| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest świadczenie wspierające? | To finansowe wsparcie dla osób niepełnosprawnych z co najmniej 85 punktami w skali WZON, mające na celu poprawę ich samodzielności. |
| Czy rodzina może otrzymać świadczenie po śmierci osoby niepełnosprawnej? | Prawo do świadczenia wygasa ze śmiercią wnioskodawcy, chyba że decyzja WZON została wydana i wniosek złożony w ZUS przed śmiercią. |
| Jakie są najczęstsze problemy proceduralne przy świadczeniu wspierającym? | Długie oczekiwanie na decyzję WZON, brak cyfryzacji, niedobór personelu oraz brak przepisów chroniących rodziny po śmierci wnioskodawcy. |
Spis treści:
Świadczenie wspierające – co to jest?
Świadczenie wspierające to specjalistyczna forma pomocy finansowej przeznaczona dla osób niepełnosprawnych, które osiągnęły co najmniej 85 punktów w skali oceny stopnia niepełnosprawności prowadzonej przez Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności (WZON). Celem tego świadczenia jest zapewnienie dodatkowego wsparcia materialnego umożliwiającego zwiększenie samodzielności i poprawę jakości życia beneficjentów. Przykładowo, osoba z orzeczeniem na poziomie 85 punktów może otrzymać kwotę odpowiadającą 120% renty socjalnej, co w 2025 roku oznacza około 2 255 zł miesięcznie.
Aby uzyskać świadczenie wspierające, należy spełnić określone kryteria kwalifikacyjne, w tym pozytywną i ostateczną decyzję WZON oraz złożyć odpowiedni wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w ciągu trzech miesięcy od momentu otrzymania tej decyzji. Procedura ubiegania się obejmuje ocenę funkcjonalną, potwierdzenie spełnienia warunków oraz formalne zgłoszenie dokumentów. Zrozumienie tych wymogów jest kluczowe dla skutecznego uzyskania wsparcia.
Proceduralne przeszkody i wydłużony czas oczekiwania
Czas rozpatrywania wniosków o świadczenie wspierające przez Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności znacznie przekracza ustawowy termin trzech miesięcy. W praktyce okres oczekiwania wynosi średnio około 8,5 miesiąca, co wynika z licznych problemów systemowych. Do głównych przyczyn przewlekłości należą niedobór personelu – przykładowo jeden pracownik musi obsługiwać nawet do 1 200 przypadków – oraz ograniczona cyfryzacja procesów administracyjnych; tylko około 12% wniosków jest składanych drogą elektroniczną.
Dodatkowo skomplikowane kryteria oceny funkcjonalnej zwiększają pracochłonność postępowań. Te czynniki powodują, że wiele osób niepełnosprawnych umiera zanim otrzymają oficjalną decyzję o przyznaniu świadczenia. Długotrwałe procedury nie tylko przedłużają czas oczekiwania na wsparcie finansowe, ale także potęgują stres i trudności rodzin opiekujących się osobami niepełnosprawnymi.
Śmierć wnioskodawcy – co dalej?
Śmierć osoby niepełnosprawnej będącej we wniosku o świadczenie wspierające generuje poważne komplikacje prawne i proceduralne. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawo do świadczenia wygasa wraz ze śmiercią beneficjenta. Oznacza to, że jeśli osoba zmarła zanim zapadła ostateczna decyzja WZON lub zanim złożyła wniosek do ZUS po jej otrzymaniu, rodzina nie ma prawa do dalszych wypłat świadczenia wspierającego.
Sytuacja różni się jednak zależnie od momentu śmierci: jeśli osoba niepełnosprawna zmarła już po wydaniu decyzji i złożeniu stosownego wniosku, członkowie rodziny mogą ubiegać się o wypłatę świadczenia za miesiąc zgonu pod warunkiem zamieszkiwania razem lub spełnienia innych warunków określonych przez prawo. Natomiast gdy śmierć nastąpiła wcześniej – postępowanie ulega umorzeniu bez prawa do rekompensaty finansowej.
Praktyczne przykłady pokazują dramatyczne konsekwencje tych regulacji. W jednej ze spraw sądowych rodzina domagała się zwrotu świadczeń za okres opieki ponad rok po śmierci bliskiej osoby, jednak sąd administracyjny oddalił ich roszczenia ze względu na brak ostatecznej decyzji WZON przed śmiercią.
Spory sądowe i ich rezultaty
Z powodu opisanych problemów wiele rodzin decyduje się na spory sądowe przeciwko instytucjom państwowym takim jak ZUS czy Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Najważniejsze sprawy rozstrzygane były przez wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sąd Administracyjny. Orzeczenia te potwierdzają literalne brzmienie przepisów mówiących o wygaśnięciu prawa do świadczenia wraz ze śmiercią osoby niepełnosprawnej.
Rodziny argumentują potrzebę stosowania analogii do innych przepisów prawa rodzinnego i ubezpieczeń społecznych, które przewidują ochronę interesów bliskich po śmierci uprawnionego. Jednak organy administracyjne konsekwentnie odmawiają wypłat, powołując się na ustawowe ograniczenia. Wyroki sądowe najczęściej podtrzymują stanowisko administracji, choć wskazują jednocześnie na konieczność reform systemowych.
Przykładem jest wyrok WSA w Łodzi nakładający karę pieniężną na WZON za przewlekłość postępowania, lecz bez przyznania odszkodowania rodzinom. Takie rozstrzygnięcia wzmacniają debatę nad potrzebą zmian legislacyjnych i usprawnieniem procedur.
Perspektywy zmiany prawa
W odpowiedzi na narastający problem legislatorzy oraz organizacje pozarządowe podejmują inicjatywy mające na celu poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Obecnie trwają prace nad projektem ustawy rozszerzającej możliwość dochodzenia praw do świadczenia wspierającego także po śmierci beneficjenta, pod warunkiem spełnienia określonych przesłanek formalnych.
Równocześnie prowadzone są pilotaże cyfryzacji procesu orzekania o stopniu niepełnosprawności oraz zwiększania kadrowych zasobów Wojewódzkich Zespołów ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Organizacje społeczne postulują m.in. skrócenie czasu oczekiwania do maksymalnie 60 dni oraz utworzenie funduszu gwarancyjnego zabezpieczającego interesy rodzin dotkniętych przedwczesną śmiercią osoby niepełnosprawnej.
Zaproponowane zmiany mają szansę znacząco wpłynąć na dostępność i stabilność wsparcia finansowego dla rodzin osób niepełnosprawnych już od 2026 roku.
Porady dla rodzin osób niepełnosprawnych walczących o świadczenie wspierające
Dla rodzin opiekujących się osobami niepełnosprawnymi kluczowe jest świadome i aktywne uczestnictwo w całym procesie ubiegania się o świadczenie wspierające. Ważne jest dokumentowanie każdego etapu postępowania – potwierdzeń złożenia dokumentów czy korespondencji z organami – co może być istotne podczas ewentualnych odwołań lub sporów sądowych.
W przypadku długiego oczekiwania warto składać zażalenia dotyczące bezczynności organów administracyjnych oraz korzystać z pomocy organizacji pozarządowych specjalizujących się we wsparciu osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Znajomość możliwości prawnych – takich jak składanie odwołań czy skarg do sądu administracyjnego – zwiększa szanse na pozytywne rozstrzygnięcie sprawy.
Zaleca się również współpracę z ekspertami prawnymi oraz korzystanie z dostępnych poradników dotyczących tego, jak ubiegać się o świadczenie wspierające dla osoby niepełnosprawnej w Polsce w 2025 roku. Taka strategia pozwoli uniknąć typowych błędów proceduralnych i lepiej zabezpieczyć interesy własne oraz bliskich.
Podsumowanie
Świadczenie wspierające stanowi ważny element systemu wsparcia finansowego dla osób niepełnosprawnych oraz ich rodzin. Niestety obecne procedury orzekania i wypłat narażone są na znaczne opóźnienia oraz braki prawne związane ze skutkami śmierci beneficjenta przed zakończeniem postępowania. Rodziny często pozostają bez należnego wsparcia mimo ponoszonych kosztów opieki i trudności życiowych.
Niezbędne są zmiany legislacyjne oraz usprawnienia organizacyjne – przede wszystkim skrócenie czasu oczekiwania na decyzje WZON, cyfryzacja procesu aplikacyjnego oraz ustanowienie mechanizmów chroniących prawa rodzin po śmierci osoby niepełnosprawnej. Świadome podejście do procedur i korzystanie z dostępnego wsparcia może pomóc rodzinom efektywnie walczyć o swoje prawa już dziś.
Zachęcamy wszystkie zainteresowane strony do aktywnego udziału w dyskusji nad reformą systemu oraz do korzystania z dostępnych narzędzi pomocy prawnej i organizacyjnej celem poprawy sytuacji społecznej osób niepełnosprawnych i ich bliskich.
