| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza problem „missing large” w kontekście MŚP? | To brak dużych, produktywnych firm w regionie ECA, co ogranicza wzrost gospodarczy i innowacyjność. |
| Jakie są główne zalecenia Banku Światowego dotyczące inwestycji w MŚP? | Skupienie 80% funduszy publicznych na 20% najbardziej innowacyjnych firm z potencjałem do skalowania. |
| Na czym polega program „Ścieżka SMART” w Polsce? | To inicjatywa wspierająca innowacyjne MŚP spełniające kryteria cyfrowej i ekologicznej transformacji. |
W regionie Europy i Azji Środkowej (ECA) obserwujemy wyraźną przepaść między nieliczną grupą globalnych liderów a rozległym sektorem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), które często walczą o przetrwanie. Bank Światowy, dostrzegając ten problem, zaproponował nowe podejście do finansowania, które może diametralnie zmienić oblicze gospodarki regionalnej. W centrum uwagi znalazły się inwestycje w innowacyjne MŚP jako klucz do przyspieszenia rozwoju i zwiększenia konkurencyjności na rynkach globalnych.
Spis treści:
Wyzwania stojące przed MŚP w Europie i Azji Środkowej
Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią aż 99,8% wszystkich firm w regionie ECA. Jednak ich zdolność do generowania wartości jest niewspółmiernie niska w porównaniu z dużymi korporacjami. Termin „missing large” opisuje deficyt dużych, produktywnych przedsiębiorstw zdolnych do ekspansji międzynarodowej. W praktyce oznacza to, że jedynie ułamek MŚP osiąga przychody powyżej 50 milionów euro rocznie.
Statystyki Eurostatu i OECD wskazują, że średnia wartość dodana na pracownika w małych firmach wynosi około 18 tysięcy euro, podczas gdy w krajach UE-15 sięga nawet 45 tysięcy euro. Brak skalowalności oraz niski poziom innowacji ograniczają rozwój tych podmiotów. W Polsce tylko około 21% MŚP wdrożyło nowe produkty lub usprawnienia procesowe w ostatnich trzech latach, co znacząco odbiega od wyników Niemiec czy Skandynawii.
Ten paradoks nadmiaru mikroprzedsiębiorstw o niskiej wartości dodanej przy jednoczesnym deficycie dynamicznych firm stawia przed decydentami poważne wyzwania. Tradycyjne modele wsparcia równomiernie rozdzielające środki nie przynoszą oczekiwanych efektów gospodarczych ani społecznych.
Zalecenia Banku Światowego – Nowe podejście do inwestycji w innowacyjne MŚP
W opublikowanym w kwietniu 2025 roku raporcie Bank Światowy rekomenduje skoncentrowanie około 80% publicznych funduszy na zaledwie 20% najbardziej innowacyjnych firm sektora MŚP. Takie podejście ma na celu wyłonienie regionalnych championów, którzy będą motorem wzrostu gospodarczego i technologicznego rozwoju.
Bank uzasadnia tę strategię danymi pokazującymi niski poziom inwestycji w badania i rozwój oraz słabą skalowalność większości przedsiębiorstw. Przykład Korei Południowej ilustruje skuteczność takiego modelu – selektywne wsparcie pozwoliło tam wykształcić globalne marki jak Samsung czy LG z początkowo niewielkich firm technologicznych.
Zalecenia obejmują także reformy systemowe: warunkowanie dostępu do funduszy publicznych wskaźnikami innowacyjności, ograniczenie dominacji przedsiębiorstw państwowych oraz rozwój kompetencji menedżerskich u właścicieli MŚP. Te elementy mają tworzyć sprzyjające środowisko dla dynamicznie rozwijających się firm z sektora technologicznego.
Polska odpowiedź – Program „Ścieżka SMART”
W odpowiedzi na rekomendacje Banku Światowego Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) uruchomiła drugą edycję programu „Ścieżka SMART” z budżetem wynoszącym miliard złotych. Jest to przykład praktycznej realizacji strategii selektywnego wsparcia dla innowacyjnych MŚP.
Kryteria kwalifikacji do programu zostały precyzyjnie określone: firmy muszą wykazać podwójną transformację – cyfrową oraz ekologiczną. Oznacza to m.in. wzrost nakładów na badania i rozwój o minimum 15% rocznie, redukcję śladu węglowego o co najmniej 20% w ciągu trzech lat oraz cyfryzację ponad 40% procesów biznesowych.
„To nie jest wsparcie dla każdego – koncentrujemy się na tych przedsiębiorstwach, które mają realny potencjał stać się liderami technologicznymi na rynku krajowym i regionalnym” – podkreśla Andrzej Domański, dyrektor departamentu innowacji PARP. Program umożliwia dostęp do znaczących środków finansowych oraz wsparcie eksperckie przygotowane specjalnie dla ambitnych przedsiębiorców.
Perspektywy i głosy ekspertów
Eksperci branżowi zauważają liczne szanse płynące z nowego podejścia do inwestycji w innowacyjne MŚP. Prof. Katarzyna Śledziewska z DELab UW podkreśla, że selektywne finansowanie pozwoli uniknąć stagnacji i przyspieszy modernizację gospodarki regionu ECA. Dzięki temu wzrośnie udział regionalnych firm technologicznych na rynku międzynarodowym.
Z drugiej strony pojawiają się głosy ostrzegające przed ryzykiem marginalizacji tradycyjnego sektora rzemiosła i małych przedsiębiorstw niezaangażowanych bezpośrednio w innowacje technologiczne. Jan Nowak, prezes Związku Rzemiosła Polskiego, zwraca uwagę na konieczność utrzymania równoległych ścieżek wsparcia dla różnorodnych segmentów rynku pracy i gospodarki.
Dyskusja ta pokazuje, że chociaż inwestycje w innowacyjne MŚP są kluczowe dla rozwoju gospodarczego po 2025 roku, to polityka wsparcia musi być wyważona i uwzględniać specyfikę różnych branż oraz ich wkład społeczny.
Wnioski i rekomendacje dla decydentów
Bank Światowy wskazuje trzy filary reform koniecznych do skutecznej transformacji sektora MŚP:
1. Selektywność finansowania: Fundusze publiczne powinny trafiać przede wszystkim do tych przedsiębiorstw, które wykazują wysoką innowacyjność i potencjał skalowania działalności.
2. Polityka konkurencji: Ograniczenie dominacji dużych przedsiębiorstw państwowych pozwoli stworzyć bardziej konkurencyjne środowisko dla dynamicznych firm prywatnych.
3. Edukacja menedżerska: Wprowadzenie szerokich programów szkoleniowych dla właścicieli MŚP pomoże im lepiej zarządzać procesem rozwoju i ekspansji biznesu.
Zastosowanie tych zasad może zwiększyć udział eksportu generowanego przez innowacyjne firmy z obecnych 12% do nawet 25% w ciągu najbliższych pięciu lat. Dla konsumenta oznacza to dostęp do nowoczesnych produktów i usług opartych na zaawansowanych technologiach oraz zielonych rozwiązaniach.
Dla decydentów kluczowe jest aktywne wspieranie takich inicjatyw oraz zapewnienie spójności polityki gospodarczej z potrzebami rozwojowymi sektora MŚP. Organizacje wspierające przedsiębiorczość powinny zaś mobilizować firmy do korzystania z dostępnych programów wsparcia, takich jak „Ścieżka SMART”.
Inwestycje w innowacyjne MŚP stanowią fundament przyszłego wzrostu gospodarczego Polski oraz całego regionu ECA. Przedsiębiorcy powinni traktować je jako szansę na rozwój swoich biznesów poprzez wdrażanie nowych technologii i ekologicznych rozwiązań. Jednocześnie wyzwaniem pozostaje zapewnienie równowagi między nowoczesnością a tradycyjnymi formami działalności gospodarczej.
Podsumowując, koncentracja na inwestycjach skierowanych do najbardziej obiecujących małych i średnich firm to kluczowy krok ku zwiększeniu konkurencyjności oraz odporności gospodarczej po roku 2025. Odpowiedzialni za politykę gospodarczą powinni wykorzystać ten moment, aby stworzyć sprzyjające warunki dla dynamicznego rozwoju sektora MŚP oraz całej ekonomii regionu.
