| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie formy pomocy finansowej oferuje rząd poszkodowanym w powodzi 2024? | Bezzwrotne zasiłki celowe, wsparcie kredytobiorców, premie remontowe oraz ulgi podatkowe i odroczenia płatności. |
| W jaki sposób przedsiębiorstwa mogą skorzystać z pomocy po powodzi na Dolnym Śląsku? | Dostęp do Funduszu Przeciwdziałania Skutkom Powodzi BGK oraz możliwość odroczenia składek ZUS bez naliczania odsetek. |
| Jak uzyskać dostęp do funduszy unijnych na odbudowę po powodzi z września 2024 roku? | Poprzez wniosek o środki z Funduszu Solidarności UE oraz udział w programie „Odbudowa Plus” koordynowanym przez rząd. |
We wrześniu 2024 roku Polska stanęła w obliczu jednej z najpoważniejszych powodzi ostatnich dekad, która szczególnie dotknęła Dolny Śląsk, Opolszczyznę i Śląsk. Kataklizm spowodował ogromne straty materialne i społeczne, zmuszając Rząd oraz Ministerstwo Finansów do natychmiastowej reakcji. W odpowiedzi na kryzys uruchomiono szeroki zakres instrumentów wsparcia finansowego i organizacyjnego, mających na celu złagodzenie skutków klęski żywiołowej. Jakie zmiany wprowadzono i jak można skorzystać z pomocy dla poszkodowanych w powodzi? Oto kompleksowy przegląd działań podjętych przez administrację państwową.
Spis treści:
Kontekst historyczny i skala zniszczeń
Powódź we wrześniu 2024 roku była trzecią znaczącą katastrofą wodną na Dolnym Śląsku po wielkich powodziowych zdarzeniach z lat 1997 i 2010. W ciągu zaledwie trzech dni opady przekroczyły 400 mm, co doprowadziło do przerwania wałów przeciwpowodziowych na rzekach Odrze oraz Nysie Kłodzkiej. Zalane zostały liczne miasta, między innymi Kłodzko, Wrocław oraz Opole. Wstępne szacunki strat sięgnęły ponad 10 miliardów złotych, obejmując uszkodzenia infrastruktury drogowej, zabudowy mieszkaniowej oraz obiektów przemysłowych. Skala katastrofy była bezprecedensowa i wymagała szybkich działań ratunkowych oraz długofalowej strategii odbudowy.
24 września 2024 roku Rada Ministrów ogłosiła stan klęski żywiołowej w 34 gminach najbardziej dotkniętych powodzią. To posunięcie umożliwiło zawieszenie terminów administracyjnych dla poszkodowanych przedsiębiorstw oraz uproszczenie procedur przetargowych związanych z odbudową infrastruktury. Wojsko zostało zaangażowane w działania ratunkowe i zabezpieczenie terenu, co znacznie ułatwiło koordynację akcji pomocowych.
Instrumenty finansowe dla poszkodowanych
Kluczowym elementem reakcji rządu była szybka implementacja instrumentów finansowych dedykowanych osobom fizycznym oraz gospodarstwom domowym dotkniętym powodzią. Ministerstwo Finansów uruchomiło trzy główne formy bezzwrotnej pomocy. Pierwszą są zasiłki celowe przyznawane przez gminy za pośrednictwem wojewodów – maksymalnie do kwoty 15 tysięcy złotych na jedno gospodarstwo domowe. Do początku 2025 roku wypłacono już prawie 740 milionów złotych tych środków.
Drugim kanałem wsparcia jest Fundusz Wsparcia Kredytobiorców, który zapewnia przejęcie spłat rat kredytów hipotecznych i gotówkowych za okres dwunastu miesięcy bez obowiązku zwrotu. Z tego rozwiązania skorzystało ponad 12 tysięcy rodzin, co znacząco zabezpieczyło ich sytuację finansową po utracie mienia lub dochodów wskutek powodzi.
Trzecią formą jest premia remontowa – bezzwrotne wsparcie do kwoty 250 tysięcy złotych na odbudowę domu jednorodzinnego oraz do 120 tysięcy złotych na budynki gospodarcze. Program ten umożliwia przyspieszoną odbudowę nieruchomości i minimalizuje czas, jaki mieszkańcy muszą spędzić poza swoim miejscem zamieszkania.
Równolegle wprowadzono także ulgi podatkowe pozwalające na odroczenie płatności VAT, CIT i PIT do stycznia 2025 roku dla przedsiębiorców działających na terenach dotkniętych powodzią. Wprowadzono zerową stawkę VAT na darowizny rzeczowe kierowane do poszkodowanych oraz umożliwiono umorzenie zaległości podatkowych po spełnieniu określonych warunków.
Wsparcie dla przedsiębiorstw
Firmy działające na obszarach zalanych przez wodę mogły liczyć na specjalne instrumenty pomocowe mające przeciwdziałać negatywnym skutkom kryzysu gospodarczego. Bank Gospodarstwa Krajowego uruchomił Fundusz Przeciwdziałania Skutkom Powodzi o wartości 350 milionów złotych. Kredyty udzielane były z możliwością umorzenia nawet do 90% zadłużenia przy spełnieniu wymogów inwestycyjnych.
Kredyty te mogli wykorzystać przedsiębiorcy zarówno na pokrycie bieżących kosztów działalności (do pół miliona złotych), jak również na relokację zakładów produkcyjnych (do dwóch milionów złotych) czy modernizację infrastruktury (do pięciu milionów złotych). Tak szeroka pula środków pozwoliła wielu firmom uniknąć likwidacji lub utraty miejsc pracy.
Dodatkowo przedsiębiorcy mogli odroczyć płatności składek ZUS za okres od sierpnia do grudnia 2024 roku do połowy września 2025 roku bez naliczania odsetek ani kar. To rozwiązanie dało czas firmom na stabilizację finansową i wdrożenie działań naprawczych.
Rolnicze programy pomocowe
Sektor rolniczy został objęty kompleksowym wsparciem koordynowanym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Do kwietnia 2025 roku prowadzono nabory wniosków obejmujące różnorodne formy pomocy. Rolnicy mogli ubiegać się o rekompensaty za szkody w uprawach – do wysokości nawet 2500 złotych za hektar warzyw czy do 1200 zł za hektar zbóż.
Program uwzględniał także straty w pogłowiu zwierząt hodowlanych – zwrot do 80% wartości rynkowej bydła lub trzody chlewnej. Ponadto dopuszczono refundacje kosztów odbudowy budynków gospodarczych sięgające połowy poniesionych wydatków oraz pokrycie pełnych kosztów zakupu pasz zastępczych niezbędnych po katastrofie.
W ramach specjalnej linii kredytowej BGK rolnicy otrzymali dostęp do niskooprocentowanych kredytów inwestycyjnych z dwuletnią karencją w spłacie kapitału, co pozwoliło im szybko podjąć działania naprawcze bez nadmiernego obciążenia finansowego.
Koordynacja z Unią Europejską
Kluczową rolę w odbudowie infrastruktury odegrały środki unijne pozyskane dzięki Funduszowi Solidarności UE, którego Polska wystąpiła o ponad trzynaście miliardów złotych wsparcia. Pierwsze transze funduszy miały trafić do kraju około półtora roku po powodzi, co wzbudziło krytykę ze strony ekspertów i samorządowców ze względu na opóźnienia wobec pilnych potrzeb rekonstrukcyjnych.
Z pozyskanych środków planowano przeznaczyć niemal połowę na naprawę dróg i mostów, około jednej trzeciej na odbudowę systemów kanalizacji burzowej oraz resztę – na modernizację wałów przeciwpowodziowych i innych zabezpieczeń hydrotechnicznych.
Równocześnie realizowany jest rządowy program „Odbudowa Plus”, który przewiduje wydatkowanie ponad dwudziestu trzech miliardów złotych do roku 2030. Inwestycje obejmują budowę suchych zbiorników retencyjnych, renaturyzację rzek czy wymianę przestarzałych sieci wodociągowych, co ma znacząco podnieść odporność kraju na przyszłe zagrożenia powodziowe.
Wyzwania i kontrowersje
Mimo szerokiego zakresu pomocy pojawiły się istotne wyzwania organizacyjne i finansowe. Opóźnienia we wdrażaniu środków unijnych uniemożliwiły szybkie wykorzystanie funduszy tam, gdzie były najbardziej potrzebne. Problemy komunikacyjne spowodowały także nierównomierny dostęp do informacji – niemal jedna czwarta przedsiębiorców wiejskich nie została poinformowana o możliwości odroczenia płatności ZUS czy ulg podatkowych.
Koszty związane z pomocą i odbudową wywarły presję na finanse publiczne – niezależni ekonomiści szacują wydatki powodziowe nawet na poziomie pół procenta PKB Polski w skali roku, co stanowi około piętnastu miliardów złotych. Mimo to Ministerstwo Finansów deklaruje utrzymanie deficytu budżetowego pod kontrolą poprzez elastyczne zarządzanie rezerwami budżetowymi i wykorzystanie środków europejskich.
Perspektywy na przyszłość
Aby uniknąć podobnych kryzysów w przyszłości, rząd zapowiedział reformę systemu ostrzegania powodziowego poprzez inwestycje w nowoczesne technologie monitoringu hydrologicznego. Planuje się instalację około pięciuset nowych czujników wodnych oraz integrację systemu alarmowego SMS ze wskazaniem lokalizacji GPS osób zagrożonych zalaniem, co ma przyspieszyć reakcję służb ratunkowych oraz mieszkańców.
Krajowy Program Przeciwpowodziowy do roku 2030 zakłada budowę sześćdziesięciu nowych polderów zalewowych zdolnych zatrzymać nadmiar wód wezbraniowych oraz cyfryzację map ryzyka powodziowego w technologii trójwymiarowej. Istotną innowacją będzie również obowiązkowe ubezpieczenie nieruchomości znajdujących się w strefach wysokiego zagrożenia powodziowego – to krok ku zwiększeniu odporności społecznej i finansowej wobec przyszłych kataklizmów.
Podsumowanie
Pomoc dla poszkodowanych w powodzi we wrześniu 2024 roku to przykład skoordynowanego działania państwa skierowanego zarówno na szybkie łagodzenie skutków klęski żywiołowej, jak i długofalową odbudowę kraju. Instrumenty oferowane przez Ministerstwo Finansów – od bezzwrotnych świadczeń po ulgi podatkowe – wraz ze wsparciem unijnym tworzą solidny fundament dla odbudowy społeczno-gospodarczej regionu dotkniętego kataklizmem.
Zachęcamy wszystkie osoby poszkodowane do aktywnego korzystania z dostępnych programów wsparcia oraz zapoznania się z możliwościami ulg podatkowych czy kredytowych. Wspólne działanie społeczeństwa i władz jest kluczem do skutecznej rehabilitacji terenów dotkniętych powodzią oraz przygotowania się na wyzwania przyszłości związane ze zmianami klimatu i ryzykiem naturalnym.
