Polska staje przed historyczną szansą transformacji krajowego przemysłu dzięki strategicznemu partnerstwu z amerykańskim gigantem energetyki jądrowej. Minister przemysłu Marzena Czarnecka podkreśliła, że plany Westinghouse wobec polskich firm wykraczają daleko poza budowę elektrowni w Lubiatowie-Kopalino. Sześć wybranych przedsiębiorstw ma nie tylko dostarczać komponenty dla polskiego projektu nuklearnego, ale również uczestniczyć w realizacji kontraktów na całym świecie. Inwestycja 60 miliardów złotych z budżetu państwa to początek długoterminowej strategii budowania międzynarodowej pozycji Polski w sektorze technologii jądrowych.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Które polskie firmy współpracują z Westinghouse? | Sześć firm: Ferrum, FAMAK, Energomontaż-Północ Gdynia, Mostostal Siedlce, Kraków i Kielce zostało wybranych do produkcji komponentów jądrowych. |
| Ile wynosi budżet na wsparcie polskich firm? | Sejm przyznał 60,2 miliarda złotych na projekt jądrowy, z czego znaczna część wspiera rozwój krajowych dostawców w globalnym łańcuchu Westinghouse. |
| Gdzie jeszcze będą pracować polskie firmy? | Polscy dostawcy mają dostarczać komponenty dla projektów AP1000 w Szwecji, Bułgarii, Słowacji i potencjalnie na Ukrainie do 2040 roku. |
Spis treści:
Westinghouse polska współpraca jądrowa – strategia globalna
Amerykański koncern Westinghouse Electric Company traktuje współpracę z polskimi firmami jako element szerszej strategii budowania międzynarodowego łańcucha dostaw. Konsorcjum Westinghouse-Bechtel, wybrane jako generalny wykonawca pierwszej polskiej elektrowni jądrowej, od 2023 roku intensywnie certyfikuje krajowych dostawców zdolnych do produkcji komponentów spełniających rygorystyczne normy bezpieczeństwa nuklearnego. Proces ten wykracza daleko poza jednorazowe zamówienia dla projektu w Lubiatowie-Kopalino.
Dan Lipman, prezes Westinghouse Energy Systems, podkreślił podczas konferencji w Warszawie, że polskie przedsiębiorstwa z sektora metalowego i maszynowego osiągnęły poziom zaawansowania technologicznego porównywalny z dostawcami ze Stanów Zjednoczonych i Korei Południowej. To otwiera przed nimi możliwość uczestnictwa w projektach budowy reaktorów AP1000 na całym świecie, gdzie Westinghouse realizuje kontrakty o wartości przekraczającej 150 miliardów dolarów do 2040 roku.
Kluczowym elementem strategii jest mechanizm local content, czyli minimalnego udziału krajowych dostawców w projektach infrastrukturalnych. Zgodnie z założeniami zaktualizowanego Programu Polskiej Energetyki Jądrowej, udział polskich firm ma wynieść co najmniej 50 procent. Jednak wiceprezes Polskich Elektrowni Jądrowych Piotr Piela ujawnił, że konsorcjum dąży do przekroczenia tego progu, osiągając 65-70 procent w obszarze niejądrowych komponentów infrastruktury. Westinghouse polska współpraca jądrowa staje się więc modelem dla innych rynków europejskich.
Selekcja i certyfikacja polskich partnerów technologicznych
Do maja 2025 roku Westinghouse zidentyfikował 30 polskich dostawców, spośród których sześciu otrzymało status kluczowych partnerów zdolnych do produkcji komponentów bezpieczeństwa jądrowego. Zakład Konstrukcji Spawanych Ferrum specjalizuje się w elementach konstrukcyjnych reaktorów, podczas gdy FAMAK rozwija zaawansowane systemy pompowe. Energomontaż-Północ Gdynia odpowiada za infrastrukturę pomocniczą, natomiast grupa Mostostal (oddziały w Kielcach, Krakowie i Siedlcach) produkuje moduły strukturalne AP1000.
Proces certyfikacji trwał ponad dwa lata i obejmował audyty techniczne, szkolenia specjalistyczne oraz inwestycje w modernizację linii produkcyjnych. Przykładem jest Mostostal Kielce, który opracował innowacyjną metodę spawania elementów osłon bezpieczeństwa, redukującą czas montażu o 15 procent w porównaniu z rozwiązaniami stosowanymi w elektrowni Vogtle w Georgii. Ta innowacja została już zatwierdzona przez amerykańską Komisję Regulacji Jądrowej i będzie stosowana w przyszłych projektach Westinghouse na świecie.
Firmy przeszły także przez rygorystyczny proces uzyskiwania certyfikatów jakości zgodnych ze standardami ASME Section III dla komponentów jądrowych. Każda z wybranych firm musiała zainwestować średnio 50 milionów złotych w modernizację sprzętu i szkolenie personelu. Te inwestycje są częściowo refinansowane z budżetu państwa w ramach programu wsparcia rozwoju przemysłu nuklearnego.
Mechanizm finansowania 60 miliardów złotych dla polskiego przemysłu
Sejm zatwierdził w lutym 2025 roku przekazanie 60,2 miliarda złotych z budżetu państwa na realizację projektu jądrowego poprzez dokapitalizowanie spółki Polskie Elektrownie Jądrowe. Środki te mają być alokowane według precyzyjnie określonego klucza: 45 procent na bezpośrednie zamówienia u polskich dostawców, 30 procent na transfer technologii i programy szkoleniowe, pozostałe 25 procent na ubezpieczenia i gwarancje dla inwestorów strategicznych.
Model finansowania opiera się na mechanizmie equity bridge, pozwalającym spółce PEJ na korzystanie z linii kredytowych Banku Gospodarstwa Krajowego w okresie przejściowym przed pozyskaniem partnerów prywatnych. Środki publiczne pełnią rolę katalizatora, umożliwiającego polskim firmom konkurowanie na rynkach międzynarodowych poprzez dostęp do najnowszych technologii i certyfikatów jakości.
Ministerstwo Przemysłu szacuje, że inwestycja wygeneruje efekt mnożnikowy na poziomie 2,1 procent PKB dzięki oddziaływaniu na przemysł metalurgiczny, budowlany i sektor usług inżynierskich. W fazie budowy elektrowni (2028-2036) powstanie 12 tysięcy nowych miejsc pracy, z których 8 tysięcy będzie bezpośrednio związanych z polskimi dostawcami komponentów jądrowych.
Zwrot z inwestycji i efekty długoterminowe
Analiza ekonomiczna przygotowana przez Polską Agencję Inwestycji i Handlu wskazuje, że środki publiczne zainwestowane w rozwój polskiego przemysłu nuklearnego zwrócą się poprzez wpływy podatkowe w ciągu 12-15 lat. Kluczowym czynnikiem jest eksportowy potencjał certyfikowanych dostawców, którzy będą mogli uczestniczyć w projektach Westinghouse na całym świecie.
Przykładem potencjalnych korzyści jest współpraca z Politechniką Gdańską, gdzie uruchomiono specjalizację „Inżynieria Jądrowa”, kształcącą 200 studentów rocznie od 2024 roku. Absolwenci tej specjalizacji będą mogli pracować nie tylko w Polsce, ale także w projektach międzynarodowych, zwiększając eksport polskich usług inżynierskich.
Program wsparcia obejmuje również fundusz gwarancyjny dla małych i średnich przedsiębiorstw chcących wejść do łańcucha dostaw Westinghouse. Fundusz o wartości 2 miliardów złotych ma ułatwić dostęp do kredytów inwestycyjnych dla firm planujących modernizację technologiczną zgodną z wymogami przemysłu nuklearnego.
Międzynarodowa ekspansja polskich firm nuklearnych
Westinghouse przygotowuje się do budowy 14 reaktorów AP1000 w Europie Środkowej i Wschodniej do 2040 roku, tworząc ogromne możliwości dla polskich dostawców. Projekty obejmują dwa bloki w czeskich Dukovany, jeden blok w bułgarskim Kozloduj oraz trzy bloki w słowackich Mochovcach. Dodatkowo rozważane są inwestycje na Ukrainie po zakończeniu konfliktu, co może oznaczać kolejne 4-6 reaktorów w regionie.
Polskie firmy, zwłaszcza Mostostal i Zakład Konstrukcji Spawanych Ferrum, mają dostarczać do tych projektów moduły ciśnieniowe o wartości kontraktu szacowanej na 4,2 miliarda złotych, systemy chłodzenia awaryjnego za 1,8 miliarda złotych oraz konstrukcje wsporcze turbin warte 900 milionów złotych. Te kontrakty będą realizowane stopniowo między 2027 a 2038 rokiem, zapewniając polskim firmom stabilne źródło przychodów przez ponad dekadę.
W lutym 2025 roku podczas Supplier Day w Krakowie podpisano listy intencyjne z 32 polskimi firmami, które po pomyślnej certyfikacji mają dostarczać komponenty dla projektów w Szwecji, Bułgarii i na Ukrainie. Mechanizm ten przypomina model wdrożony w Kanadzie, gdzie lokalni dostawcy uczestniczą w budowie 18 reaktorów AP1000 na całym świecie, generując miliard dolarów kanadyjskich PKB na każdą jednostkę.
Innowacyjne technologie i transfer wiedzy
Westinghouse uruchomił w listopadzie 2024 roku program partnerski dla polskich firm w zakresie produkcji komponentów do reaktorów małej mocy AP300 SMR oraz mikroreaktorów eVinci. W ramach tej inicjatywy FAMAK rozwija mikroturbiny parowe dla jednostek eVinci, podczas gdy Energomontaż-Północ Gdynia testuje modułowe zbiorniki paliwowe nowej generacji.
Transfer technologii obejmuje także dostęp do zaawansowanych symulatorów projektowych i oprogramowania do modelowania procesów jądrowych. Polskie firmy otrzymały licencje na wykorzystanie systemu SPARK-NUCLEAR do optymalizacji procesów spawania i kontroli jakości, co pozwala im osiągać standardy jakości porównywalne z najlepszymi dostawcami światowymi.
Współpraca obejmuje również wspólne programy badawczo-rozwojowe, gdzie polscy inżynierowie pracują ramię w ramię z amerykańskimi ekspertami nad nowymi rozwiązaniami technicznymi. Przykładem jest projekt rozwoju odpornych na korozję powłok ochronnych dla komponentów reaktora, realizowany przez konsorcjum FAMAK-Westinghouse-Politechnika Warszawska.
Wyzwania regulacyjne i geopolityczne aspekty współpracy
Najwyższa Izba Kontroli w raporcie z marca 2025 roku ujawniła nieprawidłowości w procesie wyboru Westinghouse i Bechtel jako partnerów strategicznych. Inspektorzy wskazali na brak otwartego przetargu na generalnego wykonawcę, niejasny podział kompetencji między pełnomocnikiem rządu a Ministerstwem Przemysłu oraz ryzyko nadpłynności w kontraktach z polskimi podwykonawcami z powodu braku mechanizmów audytu kosztów.
W odpowiedzi na te zarzuty minister Marzena Czarnecka zapowiedziała rewizję Programu Polskiej Energetyki Jądrowej, wprowadzającą obowiązek konkurencyjnych przetargów dla kolejnych bloków jądrowych. Zmiany mają wejść w życie do końca 2025 roku i obejmować transparentne kryteria wyboru dostawców oraz mechanizmy kontroli kosztów na każdym etapie realizacji projektów.
Kwestią sporną pozostaje również kwestia dostaw paliwa jądrowego, które początkowo ma pochodzić wyłącznie od Westinghouse. Trwają równoległe rozmowy z francuską firmą Orano w celu dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia i utworzenia krajowych rezerw paliwowych na poziomie 24 miesięcy zużycia do 2030 roku. Ta strategia ma zmniejszyć ryzyko geopolityczne związane z zależnością od jednego dostawcy.
Społeczne i środowiskowe uwarunkowania projektów
W przeciwieństwie do nieudanego projektu elektrowni w Żarnowcu z lat 80., obecna iniciatywa zyskuje większe poparcie społeczne. Sondaż CBOS z 2024 roku wykazał, że jedynie 22 procent respondentów sprzeciwia się budowie elektrowni jądrowej, podczas gdy w 1989 roku odsetek przeciwników wynosił 86,1 procent. Zmiana nastrojów społecznych wynika z kampanii edukacyjnej oraz programu korzyści lokalnych dla gmin przyjmujących infrastrukturę jądrową.
Polskie Elektrownie Jądrowe przyjęły zasady Social License to Operate, obejmujące stały panel obywatelski monitorujący postępy budowy, fundusz kompensacyjny dla gminy Choczewo w wysokości 0,5 procent rocznych przychodów elektrowni oraz program edukacyjny „Atom dla Szkół” w 120 placówkach na Pomorzu. Te działania mają zapewnić społeczną akceptację dla całego programu nuklearnego.
Wyzwaniem pozostaje koordynacja z polityką klimatyczną Unii Europejskiej oraz uzyskanie zgody Komisji Europejskiej na pomoc publiczną dla polskich firm nuklearnych. Bruksela analizuje zgodność polskiego programu wsparcia z zasadami konkurencji na jednolitym rynku, co może wpłynąć na harmonogram uruchomienia programów finansowania.
Długoterminowe perspektywy rozwoju polskiego przemysłu nuklearnego
Do 2040 roku Polska ma szansę stać się regionalnym hubem dla przemysłu jądrowego w Europie Środkowej i Wschodniej. Strategia opiera się na trzech filarach: rozwoju krajowych kompetencji technicznych, integracji z globalnym łańcuchem dostaw Westinghouse oraz budowie międzynarodowej pozycji polskich firm jako niezawodnych dostawców komponentów jądrowych.
Ministerstwo Przemysłu przygotowuje Krajową Strategię Rozwoju Przemysłu Nuklearnego na lata 2025-2040, która przewiduje utworzenie Polskiej Doliny Nuklearnej – klastra firm, instytutów badawczych i uczelni specjalizujących się w technologiach jądrowych. Centrum ma powstać w województwie pomorskim i zatrudniać do 15 tysięcy wysokiej klasy specjalistów.
Kluczowym elementem strategii jest rozwój własnych kompetencji w zakresie projektowania reaktorów małej mocy SMR, gdzie Polska może wykorzystać doświadczenia zdobyte we współpracy z Westinghouse. Narodowe Centrum Badań Jądrowych prowadzi już prace nad polską koncepcją reaktora HTGR-POLA, który mógłby być eksportowany do krajów Europy Wschodniej i Azji Środkowej.
Sukces polskiej ekspansji w sektorze nuklearnym zależy od utrzymania wysokich standardów bezpieczeństwa, konkurencyjności kosztowej oraz zdolności do innowacji technicznych. Współpraca z Westinghouse daje polskim firmom unikalną możliwość nauki od światowego lidera, ale długoterminowy sukces będzie wymagał rozwoju własnych kompetencji i stopniowego uniezależnienia się od amerykańskiego partnera.
Westinghouse polska współpraca jądrowa wykracza daleko poza jednorazową inwestycję w Lubiatowie-Kopalino, tworząc fundamenty dla długoterminowej transformacji polskiej gospodarki w kierunku wysokiej klasy przemysłu technologicznego. Inwestycja 60 miliardów złotych to nie koszt, ale dźwignia dla budowy międzynarodowej pozycji Polski w jednym z najbardziej zaawansowanych sektorów przemysłowych na świecie.
Sześć polskich firm otrzymało szansę na międzynarodową ekspansję dzięki partnerstwu z Westinghouse w ramach 60 mld zł inwestycji nuklearnej.
