| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza przywrócenie Łysej Góry do Świętokrzyskiego Parku Narodowego? | To powrót 1,34 ha terenu na szczycie Łysej Góry pod ścisłą ochronę parku narodowego, cofający decyzję z 2021 roku. |
| Jakie są główne skutki dla lokalnej społeczności i turystyki? | Zmiany wpłyną na ograniczenie inwestycji, zwiększą finansowanie gminy Nowa Słupia i mogą wprowadzić opłaty za wstęp na teren parku. |
| Kto stoi za projektem i jakie kontrowersje się z nim wiążą? | Ministerstwo Klimatu i Środowiska kierowane przez Mikołaja Dorożałę oraz lokalne samorządy; spór dotyczy ochrony przyrody kontra interesy gospodarcze i klasztoru oblatów. |
Przywrócenie Łysej Góry do Świętokrzyskiego Parku Narodowego w 2025 roku to kluczowa decyzja rządowa mająca na celu odwrócenie kontrowersyjnej zmiany granic sprzed czterech lat. Łysa Góra, znana także jako Święty Krzyż, to miejsce o wyjątkowej wartości zarówno przyrodniczej, jak i kulturowej. Teren o powierzchni 1,34 hektara obejmuje historyczny klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej oraz unikatowe stanowiska przyrodnicze. Decyzja ta ma zakończyć spór o status tego terenu i wpłynąć znacząco na przyszłość Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz okolicznych społeczności.
Spis treści:
Historia decyzji dotyczących granic parku
W grudniu 2021 roku rząd podjął decyzję o wyłączeniu trzech działek z granic Świętokrzyskiego Parku Narodowego, w tym właśnie terenu na szczycie Łysej Góry. Powodem miało być uzasadnienie dotyczące zurbanizowania tych obszarów. Ta zmiana spotkała się jednak z krytyką ze strony środowisk ekologicznych, naukowców oraz instytucji państwowych takich jak Najwyższa Izba Kontroli (NIK). W raporcie NIK z września 2022 roku wskazano, że wyłączenie nie miało podstaw prawnych oraz naruszało procedury konsultacyjne przewidziane ustawą o ochronie przyrody. Dodatkowo decyzja osłabiła integralność przestrzenną parku oraz stworzyła tzw. „dziurę prawną”, umożliwiającą prowadzenie inwestycji bez nadzoru dyrekcji parku.
Od tego czasu trwały intensywne prace legislacyjne mające na celu przywrócenie działek do granic parku. W styczniu 2024 roku rady gmin Nowa Słupia oraz powiatu kieleckiego jednogłośnie poparły inicjatywę reintegracji terenu. To umożliwiło Ministerstwu Klimatu i Środowiska rozpoczęcie procesu przygotowania nowego rozporządzenia Rady Ministrów.
Szczegóły projektu przywrócenia Łysej Góry
Projekt zakłada ponowne włączenie do Świętokrzyskiego Parku Narodowego terenu o powierzchni dokładnie 1,34 hektara usytuowanego na szczycie Łysej Góry (594 m n.p.m.). W obrębie tego obszaru znajduje się klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej oraz zabytkowy budynek zwany „szpitalikiem”. Obecnie teren ten stanowi enklawę poza granicami parku od grudnia 2021 roku.
Nowe rozporządzenie Rady Ministrów ma zastąpić wcześniejszy akt prawny z grudnia 2021 roku, który doprowadził do wyłączenia działek. Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że przywrócenie tych gruntów jest konieczne dla zapewnienia spójności przestrzennej oraz pełnego reżimu ochronnego Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Kluczową postacią w procesie legislacyjnym jest konserwator przyrody Mikołaj Dorożała.
Warto zaznaczyć, że pierwotne plany przewidywały rozszerzenie granic parku o kolejne 340 hektarów w gminach Masłów i Łączna, jednak sprzeciw lokalnych samorządów uniemożliwił realizację tego rozszerzenia.
Konsekwencje dla parku i lokalnej społeczności
Przywrócenie działek na Łysej Górze przyniesie wymierne korzyści dla ochrony przyrody w regionie. Likwidacja „dziury prawnej” pozwoli na skuteczniejszą kontrolę nad inwestycjami prowadzonymi na tym terenie. W praktyce oznacza to konieczność uzyskiwania zgody dyrekcji parku na wszelkie działania budowlane czy organizację wydarzeń masowych w enklawie. Ochrona unikatowych gatunków roślin i zwierząt – między innymi rzadkiego porostu _Bryoria fremontii_ – zostanie znacznie zwiększona dzięki ścisłemu reżimowi prawnemu.
Dla lokalnej gospodarki zmiana ta wiąże się z dodatkowymi subwencjami państwowymi. Gmina Nowa Słupia może liczyć na około 15 tysięcy złotych rocznie więcej ze względu na powiększenie obszaru chronionego. Ponadto planowany jest wzrost finansowania infrastruktury turystycznej, co może pozytywnie wpłynąć na rozwój ekoturystyki w regionie.
Z drugiej strony pojawią się pewne ograniczenia dla mieszkańców oraz zakonników oblatów. Klasztor utraci możliwość samodzielnego zarządzania częścią swojego terenu, a organizacja wydarzeń religijnych będzie wymagała współpracy z administracją parku. Oblaci wyrazili formalną akceptację decyzji, lecz wskazują na ryzyko biurokratyzacji życia klasztornego.
Perspektywy i kontrowersje wokół reintegracji
Decyzja rządu spotkała się z mieszanymi reakcjami. Z jednej strony ekolodzy oraz naukowcy chwalą krok jako konieczny dla zachowania dziedzictwa naturalnego Polski oraz realizacji unijnych zobowiązań dotyczących ochrony środowiska. Z drugiej strony przedstawiciele samorządów lokalnych wyrażają obawy o ograniczenia inwestycyjne i utratę wpływu na zagospodarowanie swoich terenów.
Zakon oblatów również podkreśla swoje zastrzeżenia wobec nowych regulacji. O. Marian Waligóra wskazuje, że choć formalnie popiera decyzję, to obawia się rozrostu biurokracji i komplikacji związanych z codziennym funkcjonowaniem klasztoru.
Krótkoterminowo planowane są wzmożone kontrole Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska dotyczące przestrzegania zakazu prowadzenia prac bez zgody dyrekcji parku. W średnim terminie możliwe jest powstanie precedensu prawnego zachęcającego organizacje pozarządowe do domagania się rewizji innych decyzji administracyjnych dotyczących parków narodowych w Polsce.
Co oznacza zmiana dla mieszkańców i turystów?
Dla przeciętnego obywatela najważniejsze mogą być nowe zasady korzystania z terenu Świętego Krzyża po przywróceniu działek do parku narodowego. Od 2026 roku planowane jest wprowadzenie opłat za wstęp – około 10 zł dla dorosłych oraz 5 zł dla dzieci – które mają wesprzeć rewitalizację zabytków oraz rozwój infrastruktury turystycznej.
Z kolei lokalna turystyka ekologiczna może odczuć pozytywne skutki dzięki poprawie stanu środowiska naturalnego oraz zwiększeniu atrakcyjności regionu jako miejsca wypoczynku w otoczeniu chronionej przyrody. Jednocześnie liczba komercyjnych imprez masowych organizowanych na terenie klasztoru zostanie ograniczona, co spotkało się z aprobatą części społeczności dbającej o ciszę i spokój tego miejsca.
Ciekawostką jest fakt odkrycia archeologicznego sprzed ponad tysiąca lat – pozostałości pogańskiego miejsca kultu znalezione podczas badań na wyłączonym wcześniej terenie – które dodatkowo podkreśla historyczne znaczenie Łysej Góry i wpływa na debatę publiczną dotyczącą zarządzania tym obszarem.
Przywrócenie ciągłości ekosystemu ma także wymierne korzyści ekologiczne – między innymi ograniczenie migracji dzikich zwierząt do okolicznych wsi oraz zmniejszenie szkód wyrządzanych uprawom rolnym.
Decyzja o reintegracji Łysej Góry do granic Świętokrzyskiego Parku Narodowego to ważny krok ku zrównoważonej ochronie jednego z najcenniejszych naturalnych i kulturowych miejsc Polski. Sukces tej reformy będzie zależał od efektywnej współpracy rządu, samorządów lokalnych, wspólnot religijnych oraz organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony środowiska.
