| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co zmienia się w stażu pracy od 2026 roku? | Umowy-zlecenia i prowadzenie działalności gospodarczej będą wliczane do stażu pracy, co zwiększy uprawnienia pracownicze. |
| Jakie korzyści przyniesie ta reforma pracownikom? | Większy wymiar urlopu, dłuższy okres wypowiedzenia oraz wyższe odprawy dla osób z umowami cywilnoprawnymi. |
| Kto odpowiada za potwierdzenie stażu pracy po zmianach? | Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie wydawał dokumenty potwierdzające okresy pracy na umowach-zleceniach i JDG. |
Wyobraźmy sobie Annę, która od kilku lat pracuje na umowie-zleceniu jako grafik komputerowy. Dotąd jej doświadczenie nie było brane pod uwagę przy wyliczaniu stażu pracy, co ograniczało jej prawa do urlopu czy okresu wypowiedzenia. Gdy usłyszała o planowanych zmianach w prawie, poczuła ulgę i nadzieję na lepszą ochronę swoich praw zawodowych. Czy Ty również jesteś świadomy, jakie zmiany czekają osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych od 2026 roku i jak wpłyną one na Twoją przyszłość zawodową?
Spis treści:
Najważniejsze Fakty
Projekt nowelizacji Kodeksu pracy, przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów w maju 2025 roku, przewiduje rewolucję w traktowaniu umów-zleceń i innych form zatrudnienia cywilnoprawnego. Od 1 stycznia 2026 roku okresy pracy na takich umowach oraz prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej będą wliczane do stażu pracy. Oznacza to, że osoby wykonujące swoje obowiązki na podstawie umów-zleceń zyskają prawo do korzystania z pełnych uprawnień pracowniczych – między innymi wydłużonego urlopu wypoczynkowego, dłuższego okresu wypowiedzenia oraz wyższych odpraw.
Statystyki Głównego Urzędu Statystycznego pokazują, że na koniec trzeciego kwartału 2024 roku około 2,43 miliona Polaków było zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych, co stanowiło blisko 11,7% rynku pracy. To znaczący spadek względem sytuacji sprzed dekady, gdy udział ten sięgał ponad 22%. Najwięcej zleceniobiorców zatrudnionych jest w sektorze administracji oraz opieki zdrowotnej. Włączenie tych okresów do stażu pracy zmieni realia dla milionów osób.
W praktyce oznacza to m.in., że osoba z dziesięcioletnim doświadczeniem zawodowym, z czego połowa przypada na umowy-zlecenia, będzie miała prawo do aż 26 dni urlopu zamiast dotychczasowych 20. Okres wypowiedzenia ulegnie wydłużeniu – przykładowo trzyletni staż (z czego dwa lata na działalności gospodarczej) zagwarantuje miesiąc wypowiedzenia zamiast dwóch tygodni. Ponadto odprawy przy zwolnieniu będą wyższe – można mówić nawet o podwojeniu ich wysokości w przypadku długiego stażu.
Kontekst
Zmiana ta wpisuje się w szeroki kontekst walki z segmentacją rynku pracy i poprawą warunków zatrudnienia osób pracujących poza tradycyjnymi umowami o pracę. W Polsce problem „umów śmieciowych” był długo ignorowany lub jedynie częściowo regulowany. W ostatnich latach rząd wraz z Komisją Europejską podjęli działania mające na celu harmonizację zasad zatrudnienia zgodnie ze standardami unijnymi.
Projekt nowelizacji powstał jako odpowiedź na postulaty zawarte w Krajowym Planie Odbudowy oraz presję ze strony instytucji europejskich, które wskazywały na potrzebę pełnego oskładkowania i uwzględniania wszystkich form zatrudnienia w systemie ubezpieczeń społecznych. Polska wykazała jednak postęp – obecny udział umów cywilnoprawnych jest niższy niż średnia unijna, a proces legislacyjny uwzględnił realia krajowego rynku pracy.
Warto zauważyć historyczne próby reformowania tego obszaru – wcześniejsze inicjatywy nie mogły skutecznie objąć umów-zleceń ze względu na brak efektywnych mechanizmów weryfikacji okresów zatrudnienia. Obecne rozwiązania zakładają ścisłą współpracę z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, który będzie odpowiadać za potwierdzanie przebiegu zatrudnienia.
Perspektywy
Reforma budzi jednak kontrowersje. Z jednej strony pracownicy i związki zawodowe widzą ją jako krok ku większej sprawiedliwości społecznej i poprawie ochrony prawnej osób wykonujących pracę niestandardową. Z drugiej strony środowiska pracodawców obawiają się wzrostu kosztów zatrudnienia oraz zwiększonej roli Państwowej Inspekcji Pracy, która zgodnie z projektem będzie mogła nakazywać przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę.
Eksperci prognozują krótkoterminowy wzrost kosztów pracy o kilka procent szczególnie w branżach intensywnie korzystających z elastycznych form zatrudnienia, takich jak logistyka czy centra obsługi klienta. W średnim terminie może dojść do większej formalizacji rynku – nawet jedna trzecia obecnych zleceniobiorców może przejść na tradycyjne umowy o pracę lub inne formy zatrudnienia.
Długofalowo zmiana może wpłynąć pozytywnie na stabilność rynku pracy i zwiększyć poczucie bezpieczeństwa zawodowego milionów Polaków. Jednak jej powodzenie zależy od sprawnej implementacji oraz zdolności adaptacyjnych zarówno pracowników, jak i przedsiębiorców.
Zainteresowania Czytelnika
Dla przeciętnego Polaka zmiany te mogą oznaczać realne korzyści oraz nowe wyzwania. Młode matki prowadzące działalność gospodarczą będą mogły liczyć czas zawieszenia firmy ze względu na opiekę nad dzieckiem do swojego stażu pracy. Freelancerzy, którzy często nie mieli pełni praw wynikających ze swojego doświadczenia zawodowego, zyskają dodatkowe dni urlopu oraz lepsze warunki zatrudnienia.
Z kolei osoby pracujące za granicą – np. kierowcy Ubera czy specjaliści IT – zobaczą swoje zagraniczne okresy aktywności uwzględnione przy obliczaniu polskiego stażu pracy. To ważna zmiana dla emigrantów zarobkowych planujących powrót do kraju.
Ciekawostką jest fakt, że przed reformą wiele osób mimo wieloletniej pracy na umowie-zleceniu nie mogło korzystać z nagród jubileuszowych czy odpowiednio wysokich odpraw. Paradoksalnie tylko niewielki procent zleceniobiorców faktycznie korzystał z przysługującego im urlopu wypoczynkowego.
Ryzyka wiążą się przede wszystkim z biurokracją – przeciętny czas oczekiwania na zaświadczenie o stażu wydawane przez ZUS wynosi obecnie około miesiąca i pół. Dodatkowo starsze pokolenia mogą mieć trudności z udokumentowaniem wcześniejszych okresów zatrudnienia ze względu na brak odpowiedniej dokumentacji archiwalnej.
Dla wielu osób przygotowanie się do zmian oznacza konieczność dokładniejszego gromadzenia dokumentów potwierdzających wykonywaną pracę oraz śledzenia aktualizacji prawnych publikowanych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Tym samym reforma umów-zleceń i ich uwzględniania w stażu pracy to krok milowy ku rynkowi bardziej sprawiedliwemu i dostosowanemu do współczesnych realiów zatrudnienia. Choć niesie ona ze sobą wyzwania organizacyjne i finansowe, otwiera drogę do lepszego zabezpieczenia socjalnego dużej grupy polskich pracowników.
Zachęcamy wszystkich zainteresowanych do aktywnego śledzenia kolejnych etapów wdrażania zmian oraz przygotowania się do nich już dziś – bo przyszłość rynku pracy zaczyna się teraz.
