Prawnicy reprezentujący banki argumentują, że najnowszy wyrok Sądu Najwyższego może ograniczyć zdaniem nich nadmierne automatyczne wydawanie wyroków unieważniających umowy frankowe. Twierdzą, że sądy często nie analizują specyfiki poszczególnych zapisów. Z drugiej strony, prawnicy reprezentujący frankowiczów uważają, że SN nie badał potencjalnych naruszeń praw konsumentów, tylko merytoryczne rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji, które oddało apelację klienta pozywanego przez bank.
Zdaniem prawników banków, Sąd Najwyższy potwierdził, że obecność klauzul abuzywnych w umowie kredytu nie czyni automatycznie całej umowy nieważną. Prawnicy frankowiczów jednak zauważają, że żaden fragment uzasadnienia wyroku nie sugeruje, aby SN uznał, że umowy kredytów powiązanych z walutami obcymi są wolne od wad lub nie zawierają niedozwolonych postanowień umownych.
Frankowicze twierdzą, że ocena sprawy przez SN bez uwzględnienia ewolucji orzecznictwa z ostatnich lat „ociera się o zaklinanie rzeczywistości”. Ich zdaniem sądy nie wydają automatycznie wyroków, więc decyzja SN niewiele zmienia.
Kilka dni temu Sąd Najwyższy (sygnatura akt II NSNc 89/23) orzekł, że wystąpienie klauzul abuzywnych w umowie nie czyni automatycznie nieważną całej umowy kredytu frankowego. Ochrona konsumenta nie jest nieograniczona, a samo posiadanie statusu konsumenta nie oznacza, że w sprawie nie może zapaść rozstrzygnięcie niekorzystne dla niego. Konsument pozostaje stroną stosunku prawnego i nie jest zwolniony z obowiązku przestrzegania prawa. Sąd, wydając orzeczenie, w którym jedną ze stron jest konsument, nie może jednocześnie pomijać interesu drugiej strony. Więcej na temat wyroku można przeczytać tutaj.
Spis treści:
Frankowiczka przestaje spłacać kredyt: Niecodzienny przypadek w sądzie
Wbrew typowym przypadkom, gdy frankowicze pozywają banki, orzeczenie Sądu Najwyższego zapadło po rozpoznaniu skargi nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego na wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z grudnia 2019 r. Sprawa dotyczyła kredytu mieszkaniowego udzielonego kobiecie na kwotę blisko 193 tys. franków szwajcarskich. Klientka przestała spłacać kredyt w 2015 r., a bank wypowiedział jej umowę. W październiku 2018 r., Sąd Okręgowy w Krakowie uwzględnił powództwo banku w całości. Kancelaria reprezentująca frankowiczkę wniosła apelację do Sądu Apelacyjnego w Krakowie (sygnatura I ACa 100/19).
W 2019 r., Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił apelację kobiety od niekorzystnego dla niej wyroku sądu I instancji. Sąd uznał, że „w sytuacji, gdy pozwana sama złożyła dyspozycję wypłaty kredytu w złotych, przyjęła samodzielnie na siebie ryzyko kursowe związane z przewalutowaniem”. Zauważył również, że część zapisów w umowie była nieważna, ale nie miała wpływu na ustalenie sytuacji pozwanej. Przyczyną wypowiedzenia umowy było zaprzestanie wpłacania przez nią rat.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że przyczyną wypowiedzenia umowy kredytu było zaprzestanie spłat, a klient nie wykazał, że wiązało się to z istnieniem niedozwolonych klauzul w umowie. Spór między bankiem a kredytobiorcą dotyczył więc roszczenia o zapłatę kwoty udzielonego i niespłaconego kredytu po wypowiedzeniu tej umowy. Spór de facto nie dotyczył zapisów przeliczeniowych kredytu po kursie franka, a kredytobiorca nie żądał unieważnienia umowy kredytowej.
Prokurator Generalny wniósł skargę nadzwyczajną w grudniu 2021 r., domagając się uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu. Argumentował, że umowa kredytu, z której bank wyprowadził żądanie zapłaty, była co najmniej częściowo nieważna i zawierała niedozwolone klauzule, dotyczące przeliczenia kwoty kredytu według kursu franka, co powodowało błąd w wyliczeniu rzekomego roszczenia
Zdaniem prawników sądy powinny uwzględnić klauzule niedozwolone
Prawnicy Kancelarii, reprezentujący frankowiczkę, wskazują, że Sąd Najwyższy (SN) ograniczył się do oceny wpływu klauzul niedozwolonych na zasadność roszczenia banku, przyjmując, że abuzywność waloryzacji nie zawsze musi prowadzić do nieważności całej umowy kredytu. W swoim wpisie na stronie kancelarii zaznaczyli, że z tą tezą można by się zgodzić w innych okolicznościach, o ile SN zastanowiłby się, czy w związku ze stwierdzoną abuzywnością klauzul waloryzacyjnych, roszczenie banku może przyjmować taką a nie inną wysokość.
Prawnicy stwierdzili, że bank nie mógł domagać się pieniędzy we frankach i nie w takiej wysokości, skoro zapisy waloryzacyjne kredytu kursem franka zostały przez sąd II instancji uznane za abuzywne. „Sądy powinny były obliczyć nadpłatę poniesioną przez kredytobiorcę z wyłączeniem klauzul abuzywnych i ewentualnie zaliczyć ją na poczet spłaty kredytu, pomniejszając istniejące zobowiązanie kredytobiorcy względem banku” – napisali.
Adwokaci zaznaczyli, że SN nie pochylił się nad tą kwestią, skupiając się tylko na nieważności umowy kredytu. Dodali, że SN nie rozważył innych podstaw bezwzględnej nieważności czynności prawnej, np. sprzeczności z zasadą swobody umów, natury kontraktu, czy zasadami współżycia społecznego.
Pełnomocnicy frankowiczki rozważają wniesienie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, zwłaszcza że w stosunku do ich klientki wszczęto postępowanie egzekucyjne. Prawnicy podkreślają, że pokrzywdzenie ich klientki w porównaniu z innymi sprawami frankowymi, w których stroną atakującą są kredytobiorcy frankowi, jest ewidentne i rażące.
Wyrok Sądu Najwyższego: klauzule abuzywne niekoniecznie wpływają na nieważność umowy kredytowej
Sąd Najwyższy (SN) potwierdził, że obecność klauzul abuzywnych w umowie kredytowej nie oznacza automatycznie nieważności całej umowy. Wyrok dotyczył konkretnej sprawy, lecz dokonana przez SN wykładnia przepisów ma charakter uniwersalny. Eksperci podkreślają, że sądy zobowiązane są do oceny, czy dalsze wykonywanie umowy jest możliwe po wyeliminowaniu postanowień abuzywnych.
Stanowisko SN jest istotne dla indywidualnego rozpatrywania spraw przez sądy, szczególnie w kontekście postępowania cywilnego oraz przepisów dotyczących kredytów indeksowanych czy denominowanych do franka szwajcarskiego.
Pomimo wyroku SN, niektórzy prawnicy są sceptyczni co do jego wpływu na orzecznictwo w sprawach frankowych. Wskazują na poprzednie orzeczenia SN oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, które wyznaczały inne kierunki postępowania w przypadku nieważności umowy kredytowej. Dalsze rozstrzygnięcia w tej sprawie zależą od oceny sądów, opartej na przepisach prawa krajowego, wykładni orzecznictwa TSUE i treści Dyrektywy 93/13.
Skarga nadzwyczajna i wyrok Sądu Najwyższego: ograniczenia i konsekwencje
Skarga nadzwyczajna jest specjalnym środkiem zaskarżenia, który może być wniesiony jedynie w wyjątkowych sytuacjach, takich jak rażące naruszenie prawa przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Sąd Najwyższy (SN) w swoim wyroku nie stwierdził, że umowy kredytów powiązanych z walutami obcymi są wolne od wad czy nie zawierają niedozwolonych postanowień umownych. SN nie badał ewentualnych naruszeń praw konsumenta, a jedynie merytoryczne rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji.
Warto zauważyć, że wyrok SN nie ma rangi uchwały Sądu Najwyższego i nie wpływa na wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) w sprawach frankowych, które są wiążące dla wszystkich sądów w Polsce.
Co do bezwzględnej nieważności umowy, SN stwierdził, że zastosowanie przepisu dotyczącego niedozwolonych postanowień umownych nie musi prowadzić do nieważności czynności prawnej. Bezwzględna nieważność byłaby dla banków problematyczna, ułatwiając kredytobiorcom uzyskanie korzystnych wyroków. W omawianym wyroku SN odnosił się do tej kwestii tylko w niewielkim zakresie, lecz podobne stanowisko było już sygnalizowane przez SN wcześniej.
