Europejski Bank Inwestycyjny uruchomi w 2025 roku program TechEU o wartości 70 miliardów euro, który ma na celu wsparcie przełomowych technologii w całej Unii Europejskiej. Wiceprezes EBI Teresa Czerwińska podczas Europejskich Dni Przemysłu w podrzeszowskiej Jasionce zapowiedziała, że inicjatywa stanowi odpowiedź na rosnącą konkurencję technologiczną ze strony Stanów Zjednoczonych i Chin. Program TechEU EBI ma wygenerować łączne inwestycje w wysokości 250 miliardów euro do 2027 roku, wspierając rozwój sztucznej inteligencji, biotechnologii, technologii kwantowych oraz zielonych rozwiązań energetycznych. Kwota 70 miliardów euro przewyższa łączne PKB krajów bałtyckich i stawia Europę w pozycji lidera globalnego wyścigu technologicznego.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jaki jest budżet programu TechEU EBI? | 70 miliardów euro do 2027 roku, co ma wygenerować łączne inwestycje w wysokości 250 miliardów euro |
| Które sektory będą priorytetowe? | Sztuczna inteligencja, biotechnologia, technologie kwantowe, cyberbezpieczeństwo oraz zielone technologie energetyczne |
| Kiedy można składać wnioski? | Pierwszy nabór wniosków rozpocznie się w trzecim kwartale 2025 roku po uruchomieniu platformy TechEU |
Spis treści:
Geneza programu TechEU – rewolucja w europejskim finansowaniu technologii
Program TechEU EBI powstał jako bezpośrednia odpowiedź na systematyczną utratę europejskich talentów technologicznych na rzecz amerykańskich i azjatyckich rynków. Według najnowszych danych EBI, w ciągu ostatniej dekady 30% europejskich firm technologicznych określanych mianem „jednorożców” przeniosło swoją działalność poza granice Unii Europejskiej. Teresa Czerwińska podczas wystąpienia w Jasionce podkreśliła, że Europa dysponuje światowej klasy uczelniami i dynamicznymi startupami, jednak brakuje jej kapitału pozwalającego konkurować na równych zasadach z globalnymi liderami.
Pandemia COVID-19 dodatkowo przyspieszyła proces cyfryzacji, uwidaczniając europejską zależność od technologii rozwijanychpoza kontynentem. Obecnie 92% globalnej produkcji najbardziej zaawansowanych półprzewodników pochodzi z Tajwanu i Korei Południowej, co stanowi strategiczne zagrożenie dla europejskiej gospodarki. Program TechEU EBI ma zmienić tę sytuację poprzez masowe inwestycje w kluczowe technologie przyszłości.
Kluczowym elementem programu jest utworzenie zunifikowanej platformy finansowania, która zastąpi dotychczasowy system rozproszonych funduszy i inicjatyw. Proces składania wniosków zostanie skrócony z 18 do 6 miesięcy dzięki wykorzystaniu sztucznej inteligencji w ocenie projektów. To rewolucyjna zmiana w podejściu Europejskiego Banku Inwestycyjnego, który dotychczas słynął z konserwatywnego podejścia do ryzyka inwestycyjnego.
Odpowiedź na amerykańską i chińską konkurencję
Stany Zjednoczone w 2024 roku zwiększyły inwestycje w sektor technologiczny o 18%, podczas gdy Europa odnotowała spadek o 42% w porównaniu z rekordowym 2021 rokiem. Chiny z kolei ogłosiły plan inwestycji 1,4 biliona juanów w technologie półprzewodnikowe do 2030 roku. W tym kontekście program TechEU EBI stanowi europejską odpowiedź na globalny wyścig technologiczny, którego stawką jest przyszłość gospodarki cyfrowej.
Teresa Czerwińska zauważa, że Europa nie może pozwolić sobie na dalsze opóźnienia w kluczowych obszarach technologicznych. Wprowadzenie przez administrację amerykańską dodatkowych ceł na europejskie produkty high-tech dodatkowo wzmocniło przekonanie o konieczności budowy europejskiej suwerenności technologicznej. Program TechEU EBI ma zapewnić finansowanie dla projektów strategicznych, które do tej pory były uzależnione od kapitału zewnętrznego.
Struktura finansowania i innowacyjne mechanizmy wsparcia
Program TechEU EBI wprowadza trzystopniowy model finansowania, który obejmuje pełny cykl rozwoju firmy technologicznej – od pomysłu do debiutu giełdowego. Pierwsza faza przewiduje 5 miliardów euro na granty dla projektów w stadium pre-seed i seed, z szczególnym uwzględnieniem inicjatywy Women TechEU, która od 2023 roku wsparła już 184 firmy założone przez kobiety. Druga faza to 50 miliardów euro w formie pożyczek hybrydowych i instrumentów kapitałowych z gwarancjami EBI pokrywającymi do 80% ryzyka inwestycyjnego.
Trzecia faza programu TechEU EBI to fundusz przejęć o wartości 15 miliardów euro, którego zadaniem jest zapobieganie wykupowi europejskich technologii przez podmioty spoza Unii Europejskiej. Ten mechanizm ma szczególne znaczenie w kontekście rosnącej liczby przejęć europejskich startupów przez amerykańskie i chińskie korporacje. Fundusz będzie działał jako „biały rycerz”, oferując konkurencyjne warunki przejęcia dla strategicznych europejskich firm technologicznych.
Kluczową innowacją jest zastosowanie sztucznej inteligencji w procesie oceny wniosków. Algorytm EBI-VAL wykorzystuje uczenie maszynowe do analizy 132 parametrów ryzyka technologicznego i rynkowego, osiągając 94% zgodność z tradycyjnymi metodami due diligence. To pozwala na znaczne przyspieszenie procesów decyzyjnych przy zachowaniu wysokich standardów oceny ryzyka.
Nowe podejście do ryzyka inwestycyjnego
Europejski Bank Inwestycyjny pod kierownictwem Teresy Czerwińskiej wprowadza fundamentalną zmianę w podejściu do ryzyka. Dotychczas EBI koncentrował się na finansowaniu projektów infrastrukturalnych o niskim ryzyku i długim okresie zwrotu. Program TechEU EBI oznacza zwrot w kierunku finansowania wysokiego ryzyka, charakterystycznego dla sektora technologicznego. Ta zmiana filozofii inwestycyjnej jest bezpośrednią odpowiedzią na krytykę zawartą w raporcie Mario Draghiego o konkurencyjności europejskiej gospodarki.
Nowy model ryzyka obejmuje także mechanizm „Ethical Tech Shield” – panel 47 ekspertów ds. etyki technologii, który ma monitorować zgodność finansowanych projektów z wartościami Unii Europejskiej. Ten mechanizm jest szczególnie istotny w kontekście kontrowersji wokół finansowania projektów o podwójnym zastosowaniu, w tym technologii militarnych. Panel będzie oceniał każdy projekt pod kątem wpływu na społeczeństwo, środowisko i bezpieczeństwo danych osobowych.
Priorytetowe sektory technologiczne w programie TechEU
Sztuczna inteligencja i technologie kwantowe otrzymają 25% budżetu programu TechEU EBI, co oznacza 17,5 miliarda euro inwestycji do 2027 roku. Środki te zostaną przeznaczone na rozwój europejskich systemów AI oraz budowę pierwszego europejskiego komputera kwantowego o mocy 1000 kubitów. Projekt EuroQCI ma stworzyć kwantową sieć komunikacyjną łączącą 17 państw członkowskich, zapewniając bezpieczną komunikację dla instytucji publicznych i firm strategicznych.
Sektor biotechnologii i technologii medycznych otrzyma 15% budżetu, koncentrując się na rozwoju terapii genowych, medycyny personalizowanej oraz diagnostyki opartej na sztucznej inteligencji. Szczególny nacisk położono na projekty związane z walką z chorobami nowotworowymi i neurodegeneracyjnymi. Program TechEU EBI ma wspierać transfer technologii z europejskich uczelni do przemysłu farmaceutycznego, skracając czas wprowadzania nowych leków na rynek.
Technologie obronne i cyberbezpieczeństwo otrzymają 20% środków, co oznacza 14 miliardów euro na projekty dual-use. W odpowiedzi na wojnę na Ukrainie, priorytetem stały się systemy wczesnego ostrzegania, drony bojowe oraz technologie satelitarne. Flagowym projektem jest niemiecko-polski „Guardian Shield” – system oparty na sztucznej inteligencji, który ma zostać wdrożony do 2027 roku.
Zielone technologie jako fundament transformacji
Największą alokację środków – 30% budżetu programu TechEU EBI – otrzymają technologie wspierające zieloną transformację. To 21 miliardów euro na rozwój technologii wodorowych, magazynów energii nowej generacji oraz recykling surowców krytycznych. Projekt „Hydrogen Valley” w Rotterdamie, gdzie powstaje największa na świecie instalacja do produkcji zielonego wodoru o mocy 1 GW, jest przykładem skali ambicji europejskich.
Program obejmuje także inwestycje w technologie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, które mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Teresa Czerwińska podkreśla, że Europa ma szansę stać się globalnym liderem w eksporcie zielonych technologii, co może znacząco wpłynąć na bilans handlowy Unii Europejskiej. Inwestycje w ten sektor mają także wymiar geopolityczny – zmniejszenie zależności od importu surowców energetycznych z niestabilnych regionów świata.
Wyzwania implementacyjne i rozwiązania systemowe
Mimo ambitnych planów, program TechEU EBI napotyka na istotne wyzwania implementacyjne. Fragmentacja europejskiego rynku technologicznego pozostaje główną barierą – obecnie funkcjonuje 27 różnych systemów podatkowych i 15 odmiennych regulacji dotyczących testowania autonomicznych pojazdów. Teresa Czerwińska zapowiada, że jednym z priorytetów będzie harmonizacja przepisów, jednak ten proces może potrwać kilka lat.
Problemem pozostaje także dostępność wykwalifikowanych pracowników – 54% europejskich firm technologicznych zgłasza trudności z pozyskaniem specjalistów IT. Program TechEU EBI przewiduje utworzenie europejskiego programu szkoleniowego dla 500 tysięcy specjalistów rocznie, we współpracy z uniwersytetami technicznymi i firmami sektora prywatnego. Inicjatywa ma łączyć kształcenie teoretyczne z praktycznymi stażami w finansowanych przez program firmach.
Kontrowersje budzi również 6-miesięczny okres oceny wniosków, który wciąż jest dwukrotnie dłuższy niż w przypadku amerykańskich funduszy venture capital. Eksperci zwracają uwagę, że w dynamicznie zmieniającym się sektorze technologicznym szybkość decyzji ma kluczowe znaczenie dla sukcesu projektu. EBI planuje wprowadzenie trybu „fast track” dla projektów o szczególnym znaczeniu strategicznym, który skróci czas oceny do 8 tygodni.
Mechanizmy przeciwdziałania biurokracji
Program TechEU EBI wprowadza szereg mechanizmów mających na celu ograniczenie biurokracji i przyspieszenie procesów decyzyjnych. Kluczową innowacją jest wprowadzenie cyfrowej platformy one-stop-shop, która integruje wszystkie etapy aplikowania o finansowanie. Platforma wykorzystuje blockchain do zapewnienia transparentności procesu oraz sztuczną inteligencję do automatycznego wypełniania formularzy na podstawie danych z poprzednich wniosków.
Dodatkowym elementem jest wprowadzenie „regulatory sandbox” – przestrzeni regulacyjnej, w której firmy mogą testować innowacyjne rozwiązania bez konieczności spełniania wszystkich wymogów prawnych. To szczególnie istotne dla technologii przełomowych, które nie mieszczą się w ramach istniejących przepisów. Teresa Czerwińska podkreśla, że sandbox będzie działał w ścisłej współpracy z krajowymi regulatorami, zapewniając spójność z krajowymi systemami prawnymi.
Szanse dla polskich firm i europejska koordynacja
Polska może liczyć na co najmniej 15% alokacji środków z programu TechEU EBI, co oznacza potencjalne finansowanie w wysokości 10,5 miliarda euro. Teresa Czerwińska podczas wystąpienia w Jasionce podkreśliła szczególne możliwości w obszarze cyberbezpieczeństwa i farmaceutyki, gdzie polskie firmy już osiągnęły międzynarodowy sukces. Wrocławskie Centrum Technologii Kwantowych otrzymało już wstępną obietnicę finansowania w wysokości 120 milionów euro na rozwój systemów szyfrowania post-kwantowego.
Jak aplikować o środki z programu TechEU 2025 – proces będzie dwuetapowy. Pierwszy etap to złożenie wniosku wstępnego poprzez platformę cyfrową, gdzie algorytmy AI dokonają wstępnej oceny zgodności projektu z priorytetami programu. Drugi etap to szczegółowa prezentacja projektu przed panelem ekspertów, z możliwością przeprowadzenia części prezentacji w formie wirtualnej. Wysokość dofinansowania z EBI dla polskich startupów technologicznych może sięgać do 50 milionów euro dla pojedynczego projektu, z możliwością współfinansowania do 80% kosztów kwalifikowalnych.
Terminy składania wniosków do programu TechEU EBI zostały tak ustalone, aby umożliwić firmom odpowiednie przygotowanie dokumentacji. Pierwszy nabór rozpocznie się w trzecim kwartale 2025 roku, a kolejne nabory będą organizowane co sześć miesięcy. Gdzie szukać pomocy przy wniosku do programu TechEU – EBI uruchomi sieć 27 biur wsparcia, po jednym w każdym państwie członkowskim, które będą oferować bezpłatne konsultacje i warsztaty dla potencjalnych wnioskodawców.
Synergię z polską prezydencją w UE
Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej w pierwszej połowie 2025 roku stworzy szczególną okazję do promowania polskich interesów w ramach programu TechEU EBI. Priorytetem prezydencji będzie stworzenie jednolitego rynku cyfrowego oraz harmonizacja przepisów dotyczących sztucznej inteligencji. Teresa Czerwińska zapowiedziała, że podczas polskiej prezydencji odbędzie się szczyt technologiczny, na którym zostaną przedstawione pierwsze efekty programu TechEU.
Kryteria przyznawania finansowania z programu TechEU EBI będą uwzględniać nie tylko potencjał technologiczny i rynkowy projektów, ale także ich wpływ na wzmocnienie europejskiej współpracy technologicznej. Projekty międzynarodowe, łączące podmioty z różnych państw członkowskich, będą miały priorytet w procesie oceny. To szczególnie korzystne dla polskich firm, które mogą wykorzystać swoją pozycję jako pomost między Europą Zachodnią a rynkami wschodnimi.
Program TechEU EBI oznacza historyczną szansę dla europejskiego sektora technologicznego na odzyskanie pozycji lidera w globalnym wyścigu innowacji. Teresa Czerwińska podkreśla, że Europa dysponuje wszystkimi składnikami sukcesu – rozległym rynkiem, światowej klasy uczelniami i dynamicznymi startupami. Program TechEU to brakujący element układanki – kapitał pozwalający konkurować na równych zasadach z globalnymi potęgami technologicznymi. Sukces inicjatywy będzie zależał od zdolności państw członkowskich do przezwyciężenia historycznych podziałów i stworzenia prawdziwie zintegrowanego europejskiego ekosystemu innowacji.
Program TechEU EBI: 70 mld euro na przełomowe technologie – ambitna inicjatywa Europejskiego Banku Inwestycyjnego mająca na celu wzmocnienie pozycji Europy w globalnym wyścigu technologicznym poprzez wsparcie sztucznej inteligencji, biotechnologii i zielonych technologii.
