Wskaźnik WIBOR stosowany jest przez banki w Polsce od wielu lat, gdy jednak na skutek podwyżek głównej stopy procentowej WIBOR osiągnął poziom najwyższy od dziesięcioleci, to zarówno prawnicy, kancelarie, jak i kredytobiorcy, przystąpili do analizy zawartych umów, by upewnić się czy z WIBOR-em na pewno jest wszystko ok. Bardzo szybko okazało się wówczas, że banki i tym razem mają sporo na sumieniu, ciekawe jest jednak to, że banki same generują swoje kłopoty, ponieważ działanie zgodnie z obowiązującymi przepisami, które nie są nowe i przy sztabie prawników, którymi każdy bank dysponuje, nie powinno dla banków stanowić najmniejszego problemu, a jednak jest inaczej.
Spis treści:
Banki nie informowały o ryzyku kredytu.
O tym, że banki mają poważny problem z przekazywaniem pełnych i jasnych informacji swoim klientom wiadomo nie od dziś, gdyż nie jeden proces frankowy został z tego powodu przegrany przez banki, okazuje się jednak, że i podczas zawierania z klientami umów o kredyty w złotówkach, banki nie mówiły o wszystkim o czym powinny.
W pozwach, które przeciwko bankom już trafiły do sądów, niejednokrotnie podnoszone jest, że bank nie poinformował kredytobiorcy o ryzyku związanym z zawarciem umowy kredytowej o zmiennym oprocentowaniu, kredytobiorcy podpisywali więc umowy, nie zdając sobie sprawy ze wszystkich konsekwencji związanych z tego rodzaju zobowiązaniem.
Zawierając z konsumentem umowę o zmiennej stopie procentowej, po stronie banku istnieje obowiązek, by jeszcze przed sfinalizowaniem kontraktu, uprzedzić kredytobiorcę, iż wyłącznie on ponosi ryzyko związane ze wzrostem stóp procentowych, a odpowiedzialność banku jest w tym zakresie praktycznie zerowa.
Żeby unaocznić kredytobiorcy to ryzyko, bank powinien przedstawić kredytobiorcy jak przez ostatnie dziesięciolecia kształtował się WIBOR, a także, powinien przeprowadzić symulację, jak będzie kształtować się miesięczna rata kredytu do spłaty, gdy stawka WIBOR wzrośnie.
Ponadto, kredytobiorca powinien wiedzieć, że spłacanie kredyty w systemie rat równych nie oznacza, iż wszystkie raty i będą w takiej samej wysokości, oraz bank powinien wyjaśnić w jaki sposób będzie ustalał proporcję spłaty rat kapitałowych i odsetkowych.
Obowiązek informacyjny po stronie banku jest jednym z jego podstawowych obowiązków, dlatego, gdy bank go nie wypełnił, kredytobiorcy mogą z tego powodu wnioskować o unieważnienie umowy kredytu. Zasadnym może być w takim przypadku powołanie się na bezskuteczność takich zapisów z uwagi na ich niedozwolony charakter.
Przypomnijmy, za niedozwolone postanowienia umowne uznaje się te postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim uzgodnione indywidualnie i nie wiążą one konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.
Brak właściwej informacji to jeden z argumentów by WIBOR kwestionować, gdy jednak bankowi nie można nic w tym zakresie zarzucić, z WIBOR-em można walczyć w inny sposób.
Bank nie doręczył kredytobiorcy wszystkich dokumentów przed podpisaniem umowy.
Zawarcie umowy kredytów złotowych łączy się z podpisaniem szeregu dokumentów, i choć ich ilość jest wręcz przytłaczająca, to okazuje się, że w tych dokumentach i klauzulach nie było wszystkiego o czym kredytobiorca powinien wiedzieć.
Proces wyznaczania WIBOR-u jest szczegółowo regulowany przez Regulamin Fixingu stawek referencyjnych WIBID i WIBOR, a administratorem stawek WIBID i WIBOR jest GPW Benchmark S.A. W umowach kredytowych można natomiast znaleźć takie zapisy:
- „Stawka bazowa Banku wyznacza jest na podstawie całkowicie niezależnej od Banku stopy referencyjnej WIBOR 3M stosowanej na rynku usług finansowych. Stopę referencyjną WIBOR 3M znajdziesz na stronie administratora tej stawki, którym jest GPW Benchmark S.A. z siedzibą w Warszawie oraz w prasie codziennej i Internecie. Stawki bazowe Banku znajdziesz na stronie internetowej Banku”;
- „WIBOR 6M- wskaźnik referencyjny sześciomiesięcznych depozytów złotowych na polskim rynku międzybankowym, ustalany zgodnie z regulaminem dotyczącym wskaźników referencyjnych WIBID i WIBOR, publikowany na stronie informacyjnej administratora tego wskaźnika, którym na dzień zawarcia umowy jest GPW Benchmark S.A.”
Z powyższych zapisów umów wynika więc, że określając WIBOR regulujący odsetki kredytu banki odsyłają kredytobiorców do regulaminu administratora tej stawki, który to regulamin można znaleźć na stronie internetowej GPW Benchmark, problem polega jednak na tym, że jest to niezgodne z obowiązującymi przepisami. Art. 384 Kodeksu cywilnego stanowi bowiem, że „ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy”, a ponadto „jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności”, zatem bank powinien udostępnić kredytobiorcom ów regulamin, przed zawarciem umowy kredytowej, a jeśli tego nie zrobił, to kredytobiorca nie jest skutecznie związany postanowieniami umowy, zgodnie z którymi na oprocentowanie kredytu składa się oprócz marży również WIBOR.
Co istotne, wskazane powyżej zarzuty wobec WIBOR, a więc brak właściwej informacji o ryzyku płynącym ze zmiennej stopy procentowej i niedoręczenie regulaminu stawek referencyjnych WIBID i WIBOR stosowanego przez GPW Benchmark S.A., zostały uznane za słuszne przez Sąd Okręgowy w Katowicach. Przychylając się do zaprezentowanych poglądów, Sąd Okręgowy w dniu 3 listopada 2022 r., sygn. akt: I Co 556/22, udzielił kredytobiorcy zabezpieczenia poprzez ustalenie, że na oprocentowanie kredytu składa się wyłącznie marża banku w wysokości 2,19%, zatem po raz pierwszy doszło do usunięcia WIBOR-u z umowy kredytowej.
Problemy z ustalaniem wskaźnika WIBOR.
Wskazuje się także, że WIBOR może być kwestionowany jeszcze z powodu w jaki sposób jest ustalany, i wówczas również możemy mieć do czynienia z niedozwolonymi postanowieniami umownymi.
Z założenia, wysokość WIBOR-u powinna odzwierciedlać zawierane przez banki transakcje depozytowe na rynku międzybankowym, a więc 10 największych banków w Polsce przekazuje odpowiednie dane służące do ustalania WIBOR-u, z uwagi jednak, że takie transakcje są zawierane bardzo rzadko, banki nie przekazują danych o rzeczywistych transakcjach, lecz dane szacunkowe.
Wysokość WIBOR zależy więc tak naprawdę od banków, które zawierają miliony umów kredytowych oprocentowanych właśnie według tego wskaźnika, tym samym więc, banki są bardzo dobrze zabezpieczone poprzez WIBOR, lecz nie można tego samego powiedzieć o posiadaczach kredytów.
Można mieć spore wątpliwości, czy w ten sposób ustalany WIBOR odzwierciedla rzeczywisty koszt transakcji i powstaje pytanie, czy taki sposób działania nie należy ocenić tak jak zapisów zawartych we frankowych umowach kredytowych, a dotyczących jednostronnego ustalania przez bank kursów walut od których zależała wysokość zobowiązania kredytobiorcy.
Czy usunięcie stawki WIBOR z umowy jest możliwe?
W przypadku kredytów frankowych sądy nie mają wątpliwości, że takie postanowienia umów są bezskuteczne i wadliwe względem kredytobiorców, i bardzo często na ich podstawie dochodzi do unieważnienia umowy kredytowej, możliwe więc, że i w przypadku kredytów złotówkowych orzecznictwo w ten sam sposób się ukształtuje.
Zadłużeni w rodzimej walucie mają kilka możliwości i podstaw by WIBOR kwestionować, lecz większe zainteresowanie pozbyciem się WIBOR-u pojawi się zapewne dopiero wtedy, gdy zapadną pierwsze wyroki w tego rodzaju sprawach.
Zobacz: WIBOR pozew zbiorowy – Czy warto?
Pewne podobieństwo spraw dotyczących kredytów w złotówkach ze sprawami frankowymi jest dobrą informacją dla kredytobiorców, ponieważ roszczenia frankowiczów są uwzględniane w ponad 90 procentach, więc szanse złotówkowiczów rosną, z drugiej jednak strony banki będą mieć w takim przypadku olbrzymie kłopoty, zdecydowanie większe niż z kredytami frankowymi.
