| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest Park Narodowy Doliny Dolnej Odry? | To nowy park narodowy w Polsce, chroniący unikatowy ekosystem Międzyodrza między Odrą Wschodnią a Zachodnią. |
| Jakie korzyści przyniesie Park Narodowy Doliny Dolnej Odry dla lokalnej turystyki? | Park zwiększy ruch turystyczny, rozwinie ekoturystykę i edukację przyrodniczą, wspierając lokalną gospodarkę. |
| Jakie są etapy tworzenia nowego parku narodowego na przykładzie PNDDO? | Proces obejmuje zgody gmin, opinie powiatów i sejmiku województwa oraz uchwalenie ustawy przez parlament. |
Park Narodowy Doliny Dolnej Odry (PNDDO) zapowiada się na przełomową inicjatywę w polskiej ochronie przyrody. To pierwszy od ponad dwóch dekad park narodowy planowany do utworzenia w Polsce, który ma chronić wyjątkowy ekosystem Międzyodrza – obszaru pomiędzy Odrą Wschodnią i Zachodnią. Decyzja o powołaniu PNDDO jest efektem długotrwałych starań naukowców, ekologów oraz zaangażowanych samorządów, które w 2025 roku osiągnęły kluczowe porozumienia. Ministerstwo Klimatu i Środowiska pod przewodnictwem minister Pauliny Hennig-Kloskiej koordynuje ten proces legislacyjny, który ma zakończyć się jeszcze w tym roku. Utworzenie parku nie tylko zabezpieczy cenne siedliska przyrodnicze, lecz także przyniesie korzyści dla rozwoju lokalnej turystyki i edukacji ekologicznej.
Spis treści:
Kontekst historyczny i przyrodniczy
Międzyodrze to obszar o niezwykłej wartości ekologicznej. Charakteryzuje się mozaiką siedlisk wodnych i lądowych – siecią kanałów, starorzeczy oraz rozlewisk. Teren ten jest domem dla ponad 220 gatunków ptaków, w tym takich jak wodniczka czy bielik, które należą do gatunków zagrożonych na skalę światową. Wśród roślin występują rzadkie okazy, na przykład grzybieńczyk wodny oraz salwinia pływająca. Bogactwo fauny uzupełnia obecność około 46 gatunków ryb. Obszar ten znajduje się pod ochroną od 1993 roku jako Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Odry o powierzchni ponad 6000 hektarów i wraz z niemieckim Nationalpark Unteres Odertal tworzy unikatowy transgraniczny system ochrony przyrody.
Pomysł utworzenia parku narodowego w tym rejonie pojawił się już w latach 90. XX wieku. Jednak długoletnie procedury legislacyjne oraz wymóg uzyskania zgody lokalnych samorządów skutecznie opóźniały realizację tego celu. Przepisy ustawy o ochronie przyrody z 2001 roku wprowadziły tzw. „weto samorządowe”, które dało gminom prawo do blokowania powstawania parków narodowych na swoim terenie. Ten mechanizm był jednym z głównych powodów braku nowych parków przez ponad dwadzieścia lat. Dopiero intensywne konsultacje i kompromisy osiągnięte w 2024–2025 roku pozwalają na przełamanie tych barier.
Proces legislacyjny i zaangażowanie samorządów
Tworzenie Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry przebiega zgodnie z określonymi etapami prawnymi i administracyjnymi. Pierwszym krokiem jest uzyskanie uchwał kierunkowych od samorządów gminnych – to one decydują o zgodzie na włączenie ich terenów do obszaru parku narodowego. Do kwietnia 2025 roku pozytywne decyzje wydały trzy spośród czterech kluczowych gmin: Szczecin, Widuchowa oraz Kołbaskowo. Gmina Gryfino pozostaje ostatnim ogniwem oczekującym na formalne stanowisko rady miejskiej.
Następnie konieczne są opinie rad powiatowych powiatów gryfińskiego i polickiego oraz Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego. Kolejnym etapem jest przygotowanie projektu ustawy przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z rozporządzeniem określającym granice parku oraz otuliny – te dokumenty poddawane są konsultacjom społecznym.
Aby złagodzić obawy samorządowców i mieszkańców, MKiŚ zaproponowało szereg kompromisów: wyłączenie nurtów głównych rzek z granic parku, co umożliwia dalszą żeglugę; podpisanie listu intencyjnego z przedstawicielami środowisk rybackich gwarantującego ich udział w zarządzaniu; a także wprowadzenie subwencji ekologicznej dla gmin wspierających ochronę przyrody. Te działania pozwoliły na uzyskanie niezbędnego poparcia społecznego i administracyjnego.
Znaczenie ekologiczne i gospodarcze
Park Narodowy Doliny Dolnej Odry obejmie początkowo około 3850 hektarów terenów cennych przyrodniczo – głównie podmokłych lasów oraz torfowisk. Utworzenie tego parku umożliwi skuteczniejszą ochronę wielu zagrożonych gatunków zwierząt i roślin, takich jak wydra europejska czy traszka grzebieniasta. Torfowiska pełnią dodatkowo ważną rolę jako naturalne magazyny dwutlenku węgla, co ma znaczenie dla walki ze zmianami klimatycznymi.
Dzięki współpracy transgranicznej z niemieckim Nationalpark Unteres Odertal powstanie spójny kompleks o powierzchni około 120 km² chroniący dolinę Odry na obu stronach granicy państwowej. To zwiększa efektywność działań ochronnych i wymianę doświadczeń między instytucjami zarządzającymi obszarami chronionymi.
Z punktu widzenia gospodarki lokalnej park może stać się istotnym impulsem rozwojowym. Na podstawie doświadczeń innych parków narodowych w Polsce, np. Ujścia Warty, można przewidywać wzrost ruchu turystycznego nawet o 30% w pierwszych latach funkcjonowania parku. Rozwój ekoturystyki – kajakarstwa, obserwacji ptaków czy pieszych szlaków – stworzy nowe miejsca pracy i zachęci do inwestycji związanych z obsługą odwiedzających.
Planowana jest również budowa centrum edukacji ekologicznej w Widuchowej mającego promować świadomość przyrodniczą mieszkańców i turystów. Lokalna produkcja rybna oraz rękodzieło mogą zyskać dodatkową promocję dzięki efektowi synergii z ochroną środowiska.
Wyzwania i kontrowersje
Mimo szerokiego poparcia proces powoływania PNDDO nie obył się bez napięć. W szczególności gmina Gryfino wyrażała obawy dotyczące ograniczeń inwestycyjnych związanych z planowaną likwidacją Elektrowni Dolna Odra oraz potrzebą zapewnienia nowych miejsc pracy dla mieszkańców regionu.
Konflikty interesów pojawiły się również pomiędzy koniecznością ochrony środowiska a działalnością rybacką czy rekreacyjną mieszkańców terenów nadodrzańskich. Aby te spory złagodzić, resort klimatu podpisał porozumienia gwarantujące udział przedstawicieli środowisk rybackich w zarządzaniu parkiem oraz uwzględnienie ich potrzeb podczas planowania działań ochronnych.
Kolejnym problemem było tzw. „etapowanie” utworzenia parku – zamiast objąć wszystkie cztery gminy od razu zdecydowano się rozpocząć od trzech gmin ze zgodą samorządową, pozostawiając możliwość rozszerzenia granic parku później. Krytycy wskazują jednak, że takie podejście może osłabić kompleksowość ochrony całego ekosystemu doliny Odry.
Perspektywy na rok 2025
Na najbliższe miesiące zaplanowano kluczowe działania zmierzające do oficjalnego ustanowienia Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry jeszcze w tym roku kalendarzowym. W maju odbędą się głosowania rad powiatowych powiatów gryfińskiego i polickiego, a następnie Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego podejmie decyzję o poparciu projektu.
Jesienią planowane jest uchwalenie odpowiedniej ustawy przez parlament RP, która formalnie utworzy park wraz z jego granicami i zasadami ochrony przyrody. Równolegle realizowane będą działania organizacyjne dotyczące zarządzania parkiem oraz wdrażania subwencji ekologicznych dla gmin uczestniczących w projekcie.
Dzięki subwencjom ekologicznym samorządy mogą liczyć na rekompensatę nawet do około 5% swoich dotychczasowych dochodów budżetowych za rok 2025, co ma złagodzić ewentualne straty wynikające z ograniczeń inwestycyjnych czy gospodarczych[1][3]. To finansowe wsparcie stanowi istotną zachętę do dalszego zaangażowania we współpracę na rzecz ochrony przyrody.
Realizacja tych planów zależy jednak od utrzymania dialogu między wszystkimi zainteresowanymi stronami – rządem, samorządami oraz lokalnymi społecznościami.
Podsumowanie: Dziedzictwo dla przyszłych pokoleń
Park Narodowy Doliny Dolnej Odry to ogromna szansa dla Polski na zabezpieczenie jednego z najcenniejszych ekosystemów europejskich przed degradacją i utratą bioróżnorodności. Jego powstanie to efekt wieloletniej współpracy pomiędzy instytucjami państwowymi, samorządami oraz społecznościami lokalnymi. PNDDO może stać się przykładem harmonijnego połączenia rozwoju gospodarczego z troską o środowisko naturalne.
Inwestycje w edukację ekologiczną oraz rozwój turystyki sprzyjać będą nie tylko ochronie przyrody, lecz także poprawie jakości życia mieszkańców regionu poprzez nowe możliwości zatrudnienia i promocję lokalnych produktów. Jednocześnie wyzwania dotyczące kompromisów interesów pokazują jak ważny jest ciągły dialog społeczny oraz elastyczne podejście do zarządzania zasobami naturalnymi.
Dolina Dolnej Odry stanie się symbolem nowoczesnej polityki ochrony środowiska – takiej, która potrafi integrować różnorodne potrzeby społeczne i ekonomiczne dla dobra całego kraju oraz przyszłych pokoleń Polaków.
