W obliczu nasilających się napięć geopolitycznych i gospodarczych na świecie, 24 kwietnia 2025 roku w Pekinie odbyło się historyczne spotkanie przywódców Chin i Kenii, Xi Jinpinga oraz Williama Ruto. W trakcie tego wydarzenia ogłoszono utworzenie wszechstronnej wspólnoty chińsko-afrykańskiej, która ma na celu zacieśnienie współpracy między dwoma kontynentami, ze szczególnym uwzględnieniem roli Kenii jako strategicznego partnera. To porozumienie stanowi moment zwrotny w relacjach międzynarodowych, zwłaszcza na osi Azja-Afryka, i rodzi pytania o jego konsekwencje dla regionalnej i globalnej równowagi sił oraz dla samej Afryki.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza utworzenie wszechstronnej wspólnoty chińsko-afrykańskiej? | To strategiczne partnerstwo wzmacniające współpracę gospodarczą, infrastrukturalną i dyplomatyczną Chin z krajami Afryki, z Kenią jako kluczowym uczestnikiem. |
| Jakie są główne umowy podpisane podczas wizyty Ruto w Chinach? | Porozumienia dotyczą bezpieczeństwa, rozbudowy kolei Mombasa-Nairobi, otwarcia konsulatu w Guangzhou oraz transferu technologii cyfrowych. |
| Jakie wyzwania niesie za sobą ta współpraca dla Kenii? | Ryzyko zadłużenia wobec Chin, zarzuty neokolonializmu oraz potencjalna utrata suwerenności związana z umowami bezpieczeństwa. |
Spis treści:
Główne postanowienia i kontekst porozumienia
Spotkanie w Wielkiej Hali Ludowej w Pekinie było kolejnym etapem zacieśniania relacji bilateralnych między Chinami a Kenią. Od objęcia urzędu prezydenta Kenii przez Williama Ruto we wrześniu 2022 roku była to już jego trzecia oficjalna wizyta w Chinach. W trakcie pięciodniowego pobytu podpisano szereg kluczowych porozumień o charakterze gospodarczym, technologicznym i bezpieczeństwa. Wśród nich znalazły się umowy dotyczące rozbudowy infrastruktury kolejowej – przede wszystkim linii łączącej port w Mombasie z Nairobi oraz dalszym połączeniem do Ugandy, której koszt oszacowano na 4,7 miliarda dolarów amerykańskich. Znaczną część tej inwestycji – około 90% – sfinansowały Chiny.
Poza tym strony uzgodniły utworzenie nowego konsulatu Kenii w chińskim mieście Guangzhou, które jest jednym z najważniejszych centrów handlu z Afryką. Umowa o transferze technologii cyfrowych przewiduje wdrożenie systemów monitoringu miejskiego firmy Huawei w Nairobi, co ma przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa publicznego. Przywódca Chin podkreślił podczas ceremonii podpisania dokumentów, że Kenia będzie pełnić rolę „wzorcowego partnera” w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI), która stanowi fundament chińskich inwestycji infrastrukturalnych na kontynencie afrykańskim. Obecnie aż 27% projektów BRI realizowanych jest właśnie na terenie Kenii.
Ekonomiczne i geopolityczne uwarunkowania
Zadłużenie Kenii wobec Chin wynosi obecnie około 9,1 miliarda USD, co stanowi około 37% całkowitego długu zagranicznego tego kraju. To oznacza poważne wyzwania ekonomiczne i ryzyko tzw. pułapki zadłużenia – sytuacji, gdy państwo nie jest w stanie samodzielnie spłacić zobowiązań wobec wierzyciela bez utraty kontroli nad strategiczną infrastrukturą lub aktywami. Prezydent Ruto jednak podkreśla znaczenie współpracy z Chinami jako kluczowej drogi do modernizacji kraju i budowy nowoczesnej gospodarki. Przykładem sukcesu tej strategii jest linia kolejowa Mombasa-Nairobi, która przewozi rocznie około 2,4 miliona pasażerów i znacząco usprawniła transport towarów oraz osób na terenie kraju.
W zamian za inwestycje Chiny uzyskały dostęp do eksploatacji złóż rzadkich minerałów w hrabstwie Kwale o szacowanej wartości około 600 milionów USD rocznie. To pokazuje wzajemne zależności między oboma państwami oraz rosnącą rolę Chin jako inwestora i partnera handlowego w Afryce.
W kontekście globalnym ogłoszenie wszechstronnej wspólnoty chińsko-afrykańskiej zbiegło się ze znaczącymi zmianami politycznymi innych mocarstw. Stany Zjednoczone podjęły decyzję o zamknięciu Millennium Challenge Corporation – agencji odpowiedzialnej za inwestycje rozwojowe w Afryce – co osłabiło ich wpływy na tym kontynencie. Z kolei Unia Europejska pomimo podpisania umowy o wolnym handlu z Kenią pod koniec 2023 roku notuje spadek udziału w handlu kenijskim – tylko 12% eksportu trafia do UE podczas gdy aż 68% jest kierowane do Azji, głównie do Chin.
Krytyka i wyzwania
Pomimo licznych korzyści wynikających ze współpracy chińsko-kenijskiej pojawiają się także istotne zarzuty dotyczące charakteru tej współpracy. Eksperci Brookings Institution zwracają uwagę na fakt, że aż 83% projektów realizowanych w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku w Kenii jest wykonywanych przez chińskie firmy korzystające głównie z własnej siły roboczej. Ogranicza to tworzenie miejsc pracy dla lokalnej ludności oraz zmniejsza wpływ tych inwestycji na rozwój społeczno-gospodarczy kraju.
Dodatkowo oprocentowanie pożyczek udzielanych przez Chiny (4,5-6%) jest znacznie wyższe niż średnia stawka oferowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (około 2,1%). To rodzi pytania o długoterminową rentowność takich zobowiązań oraz ich wpływ na stabilność finansową Kenii.
Kolejnym wyzwaniem są kwestie suwerenności państwowej. Umowa dotycząca współpracy bezpieczeństwa zakłada wymianę informacji wywiadowczych oraz szkolenia antyterrorystyczne, ale budzi też obawy o możliwość ustanowienia stałej obecności wojskowej Chin w porcie Lamu – strategicznym punkcie na Oceanie Indyjskim. Taka sytuacja mogłaby ograniczyć niezależność polityczną Kenii i zwiększyć wpływy Pekinu na region.
Perspektywy i implikacje
W krótkim terminie Kenia może liczyć na wymierne korzyści wynikające z nowych inwestycji. Chińskie firmy zobowiązały się do budowy pięciu farm wiatrowych o łącznej mocy około 780 megawatów do roku 2027. Te projekty odnawialnych źródeł energii przyczynią się do dywersyfikacji źródeł energii elektrycznej oraz ograniczenia emisji CO2, co jest zgodne z globalnymi trendami ekologicznymi.
Handel między Chinami a Afryką dynamicznie rośnie – tylko w pierwszym kwartale 2024 roku wartość wymiany wyniosła ponad 167 miliardów dolarów amerykańskich ze wzrostem o 11% rok do roku. Kenya odpowiadała za około 4,2% tej sumy, co wskazuje na jej rosnącą rolę jako regionalnego centrum handlowego i logistycznego.
Z drugiej strony długofalowe ryzyka pozostają poważne. Według prognoz Międzynarodowego Funduszu Walutowego dług Kenii wobec Chin może przekroczyć wartość 15 miliardów dolarów do końca dekady. W przypadku problemów ze spłatą może dojść do przekazania kontroli nad ważnymi elementami infrastruktury państwowej Pekinowi lub innym podmiotom chińskim – co stanowi zagrożenie dla niezależności kraju.
Wnioski i rekomendacje
Utworzenie wszechstronnej wspólnoty chińsko-afrykańskiej stanowi istotny krok w kierunku redefinicji globalnych układów sił gospodarczych i politycznych. Dla Chin to potwierdzenie pozycji głównego inwestora i partnera strategicznego na kontynencie afrykańskim. Dla Kenii natomiast oznacza to szansę szybkiego rozwoju infrastrukturalnego i technologicznego przy jednoczesnym ryzyku narastającego zadłużenia oraz ograniczenia suwerenności.
Kluczowe dla przyszłości tego partnerstwa będzie zwiększenie przejrzystości finansowej oraz większe angażowanie lokalnych przedsiębiorstw i siły roboczej w realizację projektów inwestycyjnych. Ponadto Kenia powinna konsekwentnie realizować strategie dywersyfikacji swoich partnerstw ekonomicznych poprzez utrzymanie dobrych relacji z Japonią czy Unią Europejską oraz rozwój współpracy regionalnej.
Z perspektywy globalnej porozumienie to stanowi wyzwanie dla tradycyjnych mocarstw Zachodu do przemyślenia swoich strategii wobec Afryki oraz konieczność oferowania konkurencyjnych warunków inwestycji opartych na zasadach partnerskich i poszanowaniu suwerenności państw afrykańskich.
Budowanie mostów między narodami i kontynentami nabiera szczególnego znaczenia w czasach globalnych wyzwań ekonomicznych i politycznych. Obserwacja dalszego rozwoju sytuacji pozwoli lepiej zrozumieć przyszłość stosunków międzynarodowych oraz ewolucję geopolityki XXI wieku.
