Od stycznia do kwietnia 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odrzucił aż 43% z 78 tysięcy wniosków o wypłatę środków zgromadzonych na subkontach osób zmarłych. Problem ten wynika przede wszystkim z braku wiedzy na temat zasad dziedziczenia środków z ZUS oraz błędnych przekonań o automatycznym prawie do spadku po członkach likwidowanych Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). Średnia kwota zgromadzona na subkontach wynosi obecnie około 29 tysięcy złotych, jednak tylko nieco ponad połowa uprawnionych skutecznie odzyskuje te środki.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kto może dziedziczyć środki z ZUS po zmarłym? | Prawo do dziedziczenia mają wyłącznie ustawowi spadkobiercy, a proces wymaga odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej to prawo. |
| Jak długo można ubiegać się o środki z subkonta? | Wnioski można składać maksymalnie do 5 lat od śmierci właściciela subkonta, a środki przepadają po upływie tego terminu. |
| Dlaczego wnioski o wypłatę środków są często odrzucane? | Najczęstsze powody to brak wymaganej dokumentacji, próby dziedziczenia przez osoby nieuprawnione oraz przedawnienie roszczeń. |
Spis treści:
Najważniejsze fakty: Dlaczego wnioski są odrzucane?
Statystyki z pierwszego kwartału 2025 roku wskazują na rekordową liczbę odrzuconych wniosków o wypłatę środków z subkont ZUS – około 21,3 tysiąca przypadków. Główne przyczyny tych decyzji to brak kompletnej dokumentacji potwierdzającej prawo do dziedziczenia, próby składania wniosków przez osoby nieuprawnione oraz przedawnienie roszczeń. Brak dokumentów stanowił powód aż 38% odmów, natomiast niewłaściwe osoby próbujące uzyskać dostęp do środków odpowiadały za niemal 30% odrzuceń. Warto podkreślić, że termin na zgłoszenie roszczeń wynosi maksymalnie pięć lat od daty śmierci właściciela subkonta, a jego przekroczenie skutkuje utratą prawa do środków.
Różnice regionalne są znaczące – na przykład w województwie mazowieckim odsetek odrzuceń sięga aż 51%, podczas gdy na Warmii i Mazurach wynosi około 33%. Takie rozbieżności wynikają między innymi ze stopnia świadomości prawnej oraz praktyk notarialnych obowiązujących lokalnie. Dla wielu osób mechanizmy dziedziczenia pozostają niejasne, co skutkuje błędami w składanych dokumentach i opóźnieniami w wypłatach.
Od lutego 2024 roku obowiązuje nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która wprowadziła tzw. mechanizm „suwaka bezpieczeństwa”. Polega on na tym, że środki zgromadzone na subkontach ZUS po likwidacji OFE mogą być dziedziczone przez okres maksymalnie pięciu lat od śmierci właściciela. Po tym czasie pieniądze przechodzą na Fundusz Rezerwy Demograficznej. Dodatkowo osoby pobierające emeryturę krócej niż trzy lata mogą przekazać spadkobiercom nawet do 92% zgromadzonego kapitału. Ten mechanizm ma zabezpieczać system emerytalny przed nadmiernym obciążeniem finansowym i jednocześnie chronić prawa najbliższych.
Subkonta ZUS – Co To Jest i Jak Działa?
Subkonto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych to specjalny rachunek ewidencyjny prowadzony dla każdego ubezpieczonego. Powstało ono jako efekt likwidacji Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) i przeniesienia ich aktywów do systemu publicznego. Subkonto gromadzi środki należące do danej osoby, które są uwzględniane przy wyliczaniu przyszłej emerytury.
Mechanizm „suwaka bezpieczeństwa” jest integralną częścią funkcjonowania subkont. Polega on na stopniowym zmniejszaniu wartości kapitału przekazywanego spadkobiercom wraz z upływem czasu od momentu przejścia na emeryturę lub śmierci właściciela konta. W praktyce oznacza to, że im szybciej bliscy podejmą działania w celu odzyskania środków, tym większą kwotę mogą otrzymać.
Dzięki subkontom możliwe jest precyzyjne określenie wartości zgromadzonych oszczędności oraz ułatwienie procesu ich dziedziczenia. Jednak pomimo uproszczeń wynikających z cyfryzacji systemu, wiele osób nadal nie zna szczegółowych zasad funkcjonowania tego rozwiązania ani terminów związanych z ubieganiem się o środki.
Ewolucja Systemu – Od OFE do Subkont ZUS
Historia zmian systemu emerytalnego w Polsce ostatnich kilku lat skupia się głównie na likwidacji OFE i transferze środków do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W 2022 roku zakończył się proces przenoszenia aktywów o wartości około 152 miliardów złotych z funduszy prywatnych do systemu publicznego. To wydarzenie radykalnie zmieniło zasady gromadzenia i dziedziczenia oszczędności emerytalnych.
Statystyki pokazują wyraźny wzrost zainteresowania odzyskaniem pieniędzy z subkont między rokiem 2023 a początkiem 2025. Liczba składanych wniosków zwiększyła się o ponad 40%, co wiąże się zarówno ze starzeniem się pokolenia urodzonego w latach siedemdziesiątych XX wieku, jak i intensywną kampanią informacyjną prowadzoną przez ZUS pod koniec 2024 roku.
| Wskaźnik | 2023 r. | 2025 r. |
|---|---|---|
| Średnia kwota zgromadzona na subkoncie | 27,4 tys. zł | 29,1 tys. zł |
| Czas rozpatrzenia wniosku | 67 dni | 41 dni |
| Odsetek odrzuceń | 39% | 43% |
Zauważalna jest również poprawa efektywności rozpatrywania spraw – czas oczekiwania skrócił się znacząco dzięki wdrożeniu elektronicznych systemów obsługi wniosków. Mimo to nadal problemem pozostaje wysoki procent aplikacji odrzuconych ze względu na błędy formalne lub niedopełnienie obowiązków dokumentacyjnych.
Dlaczego Wnioski Są Odrzucane?
Błędy popełniane podczas składania wniosków o dziedziczenie środków z ZUS są bardzo różnorodne, ale najczęściej dotyczą kwestii formalnych takich jak niepełna lub niewłaściwa dokumentacja potwierdzająca prawo do spadku czy brak właściwego potwierdzenia pokrewieństwa. Często zdarza się także sytuacja, gdy osoby nieuprawnione próbują uzyskać dostęp do pieniędzy, co skutkuje natychmiastowym odrzuceniem aplikacji.
Kolejnym istotnym problemem jest przedawnienie roszczeń emerytalnych. Termin pięciu lat liczony jest od daty śmierci właściciela subkonta i jest nieprzekraczalny. Po jego upływie środki przepadają bez możliwości odzyskania przez potencjalnych spadkobierców. Niestety wiele osób dowiaduje się o istnieniu takiego terminu dopiero po negatywnym rozpatrzeniu sprawy.
Aby uniknąć utraty prawa do spadku oraz wielokrotnych odmów ze strony ZUS, warto dokładnie zapoznać się z wymaganiami formalnymi oraz terminami składania wniosków już na etapie planowania procedury odzyskania pieniędzy po zmarłym bliskim.
Jak Skutecznie Odzyskać Środki?
Aby skutecznie ubiegać się o pieniądze z subkonta ZUS po osobie zmarłej, należy przede wszystkim przygotować kompletną dokumentację potwierdzającą status spadkobiercy. Niezbędne są m.in.: akt zgonu właściciela konta, postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia wydany przez notariusza oraz dowód osobisty osoby składającej wniosek.
Ważne jest również przestrzeganie terminów – wniosek należy złożyć najpóźniej pięć lat po dacie śmierci właściciela subkonta. W przypadku odmowy warto skorzystać z prawa do odwołania i ponownie zweryfikować kompletność dokumentacji lub skonsultować sprawę ze specjalistą ds. prawa spadkowego.
Przykład rodziny ze Szczecina pokazuje jak istotna jest precyzyjna organizacja spraw formalnych: bliscy zmarłego mężczyzny przygotowali wszystkie wymagane dokumenty i dzięki temu otrzymali ponad 35 tysięcy złotych zgromadzonych na jego subkoncie już w ciągu dwóch miesięcy od momentu zgłoszenia roszczenia.
Perspektywy i Spory o Rolę Państwa
Dyskusja wokół obowiązków państwa oraz obywateli dotyczących informowania o istnieniu subkont i zasadach ich dziedziczenia stale nabiera tempa. Organizacje konsumenckie postulują automatyczne przekazywanie informacji o zgromadzonych środkach do rejestru spadkowego oraz obowiązkowe szkolenia dla notariuszy specjalizujących się w prawie ubezpieczeniowym.
Z kolei przedstawiciele ZUS podkreślają ograniczenia swoich kompetencji – Zakład nie ma możliwości samodzielnego ustalania kręgu spadkobierców ani ingerencji w postępowania sądowe dotyczące praw do spadku. W odpowiedzi planowane jest uruchomienie systemu e-spadków umożliwiającego elektroniczne składanie i obsługę wniosków już od drugiej połowy 2025 roku.
Z perspektywy najbliższych lat przewidywany jest wzrost liczby sporów sądowych związanych ze środkami zgromadzonymi na subkontach – szacuje się roczny wzrost liczby takich spraw nawet o kilkanaście procent. Ministerstwo Finansów rozważa także wprowadzenie podatku od dziedziczonych kwot powyżej określonego progu (50 tysięcy złotych), co może dodatkowo komplikować sytuację beneficjentów.
Wpływ na Przeciętnego Polaka
Niewiedza dotycząca istnienia i zasad funkcjonowania subkont ZUS stanowi realne zagrożenie finansowe dla wielu rodzin w Polsce. Badania CBOS przeprowadzone na początku 2025 roku wskazują, że niemal jedna trzecia osób między 45 a 60 rokiem życia nie ma świadomości posiadania takiego konta ani możliwości odzyskania zgromadzonych tam pieniędzy po bliskich osobach zmarłych.
Koszt alternatywny niewykorzystanych środków jest znaczący – przy obecnej inflacji realna wartość oszczędności maleje średnio o około 1,8% rocznie mimo potencjalnej możliwości inwestycji np. poprzez Indywidualne Konta Emerytalne (IKE). Tym samym brak wiedzy i działania może prowadzić do trwałej utraty części kapitału zgromadzonego przez całe życie pracy zawodowej jednej osoby.
Zatem kluczową rolę pełni edukacja finansowa oraz świadome planowanie dyspozycji spadkowych jeszcze za życia właścicieli kont emerytalnych. Pomoc bliskim w rozumieniu tych zagadnień może zapobiec wielu problemom i pozwolić efektywnie wykorzystać zgromadzone oszczędności zgodnie z wolą zmarłych.
Podsumowując, proces dziedziczenia środków z ZUS pozostaje jednym z ważniejszych tematów dla polskich rodzin zwłaszcza wobec zmian legislacyjnych ostatnich lat oraz dynamicznego rozwoju cyfrowych usług publicznych. Wiedza o prawach oraz terminach związanych ze składaniem wniosków powinna być powszechna, aby uniknąć niepotrzebnych strat finansowych i
