Szef NATO Mark Rutte zaprezentował 2 maja 2025 roku nowatorski sposób na osiągnięcie celu 5 proc. PKB w wydatkach obronnych NATO przez państwa członkowskie. Propozycja zakłada podział budżetu na 3,5 proc. PKB przeznaczone na bezpośrednie inwestycje wojskowe oraz dodatkowe 1,5 proc. PKB na wsparcie logistyczne, cyberbezpieczeństwo i modernizację przemysłu zbrojeniowego. W obliczu rosnących napięć geopolitycznych i zmieniającego się charakteru zagrożeń, ta kluczowa reforma ma wejść w życie już w 2025 roku, oferując państwom elastyczność w realizacji ambitnych celów finansowania obronności.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie są propozycje Marka Ruttego dotyczące wydatków na obronność w NATO 2025? | Podział na 3,5% PKB na wydatki wojskowe i 1,5% na inne potrzeby obronne z elastycznym podejściem do kwalifikowanych kosztów. |
| Jaki jest wpływ zwiększenia wydatków obronnych na gospodarkę państw członkowskich NATO? | Zwiększenie może wymagać ograniczeń w innych sektorach budżetowych i podniesienia podatków, co budzi kontrowersje. |
| Jakie są konsekwencje dla przeciętnego obywatela wzrostu wydatków na obronność do 5% PKB? | Obywatele mogą odczuć wzrost podatków oraz cięcia w finansowaniu edukacji i ochrony zdrowia. |
Spis treści:
Jakie są szczegóły propozycji Marka Ruttego dotyczącej wydatków obronnych NATO?
Mark Rutte, sekretarz generalny NATO od października 2024 roku, przedstawił przełomową reformę modelu finansowania sojuszu. W świetle coraz bardziej złożonych zagrożeń hybrydowych i konieczności modernizacji sił zbrojnych zaproponował podział docelowych wydatków na dwa segmenty: 3,5 proc. PKB przeznaczone na bezpośrednie inwestycje wojskowe oraz dodatkowe 1,5 proc. PKB na potrzeby wsparcia logistycznego, cyberbezpieczeństwa oraz modernizacji przemysłu zbrojeniowego. Taka struktura ma umożliwić państwom członkowskim większą elastyczność przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów finansowania.
Nowy model odpowiada także na presję administracji Donalda Trumpa, która naciskała na podniesienie minimalnego progu do aż 5 proc. PKB. Rutte wykorzystał niejednoznaczność tych żądań, tworząc formułę pozwalającą uniknąć napięć wewnętrznych poprzez rozróżnienie wydatków stricte wojskowych od szeroko pojętych kosztów obronnych[1][9].
Według danych NATO z 2024 roku europejskie i kanadyjskie państwa członkowskie wydały na obronność około 387 mld dolarów – o niemal jedną piątą więcej niż rok wcześniej. Jeśli wszyscy przyjmą model proponowany przez Ruttego, całkowity budżet Sojuszu przekroczy bilion dwieście miliardów dolarów rocznie – sumę porównywalną z rocznymi wydatkami Chin i Rosji razem wziętych[8][12].
Jakie są reakcje państw członkowskich NATO na nowy model finansowania?
Propozycja Marka Ruttego wywołała mieszane reakcje wśród członków NATO. Państwa takie jak Polska czy kraje bałtyckie popierają zwiększenie wydatków i centralne planowanie budżetu ze względu na bezpośrednie zagrożenia ze strony Rosji. Polska już teraz przeznacza blisko 4,7 proc. PKB na obronność i planuje przekroczyć próg 5 proc., co stawia ją w awangardzie realizacji nowych wymagań[11][13].
Z drugiej strony Hiszpania i Belgia – które obecnie nie osiągają nawet obowiązkowego progu 2 proc. – wyrażają poważne zastrzeżenia wobec modelu Ruttego. Hiszpański minister obrony zwraca uwagę, że rozdzielenie wydatków może prowadzić do „kreatywnej księgowości” i osłabić wiarygodność sojuszu[8][11]. Ponadto Kanada oraz niektóre inne kraje mają trudności z szybkim zwiększeniem budżetów ze względu na presję gospodarczą wewnętrzną.
Warto zauważyć również ryzyko polaryzacji NATO między „frontlinowcami” a państwami preferującymi autonomię budżetową. Ta dynamika może osłabić spójność strategiczną Sojuszu, zwłaszcza jeśli nie zostaną ustalone jasne mechanizmy audytu i egzekwowania zobowiązań[7][12].
Jak kontekst historyczny wpływa na obecne wyzwania związane z wydatkami obronnymi NATO?
Dotychczasowy cel finansowy NATO wynosił minimum 2 proc. PKB przeznaczane na cele wojskowe od roku 2014. Jednak wojna na Ukrainie oraz rosnące zagrożenia hybrydowe uwidoczniły niedostatki tego progu. Przykładowo niemal połowa europejskich systemów obrony powietrznej jest przestarzała i wymaga pilnej modernizacji[8]. Zapasy amunicji wystarczyłyby zaledwie na dwa tygodnie intensywnych działań bojowych[12].
Mark Rutte wielokrotnie podkreślał podczas międzynarodowych konferencji bezpieczeństwa w pierwszych miesiącach swojej kadencji, że dotychczasowe wymagania są niewystarczające wobec nowej rzeczywistości geopolitycznej. Jego zdaniem kryzys bezpieczeństwa wymaga przejścia do tzw. „trybu wojennego”, czyli znacznie większych nakładów inwestycyjnych niż dotąd[5][12].
Polska stała się przykładem kraju zdolnego realizować ambitne cele pomimo wyzwań gospodarczych i inflacyjnych. Jednak eksperci wskazują także ryzyka związane z wysokim udziałem kosztów osobowych (35 proc.) czy kontrowersyjnymi inwestycjami w infrastrukturę cywilną o niskiej efektywności strategicznej[11].
Jak zwiększenie wydatków obronnych wpłynie na gospodarki państw członkowskich NATO?
Zwiększenie nakładów do poziomu 5 proc. PKB niesie ze sobą istotne konsekwencje ekonomiczne dla państw członkowskich. W krótkim terminie może to oznaczać konieczność ograniczenia funduszy przeznaczanych na edukację, ochronę zdrowia czy inne usługi publiczne – według prognoz Międzynarodowego Funduszu Walutowego średnio o około 1,2 proc.[8].
Dodatkowo wzrost wydatków wymusi podwyższenie podatków lub akcyz – np. Niemcy musiałyby podnieść cenę paliwa o około 23 eurocenty za litr za każdy dodatkowy procent PKB kierowany do wojska[2][8]. To rodzi pytania o społeczny koszt bezpieczeństwa oraz potencjalny opór opinii publicznej.
Paradoksalnie sondaże opinii publicznej wskazują też ciekawe zjawisko: mimo znacznego wzrostu inwestycji w Finlandii poziom zaufania do gwarancji sojuszniczych spadł o ponad dwadzieścia punktów procentowych między rokiem 2023 a początkiem 2025[2]. Psycholodzy tłumaczą to efektem odbicia – im więcej inwestujemy w wojsko, tym bardziej odczuwamy zagrożenie.
Co oznacza propozycja Marka Ruttego dla przeciętnego obywatela i przyszłości NATO?
Dla przeciętnego obywatela zwiększenie wydatków obronnych do poziomu pięciu procent PKB oznacza realne zmiany w codziennym życiu – przede wszystkim wyższe podatki oraz możliwe cięcia usług publicznych istotnych dla społeczeństwa. Jednocześnie jednak ma to zapewnić większe bezpieczeństwo wewnętrzne oraz odporność Sojuszu wobec nowych form zagrożeń – od ataków hybrydowych po cyberwojnę.
W perspektywie strategicznej kluczowym wyzwaniem pozostaje utrzymanie spójności NATO pomimo różnic interesów poszczególnych krajów oraz konieczność stworzenia skutecznych mechanizmów kontroli finansowej nad realizacją nowych zobowiązań. Model zaproponowany przez Ruttego ma potencjał mediacyjny i daje możliwość kompromisu między twardym stanowiskiem USA a potrzebami europejskich partnerów.
Sekretarz generalny podsumował swoje stanowisko słowami: „Pokój nie jest dany raz na zawsze. Płacimy teraz za dekady pokojowych dywidend”. Ostateczna ocena skuteczności tej reformy nastąpi najpóźniej w roku 2027, kiedy wygasną tymczasowe fundusze Niemiec i Francji oraz gdy zobaczymy realne tempo wdrażania nowego modelu finansowania.
Propozycja Marka Ruttego dotycząca wydatków obronnych NATO to istotny krok naprzód wobec zmieniającej się sytuacji globalnej. Choć niesie ze sobą wyzwania gospodarcze i polityczne, oferuje szansę dostosowania Sojuszu do współczesnych zagrożeń przy zachowaniu elastyczności dla państw członkowskich. Przyszłość pokaże, czy ten balans okaże się wystarczający dla utrzymania stabilności światowego porządku bezpieczeństwa.
