Chińska gospodarka stanęła na rozdrożu – po raz pierwszy od grudnia 2022 roku nieoficjalny wskaźnik aktywności sektora prywatnego Caixin Composite PMI spadł poniżej granicy 50 punktów, osiągając w maju 2025 roku poziom 49,6. Ten spadek aktywności gospodarki Chin sygnalizuje kontrakcję w kluczowych sektorach przemysłu i usług, wywołaną eskalacją wojny handlowej z USA, kryzysem w sektorze nieruchomości oraz rosnącym zadłużeniem przedsiębiorstw. Druga największa gospodarka świata zmaga się obecnie z wyzwaniami strukturalnymi, które mogą trwale zmienić jej model rozwoju oparty na eksporcie i masowych inwestycjach infrastrukturalnych.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza spadek PMI poniżej 50 punktów? | Wskaźnik poniżej 50 sygnalizuje kontrakcję gospodarczą, podczas gdy powyżej 50 oznacza ekspansję sektora prywatnego. |
| Jakie są główne przyczyny obecnego kryzysu? | Wojna handlowa USA-Chiny, kryzys nieruchomości po upadku Evergrande oraz wysokie zadłużenie przedsiębiorstw i samorządów. |
| Jak rząd reaguje na spowolnienie? | Zwiększył deficyt budżetowy do 4% PKB, wprowadził program wymiany towarów za 1,3 bln CNY i obniżył stopy procentowe. |
Spis treści:
Wskaźniki PMI – anatomia pierwszej kontrakcji od 2022 roku
Purchasing Managers’ Index stanowi kluczowy barometr kondycji gospodarczej, mierzący aktywność menedżerów zakupów w sektorze prywatnym na podstawie pięciu komponentów: nowych zamówień, produkcji, zatrudnienia, czasu dostaw oraz zapasów. Wskaźnik Caixin różni się od oficjalnego PMI publikowanego przez Narodowe Biuro Statystyczne (NBS) tym, że koncentruje się na mniejszych przedsiębiorstwach prywatnych, podczas gdy dane rządowe obejmują głównie duże firmy państwowe. Ta różnica metodologiczna sprawia, że indeks Caixin lepiej odzwierciedla rzeczywistą kondycję chińskiej gospodarki rynkowej, odpowiadającej za 60% PKB kraju.
Majowy spadek Composite PMI do 49,6 punktów z kwietniowego poziomu 51,1 wynikał przede wszystkim z załamania w przemyśle, gdzie wskaźnik Caixin Manufacturing PMI osiągnął zaledwie 48,3 punktów – najniższy poziom od września 2022 roku. Sektor usług utrzymał marginalną ekspansję na poziomie 51,1 punktów, jednak nie zdołał zrekompensować głębokiej kontrakcji w produkcji przemysłowej. Szczególnie niepokojący okazał się spadek indeksu nowych zamówień eksportowych, który osiągnął najniższy poziom od lipca 2023 roku, odzwierciedlając wpływ eskalacji napięć handlowych z USA.
Porównanie z oficjalnymi danymi NBS ujawnia skalę problemów sektora prywatnego. Podczas gdy Manufacturing PMI od NBS wyniósł w maju 49,5 punktów, wskaźnik Caixin spadł znacznie głębiej do 48,3. Różnica ta podkreśla, że mniejsze firmy prywatne, które są bardziej elastyczne ale jednocześnie vulnerabilne na zmiany koniunktury, doświadczają większych trudności niż stabilne przedsiębiorstwa państwowe. Ten dualizm chińskiej gospodarki staje się coraz bardziej widoczny w okresach kryzysu, gdy państwowe korporacje mogą liczyć na wsparcie rządowe, podczas gdy sektor prywatny musi radzić sobie samodzielnie z ograniczeniami kredytowymi i spadkiem popytu.
Komponenty wskaźnika – gdzie tkwią największe problemy
Analiza poszczególnych składników PMI ujawnia źródła obecnych trudności gospodarki Chin. Indeks nowych zamówień spadł do poziomu wskazującego na kontrakcję, głównie z powodu załamania eksportu spowodowanego wprowadzeniem przez USA ceł na poziomie 145% na wybrane chińskie towary. Komponenta zatrudnienia również osiągnęła wartości poniżej 50 punktów, co oznacza redukcję etatów w sektorze prywatnym i może przełożyć się na wzrost bezrobocia, szczególnie wśród młodych ludzi, gdzie stopa bezrobocia już teraz wynosi 14,7%.
Ceny surowców i półproduktów, mierzone przez subindeks cen zakupu, pozostają na podwyższonym poziomie mimo deflacji cen producentów, co ściska marże przedsiębiorstw. Ta sytuacja jest szczególnie dotkliwa dla firm przemysłowych, które muszą konkurować na globalnych rynkach przy rosnących kosztach produkcji i spadającym popycie zagranicznym. Wskaźnik zapasów gotowych wyrobów wzrósł powyżej 50 punktów, sygnalizując akumulację niesprzedanych towarów, co może prowadzić do dalszego ograniczenia produkcji w nadchodzących miesiącach.
Przyczyny strukturalne spadku aktywności gospodarczej
Obecna kontrakcja w chińskiej gospodarce nie jest wydarzeniem izolowanym, lecz kulminacją problemów narastających od lat. Kluczowym czynnikiem okazał się kryzys w sektorze nieruchomości, który odpowiada za 25-30% PKB i stanowi główne źródło bogactwa chińskich gospodarstw domowych – 67% ich aktywów ulokowanych jest w nieruchomościach. Upadek giganta Evergrande w sierpniu 2023 roku ujawnił skalę zadłużenia deweloperów przekraczającego 5 bilionów dolarów, wywołując efekt domina, który dotknął 23 kolejne firmy z branży.
W pierwszych czterech miesiącach 2025 roku inwestycje w nieruchomości spadły o 10,3% rok do roku, a sprzedaż nowych mieszkań zmniejszyła się o 2,8%. Ta czarna dziura w bilansach przedsiębiorstw i gospodarstw domowych nadal ogranicza konsumpcję wewnętrzną i inwestycje prywatne. Banki, obawiając się dalszych strat, ograniczyły kredytowanie sektora nieruchomości, co pogłębia kryzys płynności i utrudnia restrukturyzację zadłużonych deweloperów.
Drugim fundamentalnym problemem jest nadmiar mocy produkcyjnych w kluczowych sektorach przemysłu. Wskaźnik wykorzystania mocy produkcyjnych spadł do 74,1% w marcu 2025 roku, co wskazuje na chroniczny problem nadpodaży. Chiny produkują 60% światowej stali, 80% paneli słonecznych i dominują w produkcji baterii litowo-jonowych, jednak globalne spowolnienie gospodarcze ogranicza popyt na te produkty. Rezultatem jest deflacja cen producentów, która trwała przez 18 kolejnych miesięcy do kwietnia 2025 roku, osiągając -2,3% rok do roku.
Wojna handlowa i geopolityczne napięcia
Eskalacja konfliktu handlowego z USA odgrywa kluczową rolę w obecnym spadku aktywności gospodarki Chin. Wprowadzone w kwietniu 2025 roku taryfy na poziomie 145% na wybrane chińskie towary uderzyły bezpośrednio w eksporterów, którzy odpowiadają za znaczną część wzrostu gospodarczego. Łączna wartość chińskiego eksportu spadła w maju o 4,1% rok do roku, co stanowi najgorszy wynik od początku 2023 roku.
Szczególnie dotkliwe okazały się cła na samochody elektryczne, gdzie Chiny budowały przewagę konkurencyjną w ostatnich latach. Utrzymanie przez USA stawki 25% na ten sektor, mimo tymczasowego obniżenia innych taryf z 145% do 30% w maju, blokuje chińskim producentom dostęp do lukratywnego amerykańskiego rynku. To zmusza przedsiębiorstwa do poszukiwania alternatywnych rynków zbytu, co jest procesem długotrwałym i kosztownym.
Geopolityczne napięcia wykraczają poza kwestie handlowe, obejmując również ograniczenia w transferze technologii, szczególnie w sektorach półprzewodników i sztucznej inteligencji. Te restrykcje hamują innowacyjność chińskich firm i utrudniają transformację gospodarki w kierunku działalności o wyższej wartości dodanej, co jest kluczowe dla długoterminowego wzrostu.
Odpowiedź rządu – między stymulacją a reformami
W obliczu pogłębiającego się spowolnienia władze w Pekinie uruchomiły najambitniejszy pakiet stymulacyjny od czasu pandemii COVID-19. Deficyt budżetowy zwiększono do 4% PKB – najwyższego poziomu od 1994 roku, co daje rządowi dodatkowe środki na inwestycje infrastrukturalne i programy społeczne. Łączna emisja obligacji rządowych sięgnęła 14 bilionów juanów, co stanowi 10% PKB i odzwierciedla skalę wyzwań, przed jakimi stoi chińska gospodarka.
Centralnym elementem polityki stymulacyjnej jest program wymiany towarów o wartości 1,3 biliona juanów, który subsydiuje wymianę starego sprzętu AGD i samochodów na nowsze, bardziej energooszczędne modele. Program ten już przyniósł rezultaty – sprzedaż sprzętu AGD wzrosła w kwietniu o 38,8%, a sektor motoryzacyjny odnotował ożywienie zamówień. Jednak krytycy wskazują, że takie działania jedynie przyspieszają konsumpcję w czasie, nie rozwiązując strukturalnych problemów gospodarki.
Ludowy Bank Chin (PBoC) utrzymuje stopy procentowe na rekordowo niskim poziomie 3,45% i zwiększył płynność w systemie bankowym poprzez obniżenie stopy rezerw obowiązkowych. Mimo to transmisja polityki monetarnej do gospodarki realnej pozostaje ograniczona ze względu na ostrożność banków w udzielaniu kredytów, szczególnie sektorowi prywatnemu i nieruchomościom. Banki preferują bezpieczne inwestycje w obligacje rządowe nad ryzykowne kredyty dla przedsiębiorstw.
Wyzwania długoterminowe i ograniczenia fiskalnej przestrzeni
Mimo agresywnej stymulacji fiskalnej, efekty pozostają ograniczone ze względu na wysokie zadłużenie całej gospodarki. Wskaźnik zadłużenia sektora niefinansowego sięgnął w 2024 roku 312% PKB, co stawia Chiny wśród najbardziej zadłużonych gospodarek świata. Szczególnie niepokojące jest zadłużenie lokalnych rządów, z których 60% przekroczyło już limity bezpieczeństwa wyznaczone przez MFW, zwiększając ryzyko kryzysu fiskalnego na poziomie regionalnym.
Strukturalne problemy demograficzne dodatkowo ograniczają opcje polityczne. Starzejące się społeczeństwo – 21,3% populacji przekroczyło już 60 lat – oznacza rosnące koszty opieki zdrowotnej i emerytur przy jednoczesnym kurczeniu się siły roboczej. To wymusza przejście od modelu wzrostu opartego na taniej sile roboczej i masowych inwestycjach do gospodarki napędzanej innowacjami i produktywnością, co jest procesem długotrwałym i niepewnym.
Program „wspólnego dobrobytu” promowany przez Xi Jinpinga ma na celu redukcję nierówności dochodowych i wzmocnienie konsumpcji wewnętrznej, jednak jego realizacja napotyka opór ze strony bogatych prowincji i przedsiębiorców. Redistrybuowanie bogactwa może osłabić zachęty do przedsiębiorczości i inwestycji, co w krótkim okresie może pogłębić obecne problemy gospodarcze.
Skutki globalne i regionalne implikacje
Spadek aktywności gospodarki Chin wywiera bezpośredni wpływ na partnerów handlowych, szczególnie w regionie Azji-Pacyfiku, gdzie wiele krajów jest silnie uzależnionych od chińskiego popytu na surowce i komponenty. Australia i Brazylia, główni dostawcy rud żelaza i miedzi, odnotowują spadki cen tych surowców o 15-20% od początku roku. Południowa Korea i Tajwan, których gospodarki opierają się na eksporcie półprzewodników i komponentów elektronicznych do Chin, doświadczają spowolnienia w swoich sektorach technologicznych.
Dla Europy konsekwencje są dwojaki. Z jednej strony, słabszy chiński popyt na luksusowe towary i maszyny przemysłowe dotyka niemieckich i francuskich eksporterów. Koncerny motoryzacyjne jak BMW czy Mercedes-Benz odnotowują spadki sprzedaży na chińskim rynku, który stanowi około 30% ich globalnych obrotów. Z drugiej strony, osłabienie chińskiej konkurencji w niektórych sektorach może przynieść korzyści europejskim producentom, szczególnie w branżach gdzie Chiny miały przewagę kosztową.
Rynki finansowe reagują nerwowo na sygnały płynące z Chin. Azjatyckie indeksy giełdowe straciły od początku roku 8-12%, a juan chiński osłabł względem dolara do najniższych poziomów od 2023 roku. Inwestorzy wycofują kapitał z aktywów denominowanych w chińskiej walucie, co może prowadzić do dalszej deprecjacji i wzrostu kosztów importu dla chińskich przedsiębiorstw.
Przyszłość globalnych łańcuchów dostaw
Obecny kryzys przyspiesza proces dywersyfikacji globalnych łańcuchów dostaw, znany jako „friend-shoring” lub „near-shoring”. Międzynarodowe korporacje, które przez dekady budowały zintegrowane sieci produkcyjne z Chinami w centrum, coraz częściej przenoszą część działalności do Wietnamu, Indii czy Meksyku. Ten trend, początkowo napędzany względami geopolitycznymi, zyskuje na dynamice ze względu na rosnące koszty produkcji w Chinach i niepewność regulacyjną.
Proces ten ma długoterminowe konsekwencje dla chińskiej gospodarki, która może utracić swoją rolę „fabryki świata”. Jednak równocześnie stwarza to możliwości dla krajów rozwijających się w Azji Południowo-Wschodniej i Ameryce Łacińskiej, które mogą przejąć część chińskiej produkcji przemysłowej. Dla globalnej gospodarki oznacza to prawdopodobnie wyższe koszty produkcji w krótkim okresie, ale większą odporność łańcuchów dostaw na zakłócenia w długim okresie.
Scenariusze rozwoju i prognozy ekonomiczne
Analitycy Międzynarodowego Funduszu Walutowego prognozują, że bez głębokich reform strukturalnych potencjalne tempo wzrostu Chin spadnie do 3,8% w latach 2025-2030, z obecnych 5,2% w 2023 roku. Ten spadek odzwierciedla wyczerpywanie się tradycyjnych źródeł wzrostu: demograficznej dywidendy, masowych inwestycji infrastrukturalnych i ekspansji eksportowej. Przejście do nowego modelu opartego na innowacjach, usługach i konsumpcji wewnętrznej będzie procesem bolesnym i długotrwałym.
W najbliższych miesiącach kluczowe będą trzy czynniki determinujące kierunek chińskiej gospodarki. Po pierwsze, rozwój wojny handlowej z USA – tymczasowe obniżenie ceł z 145% do 30% w maju może przynieść krótkotrwałą ulgę eksporterom, jednak utrzymanie wysokich taryf na kluczowe sektory jak samochody elektryczne nadal będzie hamować wzrost. Po drugie, stabilizacja rynku nieruchomości poprzez program państwowych wykupów niesprzedanych mieszkań o wartości 1 biliona juanów może odblokować płynność w sektorze deweloperskim.
Po trzecie, skuteczność polityki monetarnej w stymulowaniu popytu wewnętrznego pozostaje niepewna. Mimo rekordowo niskich stóp procentowych, transmisja do gospodarki realnej jest utrudniona przez ostrożność banków i wysokie zadłużenie przedsiębiorstw. Alternatywą może być bardziej bezpośrednia stymulacja fiskalna, jednak ograniczona przestrzeń budżetowa i rosnące koszty obsługi długu publicznego stawiają temu granice.
Długoterminowe wyzwania transformacji strukturalnej
Fundamentalnym wyzwaniem dla chińskiej gospodarki jest przejście od modelu ekstensywnego wzrostu do intensywnego, opartego na wzroście produktywności i innowacjach. Wymaga to masowych inwestycji w edukację, badania i rozwój oraz tworzenie środowiska sprzyjającego przedsiębiorczości. Jednak obecny system polityczny, charakteryzujący się centralizacją władzy i kontrolą państwa nad kluczowymi sektorami, może utrudniać taką transformację.
Wyzwaniem są również nierówności regionalne – podczas gdy nadmorskie metropolie jak Szanghaj czy Shenzhen osiągnęły już poziom rozwoju porównywalny z krajami wysoko rozwiniętymi, wewnętrzne prowincje pozostają znacznie biedniejsze. Wyrównywanie tych dysproporcji wymaga masowych transferów fiskalnych i inwestycji infrastrukturalnych, co dodatkowo obciąża budżet państwa i może pogłębiać problemy z zadłużeniem.
Ostatecznie, sukces chińskiej transformacji będzie zależał od zdolności władz do przeprowadzenia reform strukturalnych przy jednoczesnym utrzymaniu stabilności społecznej i politycznej. Historia gospodarcza pokazuje, że takie przejścia są możliwe – udały się Japonii w latach 70. i Korei Południowej w latach 80. – jednak wymagają mądrego zarządzania makroekonomicznego i społecznego konsensusu co do kierunku reform.
**Meta-description:** Pierwszy spadek PMI Chin od 2022 do 49,6 pkt. w maju 2025. Analiza przyczyn kryzysu, wojny handlowej z USA i skutków dla gospodarki globalnej.
