Gdańskie umbraculum, papieski parasol liturgiczny odnaleziony w krypcie kościoła św. Mikołaja, zostanie dziś wieczorem oficjalnie otwarte jako symbol okresu sede vacante, czyli „nieobsadzonej stolicy” po śmierci papieża Franciszka. To unikatowy artefakt w Polsce i jeden z nielicznych w Europie, który przetrwał II wojnę światową, ukryty i zachowany przez niemal sto lat. Jego otwarcie podczas ceremonii w bazylice jest nie tylko wydarzeniem religijnym, lecz także symbolicznym aktem nadziei i ciągłości tradycji kościelnej.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie znaczenie ma umbraculum w tradycji kościelnej i dlaczego jest otwierane podczas sede vacante? | Umbraculum symbolizuje okres „nieobsadzonej stolicy” i jest otwierane na znak oczekiwania na nowego papieża. |
| Jaka jest historia i renowacja gdańskiego umbraculum odnalezionego w krypcie kościoła św. Mikołaja? | Odkryte w 2019 roku podczas remontu, poddane konserwacji, zachowało oryginalny jedwabny materiał i mechanizm sprzed prawie wieku. |
| Jaki wpływ ma odkrycie umbraculum na odbudowę tożsamości i dziedzictwa kulturowego Gdańska? | Symbolizuje ciągłość historii miasta, łącząc jego powojenną odbudowę z tradycją Kościoła katolickiego. |
Spis treści:
Jakie są najważniejsze fakty dotyczące historycznego otwarcia umbraculum w Gdańsku?
Dziś o godzinie 21:00 w prezbiterium bazyliki św. Mikołaja nastąpi ceremonjalne otwarcie czterometrowego papieskiego parasola – umbraculum – w barwach żółto-czerwonych. Ceremonię poprowadzi o. Michał Osek, przeor dominikanów oraz nadzorca odkrycia tego niezwykłego artefaktu podczas remontu krypty w 2019 roku. Umbraculum zostało zamówione w 1927 roku z okazji nadania kościołowi św. Mikołaja statusu bazyliki mniejszej i było wyjątkowym symbolem tej godności.
Koszt pierwotnego wykonania parasola odpowiadał około pięćdziesięciu średnim miesięcznym pensjom z tamtego okresu, co podkreślało jego rangę. Współczesna renowacja zakończona w 2021 roku pochłonęła około 100 tysięcy złotych, finansowanych przez Ministerstwo Kultury oraz prywatnych darczyńców. Dzięki konserwatorom udało się przywrócić sprawność mechanizmu rozkładającego jedwabną tkaninę pomimo niemal stu lat od jego powstania.
Co istotne, gdański umbraculum nigdy nie było używane liturgicznie przed II wojną światową – nie odbyła się tu żadna papieska wizyta – co odróżnia go od podobnych insygniów z Krakowa czy Gniezna. Jego otwarcie podczas obecnego okresu sede vacante nabiera więc szczególnego znaczenia symbolicznego zarówno dla Kościoła, jak i lokalnej społeczności.
Jakie znaczenie ma odkrycie umbraculum w kontekście renowacji bazyliki św. Mikołaja?
Bazylika św. Mikołaja została zamknięta w 2018 roku z powodu poważnych uszkodzeń konstrukcyjnych – pęknięć sklepienia oraz zagrożenia katastrofą budowlaną. Prace remontowe trwały ponad 21 miesięcy i pozwoliły nie tylko na zabezpieczenie obiektu, ale również na odkrycie szeregu historycznych artefaktów, spośród których najważniejszym okazało się właśnie umbraculum.
Podczas prac odsłonięto także średniowieczne fundamenty i ślady po pożarze z początku XIX wieku, co wzbogaciło wiedzę o dziejach świątyni oraz jej znaczeniu dla miasta. Odkrycie parasola stało się metaforą odbudowy – podobnie jak miasto Gdańsk podnosiło się po zniszczeniach wojennych, tak teraz bazylika odzyskuje swój blask dzięki nowym inwestycjom.
Tradycja otwierania papieskich parasoli podczas okresów sede vacante ma swoje korzenie już od XV wieku, jednak w Polsce praktykuje się ją dopiero od 2013 roku po abdykacji Benedykta XVI. W Gdańsku ceremonia ta nabiera dodatkowego wymiaru symbolicznego – pokazuje ciągłość historii i jednoczy mieszkańców wokół wspólnej spuścizny duchowej oraz kulturowej.
Jakie są perspektywy ekspertów dotyczące wartości i kontrowersji wokół umbraculum?
Prof. Anna Lubocka-Hoffmann z Politechniki Gdańskiej, ekspertka konsultująca prace konserwatorskie przy bazylice, podkreśla wyjątkowość umbraculum: „To nie tylko cenny zabytek, ale żywy dowód na wyrafinowane rzemiosło międzywojenne. Mechanizm rozkładania parasola to prawdziwe arcydzieło techniki tamtej epoki”. Jej zdaniem taki artefakt wzbogaca dziedzictwo materialne miasta oraz Kościoła katolickiego.
Z kolei dyskusje publiczne dotyczą głównie kosztów renowacji. Niektórzy krytycy pytają o sens wydawania znacznych sum na przedmiot nigdy wcześniej nieużywany liturgicznie. Na te głosy odpowiada dr hab. Igor Strzok, pomorski konserwator zabytków: „Wartość tego parasola wykracza poza aspekt użytkowy – to świadectwo relacji między Wolnym Miastem Gdańskiem a Stolicą Apostolską oraz cenne ogniwo pamięci historycznej”.
Kwestia finansowania ochrony zabytków religijnych pozostaje tematem szerszej debaty społecznej o priorytetach konserwatorskich oraz roli kultury duchowej we współczesnym społeczeństwie.
Jakie nieznane fakty dotyczące umbraculum zainteresują mieszkańców Gdańska?
Najbardziej fascynującym aspektem historii umbraculum jest jego wojenny epizod przetrwania. Ukryte zostało pod posadzką krypty już w marcu 1945 roku, gdy Armia Czerwona szturmowała miasto. W tym czasie aż 90% wyposażenia kościoła uległo grabieżom lub zniszczeniu, jednak ten jedwabny parasol pozostał nienaruszony dzięki sprytnemu ukryciu i okryciu dywanem.
Dodatkowo badania wykazały obecność stron włoskich gazet z 1928 roku wszytych w materiał jako podkład chroniący przed wilgocią – unikalny detal świadczący o dbałości twórców o trwałość przedmiotu. To sprawia, że umbraculum jest nie tylko relikwią religijną, lecz także skarbem historycznym o wyjątkowej konstrukcji.
Dla mieszkańców Gdańska moment otwarcia parasola stanowi także symboliczne przejście do nowej normalności po latach ograniczeń pandemicznych. Od wznowienia częściowego udostępnienia bazyliki parafianie odczuwają wzrost nadziei na pełne otwarcie zabytku oraz dalszą rewitalizację przestrzeni sakralnej miasta.
Co oznacza otwarcie umbraculum dla Gdańska i jego dziedzictwa kulturowego?
Ceremonia otwarcia umbraculum to wydarzenie o wielowymiarowym znaczeniu – historycznym, architektonicznym oraz teologicznym. Jak wskazuje o. Michał Osek: „W czasach kryzysu autorytetów ten parasol przypomina o ciągłości tradycji Kościoła katolickiego; nawet gdy wokół wszystko się zmienia lub wali, można znaleźć punkt oparcia w dziedzictwie duchowym”.
Dla Gdańska jest to również potwierdzenie siły odbudowy miasta po wojennych zniszczeniach oraz inspiracja do pielęgnowania lokalnej tożsamości poprzez ochronę zabytków sakralnych i materialnych świadectw przeszłości. Cytując słowa św. Jana Pawła II: „Przeszłość należy zachować, ale nie da się w niej zamknąć” – wydarzenie pokazuje jak historia może być żywa i twórcza.
Zachęcamy wszystkich do doceniania znaczenia takich symboli jak umbraculum oraz wsparcia działań na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego Polski, które wzbogaca naszą wspólną pamięć i nadaje sens współczesności.
