał 2025 roku aż 63% potencjalnych beneficjentów nie składa wymaganych wniosków o wypłatę gwarantowaną.
Przyczyny niskiej świadomości i bariery proceduralne
Najczęstszym powodem jest brak wiedzy o istnieniu tego świadczenia – aż 78% osób nie wie, że może ubiegać się o zwrot zgromadzonych środków. Część natomiast błędnie uważa, że środki zostaną przelane automatycznie bez konieczności składania formalności (15%). Dodatkowo zdarzają się trudności związane z uzyskaniem odpowiednich dokumentów potwierdzających prawo do spadku (7%).
Ewolucja świadomości społecznej
Zauważalny wzrost liczby składanych wniosków nastąpił po intensywnych kampaniach informacyjnych prowadzonych przez ZUS między rokiem 2022 a 2024 – kwota wypłat wzrosła wtedy ze 430 mln zł do ponad 720 mln zł rocznie. Wprowadzenie nowych procedur elektronicznych i skrócenie terminów ma jeszcze bardziej poprawić dostępność tego świadczenia dla rodzin.
Kontrowersje i perspektywy zmian systemowych
Mimo usprawnień system nadal spotyka się z krytyką ze strony organizacji konsumenckich i ekspertów zajmujących się prawami obywatelskimi. Problemy dotyczą przede wszystkim komunikacji ze strony ZUS oraz nierównomiernego dostępu do informacji i usług między mieszkańcami miast a obszarami wiejskimi.
Krytyka systemu informacyjnego
Z analizy wynika, że aż 43% odbiorców komunikatów ZUS błędnie interpretuje przekazywane informacje dotyczące wypłat gwarantowanych. Ponadto tylko około 2% spadkobierców otrzymuje oficjalne powiadomienie o przysługujących im prawach pocztą tradycyjną czy elektroniczną. Mieszkańcy terenów wiejskich składają trzy razy mniej wniosków niż mieszkańcy miast – co wskazuje na nierówny dostęp do usług i informacji.
Najnowsze inicjatywy legislacyjne
W kwietniu 2025 roku zaproponowano projekt ustawy przewidujący szereg zmian mających usprawnić system: automatyczne przeznaczanie części środków (30%) na pokrycie kosztów pogrzebu; obowiązek informacyjny wobec rodzin zgłoszony przez ZUS najpóźniej siedem dni po rejestracji aktu zgonu; a także wydłużenie okresu kwalifikacyjnego prawa do wypłaty gwarantowanej ze standardowych trzech lat nawet do pięciu lat.
Rzeczywisty wpływ na życie polskich rodzin
Dla wielu rodzin otrzymanie kwoty rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych stanowi istotną pomoc finansową pozwalającą na uregulowanie bieżących zobowiązań czy realizację ważnych celów życiowych. Przykład rodziny Kowalskich pokazuje, jak takie wsparcie może stabilizować sytuację materialną po stracie bliskiego.
Zastosowanie środków przez beneficjentów
Pieniądze uzyskane dzięki wypłacie gwarantowanej często wykorzystywane są między innymi na spłatę kredytów hipotecznych lub konsumpcyjnych (61% przypadków), finansowanie edukacji dzieci (24%) czy inwestycje mieszkaniowe (15%). Ciekawostką jest fakt, że około jedna dziesiąta beneficjentów przeznacza te środki na leczenie stomatologiczne – obszar słabo objęty refundacją NFZ.
Znaczenie dla stabilności finansowej rodzin
Dla przeciętnego gospodarstwa domowego wartość średniej wypłaty gwarantowanej odpowiada rocznemu dochodowi netto według danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2024. Oznacza to realne wsparcie pozwalające zachować płynność finansową oraz zapewnić bezpieczeństwo materialne najbliższym.
Jak przygotować się na przyszłość?
Z myślą o dalszym usprawnianiu procesu dziedziczenia środków zgromadzonych na subkontach ZUS eksperci rekomendują integrację systemu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z krajowym rejestrem spadkowym oraz rozwój cyfryzacji procesu testamentowego. Wprowadzenie elektronicznych testamentów oraz obowiązkowych konsultacji prawnych przy wydawaniu aktów zgonu może znacznie ułatwić dostęp do należnych świadczeń.
Biorąc pod uwagę starzejące się społeczeństwo Polski – gdzie już ponad jedna czwarta populacji ma więcej niż 65 lat – kwestie związane z dziedziczeniem środków emerytalnych nabierają coraz większego znaczenia dla stabilności ekonomicznej rodzin i całego systemu zabezpieczenia społecznego.
Świadomość istnienia prawa do wypłaty gwarantowanej od ZUS oraz znajomość procedur jej uzyskania są kluczowe dla wielu Polaków stojących przed trudnymi doświadczeniami życiowymi. Warto więc zadbać o aktualną wiedzę i aktywnie korzystać z dostępnych możliwości wsparcia finansowego po stracie bliskiej osoby.
Nie
