Stany Zjednoczone postawiły globalnym partnerom handlowym ultimatum z terminem do środy 4 czerwca 2025 roku na przedstawienie „najlepszych ofert” w trwających negocjacjach mających zapobiec przywróceniu wszechstronnych ceł zawieszonych wcześniej w tym roku. Administracja Trumpa grozi powrotem do 10-procentowego cła bazowego na niemal wszystkie amerykańskie importy oraz ceł specyficznych dla poszczególnych krajów sięgających nawet 145 procent na towary z Chin. Ostateczny termin wynegocjowania porozumień został wyznaczony na 8 lipca, co oznacza, że światowa gospodarka znajduje się w krytycznym momencie. Negocjacje obejmują kluczowych partnerów handlowych, w tym Unię Europejską, Japonię, Wietnam i Indie, przy czym każdy z krajów musi przedstawić konkretne ustępstwa w czterech obszarach: propozycje ceł i kontyngentów, likwidację barier pozataryfowych, handel cyfrowy oraz zobowiązania dostosowane do dwustronnych deficytów handlowych.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kiedy wygasa ultimatum handlowe USA? | Partnerzy mają czas do środy 4 czerwca 2025 na złożenie ofert, ostateczny termin negocjacji to 8 lipca 2025 roku. |
| Jakie cła grożą przy braku porozumienia? | 145% cła na towary z Chin, do 50% na inne kraje, plus 10% cło bazowe na wszystkie importy do USA. |
| Które kraje są objęte negocjacjami? | 57 krajów z dużymi nadwyżkami handlowymi, w tym UE, Japonia, Wietnam, Indie i Kanada. |
Spis treści:
Geneza kryzysu – od Liberation Day do środowego ultimatum
Wszystko rozpoczęło się 2 kwietnia 2025 roku, gdy prezydent Donald Trump ogłosił stan wyjątkowy gospodarczy na podstawie ustawy o międzynarodowych nadzwyczajnych uprawnieniach ekonomicznych (IEEPA). Uzasadnieniem było uznanie amerykańskiego deficytu handlowego za zagrożenie dla bezpieczeństwa ekonomicznego i narodowego Stanów Zjednoczonych. Dzień 5 kwietnia został nazwany „Liberation Day” – dniem wyzwolenia amerykańskiej gospodarki spod jarzma niekorzystnych umów handlowych.
Mechanizm wprowadzenia ceł był dwuetapowy. Najpierw wszedł w życie uniwersalny 10-procentowy taryfikator na wszystkie importy do USA. Następnie, w ramach „ceł odwetowych”, nałożono dodatkowe opłaty na 57 krajów z największymi nadwyżkami handlowymi w stosunku do Ameryki. Stawki były zróżnicowane: Wietnam otrzymał 46 procent, Unia Europejska 20 procent, a Japonia 24 procent dodatkowych ceł na swoje towary.
Reakcja rynków finansowych była natychmiastowa i dramatyczna. Giełdy na całym świecie zanotowały gwałtowne spadki, waluty krajów eksportujących do USA osłabiły się znacząco, a obligacje rządowe doświadczyły wyprzedaży. Inwestorzy w panice wycofywali kapitał z rynków wschodzących, obawiając się globalnej wojny handlowej przypominającej okres lat 30. XX wieku.
Tymczasowe zawieszenie i 90-dniowe moratorium
W obliczu chaosu na rynkach globalnych, administracja Trumpa zdecydowała się na strategiczny odwrót. Już 9 kwietnia ogłoszono tymczasowe zawieszenie większości ceł odwetowych na okres 90 dni. Jedynym krajem, który nie otrzymał takiej ulgi, były Chiny – w ich przypadku cła zostały utrzymane w pełnej wysokości jako kontynuacja wcześniejszej wojny handlowej.
To 90-dniowe moratorium, które wygasa 8 lipca 2025 roku, stało się oknem możliwości dla negocjacji. Kraje otrzymały szansę na wynegocjowanie korzystniejszych warunków handlowych w zamian za zniesienie lub znaczące obniżenie grożących im ceł. Warunkiem było jednak przedstawienie „znaczących ustępstw” w czterech kluczowych obszarach określonych przez amerykańskiego przedstawiciela handlowego.
Światowi liderzy zareagowali różnie na amerykańskie ultimatum. Część z nich, jak prezydent Francji Emmanuel Macron, potępiła „ekonomiczny szantaż”, podczas gdy inni, jak premier Japonii, wyrazili gotowość do konstruktywnego dialogu. Niezależnie od publicznych deklaracji, wszystkie kraje rozpoczęły intensywne przygotowania do negocjacji, zdając sobie sprawę z potencjalnych konsekwencji ekonomicznych niepowodzenia rozmów.
Anatomia ultimatum – cztery filary amerykańskich żądań
Projekt listu od amerykańskiego przedstawiciela handlowego, rozesłany do aktywnych partnerów negocjacyjnych, precyzyjnie określa strukturę oczekiwanych ofert. Dokument ten, będący de facto szablonem do negocjacji, dzieli amerykańskie żądania na cztery główne kategorie, z których każda zawiera szczegółowe wytyczne i oczekiwania. Kraje mają przedstawić maksymalne ustępstwa, na jakie są gotowe przystać, aby uniknąć przywrócenia ceł.
Pierwszy filar dotyczy propozycji ceł i kontyngentów importowych. Partnerzy handlowi mają określić maksymalne stawki celne, które są gotowi zaakceptować na swoje towary eksportowane do USA, oraz przedstawić konkretne kwoty importowe dla amerykańskich produktów rolnych i przemysłowych. Szczególny nacisk kładziony jest na sektor rolniczy, gdzie Stany Zjednoczone domagają się znaczącego zwiększenia dostępu dla swojej wołowiny, wieprzowiny, produktów mlecznych i zbóż.
Drugi obszar koncentruje się na likwidacji barier pozataryfowych, które amerykańscy negocjatorzy uważają za ukryte formy protekcjonizmu. Kraje mają przedstawić szczegółowe plany usunięcia regulacyjnych i proceduralnych przeszkód utrudniających amerykańskim firmom dostęp do ich rynków. Dotyczy to standardów technicznych, procedur certyfikacji, wymogów sanitarnych oraz innych regulacji, które mogą dyskryminować zagranicznych dostawców.
Strategia cyfrowa i bezpieczeństwo ekonomiczne
Trzeci filar amerykańskich żądań dotyczy handlu cyfrowego i bezpieczeństwa ekonomicznego, co odzwierciedla rosnące znaczenie technologii w międzynarodowych relacjach gospodarczych. Partnerzy mają przedstawić zobowiązania dotyczące zasad lokalizacji danych, ochrony własności intelektualnej oraz odporności łańcuchów dostaw. Szczególną uwagę poświęca się ograniczeniu zależności od chińskich komponentów technologicznych.
Czwarty obszar obejmuje zobowiązania dostosowane do specyfiki poszczególnych krajów, uwzględniające dwustronne deficyty handlowe i sektorowe problemy. Na przykład, Wietnam jest pod presją znaczącego ograniczenia swojej zależności od chińskich komponentów w produkcji eksportowej, podczas gdy Japonia ma rozważyć dobrowolne ograniczenia eksportu samochodów do amerykańskiego rynku.
Amerykańska strategia negocjacyjna zakłada ocenę wszystkich złożonych ofert do 6 czerwca, a następnie zaproponowanie „strefy lądowania” – czyli wzajemnie akceptowalnego kompromisu. Kluczowym elementem tej strategii jest utrzymanie 10-procentowego cła bazowego jako stałego narzędzia polityki handlowej, nawet po zawarciu porozumień. Trump wielokrotnie podkreślał, że cła nie zostaną całkowicie zniesione, ale będą służyć jako permanent mechanism do egzekwowania zobowiązań handlowych.
Mapa negocjacji – reakcje kluczowych partnerów
Unia Europejska, będąca drugim co do wielkości partnerem handlowym USA z deficytem wynoszącym 236 miliardów dolarów, otrzymała wyjątkowe traktowanie w postaci przedłużenia terminu negocjacji do 9 lipca. To dodatkowe 24 godziny zostało wynegocjowane podczas rozmowy telefonicznej między prezydentem Trumpem a przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulą von der Leyen 25 maja. Bruksela jednocześnie przygotowała listę odwetowych ceł o wartości 100 miliardów euro, które mogą zostać nałożone na amerykańskie towary w przypadku niepowodzenia negocjacji.
Stanowisko europejskie charakteryzuje się ostrożną dyplomacją połączoną z wyraźnymi ostrzeżeniami. Komisarz ds. handlu Maroš Šefčovič zadeklarował, że blok jest „oddany zawieraniu umów opartych na wzajemnym szacunku, a nie na groźbach”. Unia Europejska szczególnie sprzeciwia się amerykańskim żądaniom dotyczącym zniesienia zakazu importu wołowiny produkowanej z użyciem hormonów wzrostu oraz ograniczeniom w sektorze cyfrowym.
Azjatyckie potęgi wobec amerykańskiego ultimatum
Japonia, mimo zapewnień prezydenta Trumpa o „dużym postępie” w negocjacjach, nadal opiera się kluczowym amerykańskim żądaniom. Tokio kategorycznie odrzuca propozycje ograniczenia eksportu samochodów do USA oraz wymogi dostosowania się do amerykańskich restrykcji przeciwko chińskiemu sektorowi półprzewodników. Deficyt handlowy USA z Japonią wynoszący 62,6 miliarda dolarów sprawia, że sektor motoryzacyjny pozostaje w centrum uwagi negocjatorów.
Wietnam znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji ze względu na swoje głębokie powiązania z chińskimi łańcuchami dostaw. Amerykańscy negocjatorzy żądają drastycznej dywersyfikacji źródeł dostaw, co stanowi „trudne wyzwanie” dla kraju, którego eksport do USA o wartości 113,1 miliarda dolarów w 2024 roku jest silnie uzależniony od chińskich komponentów. Hanoi próbuje balansować między amerykańskimi wymaganiami a ekonomiczną rzeczywistością swoich łańcuchów produkcyjnych.
Indie prezentują bardziej optymistyczne podejście do negocjacji, a sekretarz handlu Howard Lutnick przewiduje porozumienie w „niedalekiej przyszłości”. New Delhi stara się uzyskać zwolnienie z 26-procentowego cła, oferując w zamian znaczące zwiększenie importu amerykańskich towarów. Dwustronne rozmowy mają na celu podwojenie wymiany handlowej do 500 miliardów dolarów do 2030 roku, co czyniłoby Indie jednym z największych partnerów handlowych USA.
Chiny – tymczasowy rozejm w długotrwałym konflikcie
Porozumienie z 12 maja między USA a Chinami przyniosło tymczasowe obniżenie amerykańskich ceł na chińskie towary ze 145 do 30 procent, podczas gdy Chiny zredukowały swoje cła odwetowe ze 125 do 10 procent. To znaczące złagodzenie napięć nie oznacza jednak końca wojny handlowej – 10-procentowe cło bazowe pozostaje w mocy, a USA utrzymały cła z sekcji 301 na import o wartości 370 miliardów dolarów.
Długoterminowe perspektywy stosunków handlowych USA-Chiny pozostają niepewne. Pekin wyraził gotowość do dalszych negocjacji, ale jednocześnie przygotowuje się na możliwość powrotu do pełnej wojny handlowej. Chińscy ekonomiści ostrzegają, że eskalacja konfliktu mogłaby doprowadzić do fragmentacji globalnej gospodarki na konkurujące ze sobą bloki handlowe, co przypominałoby okres zimnej wojny.
Prawne wyzwania i ekonomiczne konsekwencje
Wyrok Sądu Handlu Międzynarodowego z 29 maja stanowi poważne prawne wyzwanie dla strategii administracji Trumpa. Sąd orzekł, że użycie przez prezydenta ustawy IEEPA do nakładania ceł handlowych przekracza uprawnienia prezydenckie i jest „niekonstytucyjne”. Chociaż Federalny Sąd Apelacyjny wydał tymczasowe wstrzymanie tego orzeczenia, prawna podstawa amerykańskiej polityki celnej pozostaje niepewna i może zostać podważona w kolejnych postępowaniach sądowych.
To orzeczenie wzmacnia pozycję przeciwników ceł, w tym przedsiębiorstw i stanów kierowanych przez Demokratów, które złożyły liczne pozwy przeciwko administracji. Prawne komplikacje mogą zmusić Biały Dom do szukania autoryzacji w Kongresie, co w roku wyborczym staje się politycznie skomplikowane. Republikanie, mimo generalnego poparcia dla twardej polityki handlowej, są podzieleni co do skali i metod implementacji ceł.
Cyfry nie kłamią – anatomia amerykańskiego deficytu handlowego
Amerykański deficyt handlowy w towarach, będący głównym uzasadnieniem dla polityki celnej, osiągnął w 2024 roku poziom 773,4 miliarda dolarów. Największymi „winowajcami” są Chiny z deficytem 270,4 miliarda dolarów, Meksyk ze 157,2 miliarda oraz Wietnam ze 113,1 miliarda dolarów. Te liczby stanowią podstawę do ustalania stawek ceł odwetowych i determinują intensywność negocjacji z poszczególnymi krajami.
Sektorowa analiza deficytu pokazuje, że największe problemy dotyczą elektroniki, samochodów, odzieży i mebli. Sektor motoryzacyjny, z 25-procentowymi cłami, znajduje się pod szczególną presją, co wpływa na negocjacje z Japonią, Koreą Południową i Niemcami. Z kolei sektor rolniczy, gdzie USA mają nadwyżkę handlową, staje się kartą przetargową w negocjacjach dotyczących zwiększenia dostępu do zagranicznych rynków.
Ekonomiści ostrzegają przed wzrostem kosztów dla amerykańskich konsumentów w przypadku przywrócenia ceł. Peterson Institute szacuje, że pełna implementacja grożących taryf mogłaby obniżyć globalny PKB o 0,8 procent rocznie i zwiększyć koszty życia przeciętnej amerykańskiej rodziny o 1200-2000 dolarów rocznie. Te prognozy stanowią istotny argument w debacie politycznej o skuteczności polityki celnej.
Scenariusze przyszłości – możliwe konsekwencje decyzji z 8 lipca
Scenariusz optymistyczny zakłada zawarcie szeregu dwustronnych porozumień, które pozwolą na uniknięcie powrotu do pełnych ceł odwetowych. W tym przypadku 10-procentowe cło bazowe zostałoby utrzymane jako stałe narzędzie polityki handlowej, ale dodatkowe taryfy byłyby zawieszone lub znacząco obniżone. Warunkiem byłyby znaczące ustępstwa partnerów, takie jak zniesienie przez UE zakazu wołowiny hormonalnej czy przyjęcie przez Japonię dobrowolnych ograniczeń eksportu samochodów.
Taki rozwój wydarzeń oznaczałby realizację agendy „America First” przy jednoczesnym uniknięciu pełnowymiarowej wojny handlowej. Amerykańscy rolnicy otrzymaliby lepszy dostęp do zagranicznych rynków, a producenci przemysłowi zyskaliby przewagę konkurencyjną dzięki utrzymaniu 10-procentowej ochrony celnej. Międzynarodowe korporacje musiałyby jednak dostosować swoje łańcuchy dostaw do nowej rzeczywistości handlowej.
Scenariusz pesymistyczny przewiduje niepowodzenie negocjacji i powrót do pełnych ceł od 8 lipca. Oznaczałoby to 145-procentowe cła na chińskie towary, do 50 procent na produkty z innych krajów oraz utrzymanie 10-procentowego cła bazowego. Taka sytuacja mogłaby doprowadzić do eskalacji podobnej do lat 30. XX wieku, gdy protekcjonizm pogłębił globalny kryzys gospodarczy i przyczynił się do fragmentacji światowej gospodarki.
Implikacje długoterminowe dla architektury handlu światowego
Niezależnie od bezpośrednich rezultatów środowych negocjacji, amerykańskie ultimatum już teraz zmienia fundamenty międzynarodowego systemu handlowego. Tradycyjne multilateralne podejście, symbolizowane przez Światową Organizację Handlu, zostaje zastąpione przez bilateralne rozgrywki oparte na sile ekonomicznej i groźbach ceł. Ten precedens może zachęcić inne kraje do przyjmowania podobnych strategii negocjacyjnych.
Scenariusz prawny przewiduje możliwość unieważnienia ceł przez amerykańskie sądy, co zmusiłoby administrację do szukania alternatywnych narzędzi polityki handlowej. Kongres mógłby zostać zmuszony do uchwalenia nowego ustawodawstwa handlowego, co otworzyłoby debatę o granicach władzy prezydenta w polityce gospodarczej. Taka sytuacja mogłaby doprowadzić do głębokiej reformy amerykańskiego prawa handlowego.
Długoterminowe konsekwencje obecnego kryzysu mogą obejmować reorganizację globalnych łańcuchów dostaw, wzrost znaczenia handlu regionalnego kosztem wymiany międzykontynentalnej oraz rozwój alternatywnych mechanizmów finansowania handlu międzynarodowego. Kraje mogą začąć poszukiwać sposobów na zmniejszenie zależności od amerykańskiego rynku, co paradoksalnie może osłabić pozycję USA w globalnej gospodarce.
Środowe ultimatum handlowe USA stanowi punkt zwrotny w globalnej gospodarce, który może zadecydować o kierunku rozwoju międzynarodowych relacji ekonomicznych na następne dekady. Niezależnie od bezpośrednich rezultatów negocjacji, świat już nigdy nie powróci do poprzedniego systemu opartego na multilateralnych zasadach i stopniowej liberalizacji handlu. Historia pokaże, czy amerykańska strategia przymusu doprowadzi do bardziej sprawiedliwego systemu handlowego, czy też rozpocznie erę nowego protekcjonizmu, który może osłabić globalny wzrost gospodarczy i zwiększyć międzynarodowe napięcia.
USA ultimatum handlowe 2025 negocjacje partnerami lipiec
