Redukcja emisji metanu staje się jednym z kluczowych wyzwań polskiej polityki klimatycznej i energetycznej. W dniu 22 kwietnia 2025 roku rząd przyjął nowelizację Prawa geologicznego i górniczego, która implementuje unijne rozporządzenie dotyczące ograniczenia emisji tego silnego gazu cieplarnianego. Zmiany te mają na celu nie tylko ochronę środowiska, ale także poprawę bezpieczeństwa w kopalniach oraz dostosowanie polskiego sektora energetycznego do wymogów Europejskiego Zielonego Ładu. W nadzorze nad realizacją nowych przepisów kluczową rolę powierzono Prezesowi Wyższego Urzędu Górniczego (WUG), co podkreśla wagę tych regulacji dla przemysłu wydobywczego.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co obejmuje redukcja emisji metanu w nowelizacji Prawa geologicznego i górniczego? | Obowiązek monitorowania, limit emisyjny 5 ton metanu na 1000 ton węgla oraz zakaz uwalniania metanu z odmetanowania. |
| Jaka jest rola Prezesa WUG w monitorowaniu emisji metanu z kopalń? | Prezes WUG kontroluje przestrzeganie przepisów, nakłada sankcje i może zamknąć zakłady niezgodne z regulacjami. |
| Jakie konsekwencje grożą kopalniom za nieprzestrzeganie unijnych limitów emisji metanu? | Sankcje finansowe mogą sięgać nawet 1,5 mld zł rocznie, a także ryzyko zamknięcia nieprzystosowanych zakładów. |
Spis treści:
Dlaczego redukcja emisji metanu jest tak ważna dla Polski i klimatu?
Metan to gaz cieplarniany o potencjale ocieplenia klimatu około 28 razy większym niż dwutlenek węgla w perspektywie 100 lat. Jego emisja pochodzi przede wszystkim z działalności przemysłowej, zwłaszcza wydobycia węgla kamiennego, ropy i gazu ziemnego. Polska, będąca jednym z głównych producentów węgla kamiennego w Europie, boryka się z wysokim poziomem emisji tego gazu. Według danych z ostatnich lat sektor energetyczny odpowiada za około 12% całkowitej emisji metanu w UE, a Polska jest drugim największym emitentem po Niemczech. Dotychczasowe działania zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym koncentrowały się na stopniowym ograniczaniu tego problemu, jednak obecna nowelizacja Prawa geologicznego i górniczego stanowi przełomową odpowiedź na wyzwania związane z redukcją emisji metanu.
Jak nowelizacja Prawa geologicznego i górniczego zmienia zasady monitorowania metanu?
Nowelizacja wprowadza szereg istotnych zmian dotyczących obowiązków operatorów kopalń oraz innych podmiotów wydobywczych. Najważniejszym elementem jest obowiązek systematycznego monitorowania emisji metanu – pomiary muszą być przeprowadzane co kwartał i raportowane do Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego (WUG). Ustalono także limit emisyjny wynoszący maksymalnie 5 ton metanu na każde 1000 ton wydobytego węgla energetycznego. Przekroczenie tej wartości będzie skutkowało wysokimi sankcjami finansowymi, które mogą sięgnąć nawet 1,5 miliarda złotych rocznie dla największych zakładów.
Dodatkowo zmieniono zasady dotyczące stacji odmetanowania – od 2025 roku zabronione jest uwalnianie niespalonego metanu do atmosfery, jeśli efektywność spalania spada poniżej poziomu 98%. Prezes WUG otrzymał rozszerzone kompetencje kontrolne – ma prawo do szczegółowego sprawdzania dokumentacji, nakładania kar administracyjnych oraz zamykania obiektów nieprzestrzegających nowych regulacji. Nowe przepisy obejmą około trzydziestu dwóch kopalni węgla kamiennego oraz kilkunastu producentów gazu ziemnego i ropy naftowej.
Jakie są bezpośrednie konsekwencje dla branży energetycznej i górnictwa?
Wdrażanie nowych wymogów wiąże się ze znaczącymi kosztami inwestycyjnymi dla branży wydobywczej. Szacuje się, że modernizacja infrastruktury – m.in. instalacja zaawansowanych czujników monitorujących poziom metanu – może kosztować sektor ok. 2,3 miliarda złotych do roku 2030. Dodatkowo konieczne będzie wdrożenie technologii umożliwiających wychwytywanie i bezpieczne składowanie tego gazu (CCS), co wymaga znacznych nakładów finansowych i know-how.
Nowe limity stanowią realne zagrożenie dla funkcjonowania wielu kopalń – aż około 45% polskich zakładów wydobywczych przekracza obecnie dopuszczalne normy emisyjne. W praktyce może to oznaczać konieczność czasowego lub stałego zamknięcia części zakładów niemożliwych do dostosowania do wymagań unijnych. To z kolei rodzi obawy o utratę miejsc pracy oraz destabilizację lokalnych społeczności zależnych od przemysłu wydobywczego.
Jak Polska wpisuje się w globalne trendy walki z emisją metanu?
Polska aktywnie uczestniczy we wdrażaniu europejskich strategii ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Już od listopada 2024 roku obowiązują zmiany umożliwiające wykorzystanie metanu z likwidowanych kopalń bez konieczności uzyskiwania dodatkowych koncesji. Ponadto krajowe konferencje oraz konsultacje branżowe wskazują na rosnącą świadomość technicznych barier i potrzeb inwestycyjnych związanych z redukcją emisji.
Jednak pomimo tych działań Polska nadal boryka się ze stosunkowo wysokim poziomem emitowanego metanu w porównaniu do innych państw UE. Globalne trendy wskazują na coraz większe wykorzystanie technologii wychwytywania gazu oraz jego zagospodarowanie jako surowca energetycznego – obecnie już około 18% wydobywanego metanu jest wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej czy ciepła przyzakładowego.
Jakie są opinie ekspertów i jakie perspektywy niesie nowelizacja?
Prof. Marek Cała z Akademii Górniczo-Hutniczej podkreśla, że „nadzór Prezesa WUG to krok we właściwym kierunku, jednak bez odpowiednich inwestycji technologicznych polskie kopalnie nie sprostają wyzwaniom unijnym”. Ekspert wskazuje na potrzebę wsparcia finansowego dla firm wdrażających technologie wychwytywania i składowania metanu (CCS).
Z kolei Beata Borowiec z Koalicji Klimatycznej wskazuje na pozytywne aspekty zmian: „Regulacje mogą przyspieszyć transformację energetyczną Polski oraz pozwolić na zastąpienie nawet 10% importowanego gazu ziemnego przez wykorzystanie własnych zasobów.”
Niemniej jednak stanowisko rządu reprezentowane przez ministra Jacka Sasina zwraca uwagę na konieczność ochrony strategicznych sektorów gospodarki: „Walka z emisją nie może oznaczać likwidacji górnictwa koksowego kluczowego dla hutnictwa”. Przeciwko zmianom protestują natomiast związki zawodowe górników argumentując nierealność norm oraz ich negatywny wpływ na zatrudnienie.
Jak zmiany wpłyną na społeczeństwo i gospodarkę Polski?
Wprowadzenie nowych przepisów prawdopodobnie przełoży się na wzrost cen energii elektrycznej o około 4-6% do końca roku 2026. Urząd Regulacji Energetyki wskazuje, że koszty związane z ograniczeniem emisji będą częściowo przenoszone na odbiorców końcowych. Z drugiej strony modernizacja infrastruktury zwiększy bezpieczeństwo pracy górników – nowe czujniki mają zapobiegać wybuchom metanu, które od początku dekady doprowadziły do licznych tragicznych zdarzeń.
Dodatkowo planowane są programy wsparcia dla pracowników branży zagrożonych utratą zatrudnienia poprzez szkolenia zawodowe i pomoc w przekwalifikowaniu się. Z punktu widzenia ochrony środowiska redukcja emisji przyczyni się do poprawy jakości powietrza oraz realizacji zobowiązań klimatycznych Polski wobec UE.
Co każdy obywatel może zrobić dla redukcji emisji metanu?
Indywidualne działania również mają znaczenie – oszczędzanie energii elektrycznej poprzez wyłączanie niepotrzebnych urządzeń czy korzystanie z energooszczędnych technologii zmniejsza zapotrzebowanie na paliwa kopalne, a tym samym potencjalną emisję metanu. Społeczeństwo może wspierać transformację energetyczną poprzez udział w lokalnych inicjatywach ekologicznych lub wolontariat na rzecz ochrony środowiska.
Dodatkowo warto zainteresować się programami finansowego wsparcia inwestycji proekologicznych dostępnych zarówno dla gospodarstw domowych, jak i przedsiębiorstw.
W świetle przyjętych zmian jasno widzimy, że redukcja emisji metanu to nie tylko kwestia regulacji prawnych czy wymogów unijnych – to fundamentalny element walki ze zmianami klimatu oraz szansa na modernizację polskiej gospodarki energetycznej. Sukces tej transformacji będzie zależał od współpracy rządu, branży oraz społeczeństwa jako całości.
