Anna przez lata opiekowała się swoim ojcem, który zmarł niedawno. Dopiero po rozmowie z prawnikiem dowiedziała się, że może odzyskać pieniądze zgromadzone na jego subkoncie ZUS jako wypłatę gwarantowaną. Nieświadomość tej możliwości sprawiła, że przez długi czas nie składała wniosku, a środki mogły przepaść. Ta historia pokazuje, jak ważne jest poznanie swoich praw i możliwości, które oferuje polski system emerytalny. W 2025 roku temat wypłaty gwarantowanej zyskał na znaczeniu, dając spadkobiercom szansę na odzyskanie należnych im środków.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest wypłata gwarantowana? | Świadczenie przysługujące spadkobiercom emeryta, który zmarł w ciągu 36 miesięcy od rozpoczęcia pobierania emerytury. |
| Jak złożyć wniosek do ZUS o wypłatę gwarantowaną? | Należy złożyć formularz ZUS EWG-P wraz z aktem zgonu i dokumentem potwierdzającym prawa spadkowe. |
| Kto ma prawo do środków z subkonta ZUS po zmarłym? | Spadkobiercy ustawowi lub osoby wskazane w dyspozycji zmarłego, głównie małżonek i dzieci. |
Spis treści:
Najważniejsze fakty: mechanizm wypłaty gwarantowanej w 2025 r.
Wypłata gwarantowana to świadczenie przysługujące spadkobiercom osób, które rozpoczęły pobieranie emerytury, ale zmarły w ciągu 36 miesięcy od pierwszej wypłaty. Warunek ten dotyczy osób urodzonych po 1949 roku oraz tych objętych nowymi zasadami systemu emerytalnego. Środki pochodzą ze zgromadzonych składek na subkoncie ZUS lub środków przekazanych z Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE) po reformie systemu emerytalnego w Polsce.
Wysokość wypłaty gwarantowanej obliczana jest według określonego wzoru uwzględniającego stan subkonta oraz liczbę miesięcy, przez które emeryt pobierał świadczenie. Dokładniej, od stanu subkonta odejmuje się iloczyn liczby miesięcy pobierania emerytury i ułamka stanowiącego stosunek stanu subkonta do 37 miesięcy. Dla przykładu, jeśli subkonto wynosiło 100 000 zł, a emeryt pobierał świadczenie przez 24 miesiące, kwota do wypłaty dla spadkobierców wyniesie około 35 135 zł przed opodatkowaniem. Od tej sumy potrącany jest podatek dochodowy w wysokości 19%.
Procedura ubiegania się o wypłatę gwarantowaną wymaga złożenia wniosku na formularzu ZUS EWG-P, dostępnego zarówno online, jak i w placówkach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Do wniosku należy dołączyć akt zgonu osoby uprawnionej oraz dokument potwierdzający prawa spadkowe – najczęściej postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub testament. Po kompletacji dokumentów ZUS ma trzy miesiące na rozpatrzenie i realizację wypłaty. W sytuacji gdy uprawniony jest małżonek, połowa zgromadzonych środków trafia automatycznie na jego subkonto, a reszta podlega dziedziczeniu według prawa spadkowego.
Kontekst: dlaczego temat zyskuje na znaczeniu?
Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że ponad 40% środków zgromadzonych na subkontach osób zmarłych pozostaje nieodebrana przez uprawnionych spadkobierców. Przyczyną tego stanu rzeczy jest przede wszystkim brak świadomości o istnieniu prawa do wypłaty gwarantowanej. W 2023 roku liczba składanych wniosków była znacznie niższa niż liczba potencjalnie uprawnionych osób – tylko około 12 tysięcy wobec szacowanych ponad pięćdziesięciu tysięcy uprawnionych.
W ostatnich latach nastąpiły istotne zmiany legislacyjne mające wpływ na sytuację dziedziczenia składek emerytalnych. W szczególności orzeczenie Sądu Najwyższego z 2024 roku podkreśliło obowiązek ZUS do realizacji wypłat nawet wtedy, gdy formalnie subkonto nie istniało w chwili śmierci emeryta. Choć wyrok ten umocnił pozycję spadkobierców, nadal pozostaje problem biurokratyczny związany ze składaniem odpowiednich dokumentów oraz koniecznością samodzielnego zgłoszenia roszczenia.
Analizując dane za okres od 2022 do początku 2025 roku można zaobserwować stopniowy wzrost świadomości społecznej oraz liczby składanych wniosków o wypłatę gwarantowaną. Wzrost ten jest efektem kampanii informacyjnych prowadzonych przez organizacje pozarządowe oraz kancelarie prawne specjalizujące się w prawie spadkowym i ubezpieczeniowym. Mimo to nadal większość uprawnionych nie korzysta ze swoich praw – około trzy czwarte potencjalnych beneficjentów nie składa stosownych pism do ZUS.
Perspektywy: spory i prognozy
System wypłat gwarantowanych spotyka się także z krytyką dotyczącą skomplikowanych procedur biurokratycznych. Eksperci zwracają uwagę na fakt, że wymóg dostarczania aktu poświadczenia dziedziczenia znacznie wydłuża czas oczekiwania na środki oraz utrudnia dostęp osobom starszym lub mniej obeznanym z formalnościami urzędowymi. Proponuje się uproszczenie procesu poprzez automatyczne wypłaty dla kwot poniżej określonego limitu lub zastąpienie postępowania sądowego prostszymi rozwiązaniami administracyjnymi.
Z drugiej strony przedstawiciele ZUS argumentują konieczność zachowania obowiązkowej kontroli dokumentacji celem zapobiegania nadużyciom oraz błędnym wypłatom. Obecny model ma zapewnić bezpieczeństwo finansowe systemu emerytalnego i chronić interesy wszystkich uczestników.
W najbliższych latach oczekiwany jest wzrost liczby składanych wniosków – eksperci przewidują nawet do 35 tysięcy rocznie już do końca 2026 roku. Plany reform systemu dziedziczenia składek obejmują m.in. zwiększenie udziału środków OFE w subkontach oraz dalsze działania zmierzające do uproszczenia procedur i zwiększenia dostępności informacji dla potencjalnych beneficjentów.
Zainteresowania czytelnika: co warto wiedzieć?
Pieniądze objęte wypłatą gwarantowaną należą przede wszystkim spadkobiercom ustawowym – czyli najbliższym członkom rodziny według polskiego prawa spadkowego: małżonkowi oraz dzieciom. Jeśli osoba zmarła pozostawiła dyspozycję dotyczącą podziału środków na subkoncie, to właśnie wskazane tam osoby mają pierwszeństwo do otrzymania pieniędzy.
Ciekawym faktem jest to, że połowa środków zgromadzonych na subkoncie trafia automatycznie do współmałżonka nawet bez konieczności składania osobnego wniosku czy udokumentowania prawa spadkowego. Ponadto prawo nie ogranicza terminu składania wniosku – można go zgłaszać nawet wiele lat po śmierci uprawnionego.
ZUS nie pobiera żadnych opłat za przeprowadzenie procedury wypłaty gwarantowanej. Środki przekazywane są przelewem bankowym lub mogą być rozłożone na raty – maksymalnie dwudziestoczteromiesięczne raty dla większych kwot.
Dla przeciętnej rodziny polskiej średnia kwota wypłaty gwarantowanej wynosząca około 29 tysięcy złotych stanowi znaczące wsparcie finansowe – odpowiada ona rocznym wydatkom na media dla czteroosobowego gospodarstwa domowego. Nieznajomość tego prawa oznacza jednak utratę realnej korzyści materialnej dla wielu rodzin.
Podsumowując, wiedza o możliwości uzyskania wypłaty gwarantowanej to ważny element ochrony interesów finansowych spadkobierców. W roku 2025 kluczową rolę odgrywa edukacja społeczeństwa oraz działania zmierzające do uproszczenia procedur administracyjnych. Tylko dzięki temu tysiące rodzin mogą odzyskać należne im środki i poprawić swoją sytuację materialną.
„Jedna decyzja o działaniu może zmienić życie całej rodziny” – warto więc sprawdzić swoje prawa i nie zwlekać ze zgłoszeniem roszczenia do ZUS.
