Rok 2023 przyniósł wiele ważnych orzeczeń, które miały znaczący wpływ na los kredytobiorców frankowych. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych decyzji sądowych po 2023 roku, które ukształtowały linię orzeczniczą w sposób korzystny dla konsumentów.
Spis treści:
Brak możliwości odbierania odsetek ustawowych za opóźnienie
Od czasu wprowadzenia koncepcji „bezskuteczności zawieszonej” przez Sąd Najwyższy w 2021 roku, wiele sądów polskich odrzucało roszczenia konsumentów dotyczące odsetek ustawowych za okres przed oświadczeniem o nieważności umowy kredytu. Jednak w 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) podjął ważną decyzję w sprawie (C-140/22), która przyniosła przełom w tej kwestii.
TSUE stwierdził, że konsument nie musi składać oświadczenia przed sądem, aby korzystać z praw przyznanych przez Dyrektywę 93/13. Trybunał podkreślił również, że nałożenie na konsumenta obowiązku składania formalnych oświadczeń w celu dochodzenia roszczeń byłoby nieodpowiednie. Dzięki tej decyzji kredytobiorcy mogą teraz żądać odsetek ustawowych od chwili wezwania banku do zapłaty.
Zarzut zatrzymania w świetle prawa UE
Innym ważnym zagadnieniem w sprawach frankowych była kwestia zarzutu zatrzymania, który był masowo podnoszony przez banki. Jednak w 2023 roku TSUE wydał wyrok (C-28/22), w którym stwierdził, że zarzut zatrzymania jest niedopuszczalny, ponieważ ogranicza prawo konsumenta do odsetek ustawowych.
TSUE uznał, że uwzględnienie zarzutu zatrzymania prowadzi do pozbawienia kredytobiorców odsetek ustawowych, co jest sprzeczne z prawem UE. Trybunał wyjaśnił, że konsument nie może być pozbawiony ochrony przewidzianej przez Dyrektywę 93/13, nawet jeśli podnosi zarzut zatrzymania. W praktyce oznacza to, że kredytobiorcy mogą żądać odsetek ustawowych od dnia wezwania banku do zapłaty, mimo obecności zarzutu zatrzymania.
Brak możliwości domagania się rekompensat
Kolejnym istotnym zagadnieniem w sprawach frankowych była możliwość domagania się przez banki rekompensat z tytułu nieważności umowy. Wcześniej banki często twierdziły, że przysługują im różne formy rekompensat, takie jak wynagrodzenie za korzystanie z kapitału czy waloryzacja. Jednak TSUE wydał serię orzeczeń, które położyły kres tym roszczeniom.
W wyroku (C-520/21) Trybunał jednoznacznie stwierdził, że bankom nie przysługuje żadna rekompensata z tytułu korzystania przez konsumentów z kapitału w przypadku nieważności umowy kredytu. TSUE uznał, że ochrona przyznana konsumentom przez Dyrektywę 93/13 nie może być ograniczana tylko do okresu wykonania umowy. Ostatecznie, TSUE potwierdził, że banki nie mają prawa żądać rekompensat za korzystanie z kapitału ani żadnej innej rekompensaty.
Możliwość dochodzenia roszczeń przez pracowników banków
TSUE wydał również wyrok (C-139/22), w którym wypowiedział się na temat statusu konsumenckiego pracowników banków posiadających wykształcenie wyższe z zakresu finansów. Trybunał stwierdził, że pracownik posiadający wykształcenie wyższe nie traci statusu konsumenckiego, nawet jeśli ma wiedzę na temat umowy kredytowej.
TSUE uznał, że przedsiębiorca ma obowiązek poinformowania konsumenta o istotnych cechach umowy i ryzyku związanym z nią, nawet jeśli konsument jest pracownikiem przedsiębiorcy i posiada wiedzę w dziedzinie umowy. To oznacza, że pracownicy banków nadal mogą korzystać z ochrony przewidzianej dla konsumentów przez Dyrektywę 93/13.
Przesądzenie możliwości dochodzenia roszczeń w przypadku kredytów spłaconych
Innym ważnym zagadnieniem było pytanie, czy kredytobiorcy mogą dochodzić roszczeń w przypadku spłaconych kredytów. TSUE wydał wyrok (C-6/22), w którym potwierdził możliwość dochodzenia roszczeń nawet po spłacie kredytu.
Trybunał stwierdził, że ochrona przewidziana przez Dyrektywę 93/13 obowiązuje nie tylko w okresie wykonania umowy, ale także po jej zakończeniu. To oznacza, że kredytobiorcy mogą dochodzić roszczeń nawet po spłacie kredytu, jeśli umowa była nieuczciwa.
Otwarcie drogi do dochodzenia roszczeń przez pojedynczych kredytobiorców
Wcześniej w sprawach frankowych istniała niejasność, czy wszyscy kredytobiorcy muszą uczestniczyć w procesie sądowym. Sądy różnie rozstrzygały kwestię współuczestnictwa koniecznego. Jednak Sąd Najwyższy wydał dwie uchwały (III CZP 12/23, III CZP 156/22), w których jednoznacznie stwierdził, że nie ma współuczestnictwa koniecznego we wspomnianych sprawach.
Według Sądu Najwyższego każdy kredytobiorca ma prawo do samodzielnego dochodzenia roszczeń, w tym do ustalenia nieważności umowy kredytu. Te orzeczenia dały możliwość pojedynczym kredytobiorcom samodzielnego dochodzenia swoich praw.
Podsumowanie
Rok 2023 przyniósł wiele ważnych orzeczeń, które miały istotny wpływ na sprawy frankowe. Decyzje TSUE i Sądu Najwyższego wskazały na prokonsumencką linię orzeczniczą i umocniły prawa kredytobiorców. Dzięki tym orzeczeniom kredytobiorcy mogą teraz domagać się odsetek ustawowych, unieważnić umowę kredytową, a także dochodzić swoich praw indywidualnie. Mimo to, banki niechętnie zmieniają swoją politykę i nadal negują roszczenia kredytobiorców frankowych. Jednak orzeczenia TSUE i Sądu Najwyższego stanowią solidną podstawę dla kredytobiorców, którzy chcą bronić swoich praw.
