W 2025 roku polskie drogi zaczynają się zmieniać. Obok tradycyjnych samochodów coraz częściej pojawiają się pojazdy autonomiczne, które poruszają się bez udziału kierowcy. Czy jesteśmy gotowi zaufać technologii bardziej niż człowiekowi za kierownicą? Prof. Marcin Ślęzak, dyrektor Instytutu Transportu Samochodowego, podkreśla, że prawdziwa rewolucja w transporcie wymaga nie tylko zaawansowanej technologii, lecz także nowoczesnych ram prawnych dostosowanych do rzeczywistości pojazdów autonomicznych.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym są pojazdy autonomiczne? | To samochody wyposażone w systemy AI umożliwiające samodzielną jazdę bez udziału kierowcy. |
| Dlaczego potrzebne są nowe przepisy prawne? | Obecne regulacje nie uwzględniają odpowiedzialności za decyzje podejmowane przez sztuczną inteligencję. |
| Jakie zmiany czekają polskie prawo do 2030 roku? | Planowane są m.in. regulacje dotyczące ubezpieczeń obowiązkowych dla AV oraz kodeks etyczny algorytmów. |
Spis treści:
Wprowadzenie do tematu pojazdów autonomicznych
Pojazdy autonomiczne (AV) to innowacyjne maszyny zdolne do samodzielnej jazdy dzięki wykorzystaniu zaawansowanych algorytmów sztucznej inteligencji i sensorów. Ich rozwój rozpoczął się na dobre już dekadę temu, a dziś technologia ta dynamicznie zdobywa kolejne rynki. W Polsce AV dopiero zaczynają pojawiać się na drogach, jednak światowa tendencja wskazuje na ich rosnącą popularność i potencjalny wpływ na transport publiczny oraz prywatny.
Prof. Marcin Ślęzak, ekspert z Instytutu Transportu Samochodowego, od lat angażuje się w debatę o przyszłości mobilności i konieczności dostosowania prawa do wyzwań związanych z autonomicznymi systemami transportowymi. Jego zdaniem technologia sama w sobie nie wystarczy – potrzebne są kompleksowe ramy prawne, które zapewnią bezpieczeństwo i jasność odpowiedzialności.
Najważniejsze fakty o pojazdach autonomicznych i regulacjach
Statystyki pokazują, że mimo postępu technologicznego pojazdy autonomiczne nadal uczestniczą w incydentach drogowych. W 2024 roku na świecie odnotowano 127 wypadków z udziałem AV, z czego aż 43% wynikało z błędów systemów AI lub niewłaściwej interpretacji przepisów ruchu drogowego przez algorytmy. To jasno wskazuje na potrzebę uregulowań prawnych precyzujących zasady działania tych maszyn.
Aktualnie jedynie 19% krajów Unii Europejskiej posiada przepisy określające odpowiedzialność prawną za działania pojazdów autonomicznych. W Polsce sytuacja jest jeszcze bardziej skomplikowana – obowiązujące prawo cywilne (art. 436 k.c.) nie przewiduje mechanizmów rozstrzygania sporów dotyczących decyzji podejmowanych przez sztuczną inteligencję w samochodach.
Brak jasno określonych zasad skutkuje opóźnieniami we wdrażaniu AV na polskich drogach – od początku 2025 roku jedynie 15 firm otrzymało tymczasowe zezwolenia na testy pojazdów autonomicznych, podczas gdy w Niemczech jest ich aż 89. To wyraźny sygnał, że Polska musi pilnie dostosować swoje regulacje.
Kontekst prawny: jak Polska wypada na tle świata?
W ostatnich miesiącach świat obserwuje intensywne działania legislacyjne związane z autonomicznym transportem. W marcu 2025 roku Komisja Europejska zaproponowała dyrektywę o „zbiorowej odpowiedzialności” producentów, operatorów i właścicieli AV za szkody powstałe w wyniku ich funkcjonowania. To próba ujednolicenia podejścia do odpowiedzialności prawnej na poziomie całej Unii.
Tymczasem w kwietniu Tesla zdecydowała o zawieszeniu sprzedaży modelu „Autonom v.5” w Polsce z powodu niejasności prawnych dotyczących użytkowania pojazdów bez kierowcy. Takie kroki pokazują, że bez stabilnych przepisów rynek może hamować rozwój innowacji.
Dla porównania Kalifornia wdrożyła tzw. „prawo zero-jedynkowe”, gdzie producent ponosi pełną odpowiedzialność za działania AV. Polska natomiast nadal operuje przepisami sprzed ery sztucznej inteligencji, co rodzi liczne problemy interpretacyjne i praktyczne.
Perspektywy rozwoju i wyzwania etyczne
Przemysł motoryzacyjny postuluję szybkie wprowadzenie modelu „ubezpieczenia obowiązkowego AV”, które pozwoliłoby producentom pokrywać koszty szkód wynikłych z działania ich systemów autonomicznych. Taki model miałby uprościć procedury odszkodowawcze i zwiększyć zaufanie konsumentów.
Z kolei eksperci ds. etyki AI zwracają uwagę na konieczność opracowania kodeksu etycznego dla algorytmów sterujących AV. Dr Anna Nowak z Uniwersytetu Warszawskiego przestrzega przed ryzykiem dyskryminacji lub nieprzewidywalnych decyzji podejmowanych przez sztuczną inteligencję, np. priorytetyzujących ochronę wybranych grup pasażerów kosztem innych uczestników ruchu.
W krótkim terminie (2025–2026) Polska stanie przed presją dostosowania prawa do unijnej strategii „Connected Mobility 2030”. W średnim okresie (2027–2030) możemy spodziewać się rewolucji w ubezpieczeniach komunikacyjnych – analitycy Santander CIB przewidują spadek składek nawet o 40% dla właścicieli AV, podczas gdy koszty polis dla tradycyjnych aut mogą rosnąć ze względu na wzrost ryzyka związanego z ruchem mieszanego typu pojazdów.
Zainteresowania czytelnika: bezpieczeństwo i codzienne konsekwencje
Mimo obietnic poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego przez AV, aż 62% Polaków deklaruje obawy przed jazdą obok takich maszyn (badanie CBOS z lutego 2025). To znaczy, że powszechna akceptacja technologii wymaga jeszcze wielu działań edukacyjnych i transparentności ze strony producentów oraz regulatorów.
Kwestia odpowiedzialności pozostaje kluczowa – mecenas Katarzyna Ziółkowska zauważa: „Kto zapłaci, jeśli pojazd autonomiczny potrąci pieszego? Obecnie to pytanie pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi.” Brak jasności może prowadzić do długotrwałych sporów sądowych i utrudnić masową adopcję AV.
Zaskakujące jest tempo jazdy testowanych pojazdów autonomicznych – według danych ITS średnia prędkość to około 38 km/h, znacznie wolniej niż tradycyjne auta (52 km/h), co ma minimalizować ryzyko błędów algorytmicznych i zwiększać bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu.
Warszawa planuje do końca 2026 roku wyznaczyć pierwsze „strefy autonomiczne” na Ursynowie i Woli, gdzie AV będą mogły poruszać się swobodniej i testować nowe rozwiązania infrastrukturalne wspierające transport przyszłości.
Dla przeciętnego kierowcy oznacza to potencjalną oszczędność nawet 76 godzin rocznie dzięki współdzieleniu przejazdów z pojazdami autonomicznymi (wg raportu ING). Jednak konieczne będzie przeszkolenie około 1,2 miliona Polaków z zasad współpracy z AI na drodze – to ogromne wyzwanie edukacyjne dla państwa i sektora prywatnego.
W efekcie dyskusji wokół nowych regulacji dla pojazdów autonomicznych rodzi się fundamentalna kwestia: czy Polska stanie się liderem innowacji transportowych czy będzie zmuszona korzystać z rozwiązań importowanych zza granicy? Paradoksalnie to właśnie legislatorzy – a nie inżynierowie – mogą zdecydować o tempie tej rewolucji.
Jak podsumował prof. Marcin Ślęzak podczas konferencji w Warszawie: „Prawodawca jest kluczowym graczem decydującym o tym, jak szybko technologia zostanie zintegrowana ze społeczeństwem oraz jakie korzyści przyniesie obywatelom.” To wezwanie do szybkiego działania i świadomego kształtowania przyszłości transportu w Polsce.
