Austriacki Raiffeisen Bank International (RBI), największy zachodni bank nadal działający na rynku rosyjskim, podjął decyzję o zawieszeniu sprzedaży swojego rosyjskiego oddziału. Decyzja ta zapadła w 2025 roku na tle ocieplenia relacji dyplomatycznych między Stanami Zjednoczonymi a Rosją. Choć formalnie proces sprzedaży trwa, zamrożenie akcji Raiffeisenbanku przez rosyjski sąd znacząco skomplikowało sytuację. Ta zmiana kursu ma istotne implikacje nie tylko dla samego banku i globalnego sektora finansowego, lecz także dla Polski – kraju o silnych powiązaniach gospodarczych z regionem Europy Wschodniej oraz istotnym uczestniku europejskiej polityki sankcyjnej.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Dlaczego Raiffeisen wstrzymał sprzedaż rosyjskiego oddziału? | Zawieszenie wynika z zamrożenia akcji banku przez rosyjski sąd oraz oczekiwania na dalszy rozwój relacji USA-Rosja. |
| Jak decyzja Raiffeisena wpływa na polskie firmy? | Może powodować utrudnienia w rozliczeniach międzynarodowych oraz nasilać presję regulacyjną wobec polskich banków z ekspozycją na Rosję. |
| Jakie są długoterminowe konsekwencje dla Polski? | Ryzyko erozji zaufania do zachodnich instytucji finansowych i wzrost roli państwowych banków, takich jak BGK i PKO BP, w finansowaniu eksportu. |
Spis treści:
Kontekst historyczny Raiffeisen w Rosji
Raiffeisen Bank International obecny jest na rynku rosyjskim od 1996 roku. Przez ponad dwie dekady udało mu się wypracować silną pozycję jako jeden z kluczowych zagranicznych graczy finansowych w tym kraju. Rosyjski oddział stanowił znaczącą część całej grupy RBI – w 2022 roku przyniósł około 60% całkowitych zysków banku. Wynikało to głównie z obsługi transakcji międzynarodowych i usług finansowych dla firm działających na rynku rosyjskim, pomimo rosnących sankcji gospodarczych ze strony Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych.
Bank konsekwentnie odraczał decyzję o wycofaniu się, wskazując na skomplikowane uwarunkowania prawne i polityczne. Jednocześnie jego zaangażowanie w rosyjski rynek było przedmiotem krytyki ze względu na ryzyko reputacyjne oraz potencjalne naruszenia sankcji. Próby sprzedaży aktywów w Rosji spotkały się z licznymi przeszkodami, m.in. blokadą transakcji przez amerykańskie organy regulacyjne czy decyzją rosyjskiego sądu o zamrożeniu udziałów Raiffeisenbanku.
Przyczyny zawieszenia sprzedaży
Zmiana klimatu politycznego
W ostatnich miesiącach obserwujemy stopniowe ocieplenie stosunków między Stanami Zjednoczonymi a Rosją, co jest efektem negocjacji dotyczących konfliktu na Ukrainie oraz prób ograniczenia napięć geopolitycznych. Ta zmiana klimatu politycznego skłoniła Raiffeisen do zawieszenia procesu sprzedaży rosyjskiego oddziału. Bank uznaje, że ewentualne złagodzenie sankcji lub poprawa warunków dyplomatycznych może umożliwić bardziej korzystne warunki wyjścia z rynku rosyjskiego lub nawet kontynuację działalności z ograniczonym ryzykiem.
Kwestie prawne
Kluczowym czynnikiem wpływającym na decyzję jest orzeczenie rosyjskiego sądu, który we wrześniu 2024 roku zamroził akcje Raiffeisenbanku. Sąd uwzględnił roszczenia firmy Rasperia Trading Limited, co utrudnia finalizację transakcji sprzedaży aktywów RBI. Sprawa pozostaje nierozstrzygnięta i wymaga dalszych działań prawnych. Ta blokada prawna podkreśla wyzwania związane z prowadzeniem działalności w środowisku regulacyjnym Rosji, zwłaszcza w kontekście sankcji międzynarodowych.
Finansowe i operacyjne konsekwencje dla Raiffeisena
Zawieszenie sprzedaży ma bezpośredni wpływ na wyniki finansowe grupy RBI. W czwartym kwartale 2024 roku rosyjski oddział zanotował stratę netto około 240 milionów euro spowodowaną koniecznością utworzenia rezerw na potencjalne kary i ryzyka prawne związane z działalnością w Rosji. Łączna kwota zabezpieczeń sięgnęła już 840 milionów euro.
W porównaniu do innych zachodnich instytucji finansowych działających wcześniej w Rosji, takich jak Société Générale czy Deutsche Bank, które zdecydowały się na szybkie wycofanie i poniosły znaczne straty finansowe, Raiffeisen obrał inną strategię stopniowego wycofywania się. Ten model pozwala minimalizować krótkoterminowe straty, ale wiąże się ze zwiększonym ryzykiem operacyjnym i prawnym.
Bezpośrednie i pośrednie implikacje dla Polski
Wpływ na polskich inwestorów i przedsiębiorstwa
Dla polskich firm działających lub współpracujących z rynkiem rosyjskim decyzja Raiffeisena niesie kilka wyzwań. Po pierwsze, przedłużająca się niepewność dotycząca sytuacji bankowej może utrudniać rozliczenia międzynarodowe i wymianę walutową z kontrahentami rosyjskimi. Po drugie, polskie instytucje finansowe mogą znaleźć się pod większą presją regulacyjną zarówno krajową, jak i unijną, zwłaszcza jeśli mają ekspozycję na rynki objęte sankcjami.
Przykład BANKU PEKAO SA pokazuje skalę problemów – wycofanie tego banku z Rosji w 2022 roku kosztowało go około 150 mln zł restrukturyzacji oraz dostosowania operacyjnego. Warto podkreślić, że ekspozycja polskich banków na Rosję spadła znacząco w ostatnich latach – według danych NBP z poziomu ponad 4 mld zł do poniżej 1 mld zł w 2024 roku.
Gospodarcze konsekwencje dla Polski
Długofalowo decyzja RBI może wpłynąć na koszty kredytowania polskich przedsiębiorstw poprzez zwiększenie ogólnego poziomu ryzyka geopolitycznego postrzeganego przez inwestorów zagranicznych. Wysokie opodatkowanie sektora bankowego (24 mld zł podatków od sektora bankowego w 2024 r.) sprawia, że destabilizacja systemu może mieć szersze skutki makroekonomiczne.
W odpowiedzi na niepewność rynkową Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) zwiększył wsparcie dla polskich eksporterów do rekordowej wartości 389 mld zł, zachęcając firmy do dywersyfikacji kierunków eksportowych poza tradycyjne rynki Wschodu.
Długoterminowe scenariusze dla Polski
Erozja zaufania do zachodnich instytucji finansowych
Decyzja Raiffeisena o pozostaniu na rynku rosyjskim mimo sankcji może osłabić spójność unijnych restrykcji gospodarczych oraz podważyć wiarygodność zachodnich instytucji finansowych jako partnerów strategicznych w regionie Europy Wschodniej. Polska, jako jeden z głównych orędowników twardej polityki sankcyjnej wobec Rosji, stoi przed wyzwaniem utrzymania jednolitego frontu wobec takich dylematów polityczno-ekonomicznych.
Wzrost znaczenia banków państwowych w Polsce
Z drugiej strony możliwy jest wzrost roli państwowych instytucji finansowych takich jak BGK czy PKO BP w zapewnianiu płynności i wsparcia dla eksportu do krajów Europy Wschodniej niezależnie od politycznych napięć. Polskie banki państwowe mogą stać się kluczowym elementem stabilizacji handlu zagranicznego oraz mechanizmem ograniczającym negatywne skutki niestabilności globalnej.
Porównanie z historycznymi przypadkami
Strategia Raiffeisena różni się od podejścia innych banków zachodnich wycofujących się szybko z rynku rosyjskiego po aneksji Krymu w 2014 roku. Na przykład GE Money Bank zdecydował się wtedy na szybkie cięcie strat i natychmiastowe opuszczenie rynku rosyjskiego. Model „stopniowego wycofywania”, jaki wybiera RBI, pozwala uniknąć gwałtownych strat krótkoterminowych, ale zwiększa ryzyko długotrwałych komplikacji prawnych i reputacyjnych.
Dla polskich przedsiębiorców i decydentów to ważna lekcja: szybkie reagowanie na zmieniające się otoczenie geopolityczne może być korzystniejsze niż próba minimalizacji strat kosztem długiego okresu niepewności.
Podsumowanie
Zawieszenie sprzedaży rosyjskiego oddziału przez Raiffeisen Bank International jest symptomem szerszych napięć między interesami ekonomicznymi a wymaganiami politycznymi we współczesnym świecie. Dla Polski oznacza to konieczność intensyfikacji wysiłków na rzecz dywersyfikacji gospodarczej oraz budowy stabilnych mechanizmów wsparcia eksportu poza tradycyjne rynki wysokiego ryzyka.
W kontekście wzmacniającego się złotego oraz rosnącej roli państwowych instytucji finansowych Polska ma unikalną okazję stać się liderem nowej strategii gospodarczej i politycznej w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Proaktywne podejście do zarządzania ryzykiem geopolitycznym pozwoli nie tylko zabezpieczyć interesy polskich przedsiębiorstw, ale też umocnić pozycję kraju jako stabilnego partnera międzynarodowego.
