| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym jest zasada domniemania niewinności w Ordynacji Podatkowej? | To przesunięcie ciężaru dowodu na urząd skarbowy, który musi udowodnić winę podatnika w razie wątpliwości. |
| Jakie uproszczenia czekają fundusze inwestycyjne po nowelizacji? | Depozytariusze będą kontrolować tylko wybrane czynności, co obniży koszty i przyspieszy działanie funduszy. |
| Jak zmiany wpłyną na emisję papierów wartościowych przez MŚP? | MŚP będą mogły emitować papiery wartościowe bez pośrednictwa firm inwestycyjnych, co ograniczy koszty i ułatwi pozyskanie kapitału. |
Wyobraźmy sobie przedsiębiorcę stojącego naprzeciwko urzędu skarbowego, z ciężarem dowodu spoczywającym niemal wyłącznie na jego barkach. W dotychczasowym systemie to on musiał niejednokrotnie wykazać prawidłowość swoich działań, co często prowadziło do długich i kosztownych sporów. Jednak sytuacja ta zaczyna się zmieniać dzięki ogłoszonemu właśnie pakietowi deregulacyjnemu na rok 2025 – kompleksowemu zestawowi zmian prawnych przygotowanych przez Ministerstwo Finansów, które mają ułatwić życie zarówno podatnikom, jak i inwestorom. Ten pakiet to swoiste światełko w tunelu dla przedsiębiorców poszukujących większej pewności prawnej oraz prostszych procedur finansowych.
Spis treści:
Najważniejsze fakty o pakiecie deregulacyjnym
Pakiet deregulacyjny przyjęty przez rząd 13 maja 2025 roku zawiera trzy fundamentalne zmiany, które mogą zrewolucjonizować relacje podatników z państwem oraz sposób funkcjonowania rynku kapitałowego.
1. Zasada domniemania niewinności w Ordynacji Podatkowej
Dotychczasowa praktyka w polskim systemie podatkowym stawiała podatnika w pozycji osoby domniemanej winnej w przypadku jakichkolwiek niejasności. Pakiet deregulacyjny zmienia ten model, wprowadzając zasadę domniemania niewinności – co oznacza, że to urząd skarbowy będzie musiał udowodnić winę podatnika wtedy, gdy pojawią się wątpliwości co do prawidłowości rozliczeń. W praktyce oznacza to przesunięcie ciężaru dowodu na administrację publiczną, która będzie musiała wykazać rzeczywisty stan faktyczny sprawy. Jeśli natomiast nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć kwestii spornych, korzyść z tego ma mieć podatnik. Nowa zasada obejmie wszystkie postępowania wszczynane z urzędu, kontrole podatkowe oraz czynności sprawdzające. Zmiana ta ma wejść w życie już po 14 dniach od publikacji nowelizacji, co pokazuje determinację rządu do szybkiego wdrożenia reformy.
2. Uproszczenia dla funduszy inwestycyjnych
Kolejnym filarem pakietu są zmiany dotyczące funduszy inwestycyjnych. Do tej pory depozytariusze – najczęściej banki – obowiązani byli do kompleksowej kontroli zgodności działań funduszu z przepisami prawa oraz statutem. Nowelizacja znosi ten wymóg i ogranicza nadzór depozytariuszy jedynie do kluczowych czynności prawnych. Taka zmiana pozwoli obniżyć koszty operacyjne funduszy nawet o 15-20%, a także usprawnić ich funkcjonowanie poprzez redukcję biurokratycznych procedur. Co więcej, harmonizacja przepisów z dyrektywami unijnymi eliminuje dotychczasowe nadmierne wymagania i pomaga dostosować polski rynek do standardów europejskich.
3. Ułatwienia w emisji papierów wartościowych dla MŚP
Trzeci projekt przewiduje zniesienie obowiązku korzystania z pośrednictwa firm inwestycyjnych przy emisji papierów wartościowych o wartości poniżej miliona euro. Dotąd małe i średnie przedsiębiorstwa ponosiły znaczące koszty związane z opłatami dla pośredników – sięgające nawet 7-12% wartości emisji. Dzięki nowym przepisom MŚP będą mogły samodzielnie pozyskiwać kapitał na rynku wtórnym bez dodatkowych prowizji, co znacząco ułatwi rozwój innowacyjnych projektów oraz zwiększy dostępność finansowania poza tradycyjnymi kanałami bankowymi.
Kontekst wprowadzenia zmian – dlaczego teraz?
Wprowadzenie tak obszernego pakietu deregulacyjnego nie jest przypadkowe ani oderwane od realiów gospodarczych Polski i całej Unii Europejskiej. To efekt wieloletnich postulatów środowisk biznesowych oraz społecznych inicjatyw obywatelskich.
Deregulacyjne momentum
Od marca 2025 roku rząd realizuje ambitny program uproszczeń prawnych skierowany do przedsiębiorców i obywateli – dotąd przyjęto już 46 ustaw deregulacyjnych, które między innymi skróciły czas kontroli skarbowych z 30 do 14 dni. Premier Donald Tusk zapowiedział realizację aż 120 ustaw mających na celu likwidację zbędnej biurokracji do lipca tego samego roku. To największa reforma prawna od czasu wejścia Polski do UE, która ma przynieść realne korzyści gospodarcze i społeczne.
Społeczna inicjatywa „SprawdzaMY” jako katalizator zmian
Ważnym impulsem dla obecnych zmian była platforma „SprawdzaMY.com”, gdzie obywatele zgłosili ponad pięć tysięcy propozycji dotyczących uproszczenia prawa i poprawy relacji z urzędami. Rząd zaakceptował ponad połowę najpopularniejszych postulatów. Szczególnie istotna była zasada domniemania niewinności w postępowaniu podatkowym – niegdyś postulowana przez ekspertów i przedsiębiorców jako kluczowa zmiana dla zwiększenia uczciwości systemu fiskalnego.
Porównanie z wcześniejszymi latami
Deregulacja nie jest nowym tematem – próby reform podejmowane były już w latach 2022-2024, jednak często napotykały na opór instytucjonalny oraz ograniczone efekty praktyczne. Analizy wskazywały na dużą asymetrię: Naczelny Sąd Administracyjny w większości spraw orzekał na korzyść fiskusa. Obecne zmiany mają odwrócić tę tendencję i wzorują się na modelach administracji przyjaznej obywatelowi znanych m.in. z Niemiec.
Perspektywy i oczekiwania wobec pakietu deregulacyjnego
Zarówno środowiska biznesowe, jak i eksperci prawa finansowego dostrzegają ogromny potencjał tych reform, choć wskazują też na pewne ryzyka.
Optymizm na rynku
Przedsiębiorcy liczą na znaczące uproszczenie kontaktów z fiskusem oraz redukcję liczby sporów podatkowych o około 30-40% w ciągu najbliższych dwóch lat. Organizacje takie jak Konfederacja Lewiatan czy Związek Przedsiębiorców Finansowych podkreślają także potencjał oszczędności dla funduszy inwestycyjnych sięgający nawet kilku miliardów złotych rocznie. Te środki mogą zostać przeznaczone na innowacje i rozwój nowych projektów gospodarczych.
Potencjalne wyzwania i kontrowersje
Mimo entuzjazmu pojawiają się głosy sceptyczne wobec niedookreślonych zapisów ustawowych – szczególnie problematyczna może być definicja sytuacji „niedających się usunąć wątpliwości”. Eksperci ostrzegają przed możliwością nowych sporów interpretacyjnych pomiędzy podatnikami a organami skarbowymi. Rząd planuje jednak szczegółowe wytyczne dla Krajowej Administracji Skarbowej do czerwca 2025 roku oraz specjalistyczne szkolenia urzędników mające zapobiegać nadużyciom i błędom interpretacyjnym.
Scenariusze przyszłościowe
W krótkim okresie prognozuje się wzrost liczby debiutów giełdowych małych i średnich przedsiębiorstw o około 15%, dzięki ułatwieniom związanym z emisją papierów wartościowych bez konieczności angażowania pośredników finansowych. Jednocześnie spodziewana jest redukcja liczby skarg składanych przeciwko decyzjom urzędów skarbowych o około jedną czwartą. W średnim terminie reforma może znacząco poprawić konkurencyjność Polski na arenie międzynarodowej oraz podnieść jej pozycję w rankingach Doing Business.
Co pakiet deregulacyjny oznacza dla Ciebie?
Dla przeciętnego podatnika pakiet oznacza koniec tzw. „fiskalnej psychozy” – większą pewność prawną oraz sprawiedliwość proceduralną podczas kontroli skarbowej czy sporów o VAT czy inne zobowiązania fiskalne. Zmiana ta jest szczególnie istotna dla mikroprzedsiębiorców, którzy dotąd często rezygnowali z odwołań ze względu na wysokie koszty procesowe i ryzyko finansowe.
Dla inwestorów otwierają się nowe możliwości finansowania innowacyjnych przedsięwzięć poprzez łatwiejszą emisję minibondów czy innych instrumentów kapitałowych bez konieczności angażowania drogich pośredników. To ważny krok ku rozwojowi rynku venture capital oraz private equity w Polsce, który może przyciągnąć więcej kapitału zagranicznego i zwiększyć rentowność inwestycji.
Zaskakującym aspektem jest fakt, że te deregulacyjne zmiany wpisują się także w szerszą strategię repolonizacji gospodarki – od 2026 roku firmy z dominującym polskim kapitałem mają uzyskać preferencje punktowe w przetargach publicznych, co sprzyja rozwojowi lokalnego biznesu przy jednoczesnym ograniczeniu biurokracji.
Podsumowując, pakiet deregulacyjny resortu finansów to nie tylko zestaw technicznych korekt prawa podatkowego czy rynku kapitałowego; to fundamentalna zmiana filozofii relacji państwa z obywatelami i przedsiębiorcami. Przeniesienie ciężaru dowodu na administrację publiczną zwiększa ochronę praw podatników i buduje większe zaufanie do systemu fiskalnego. Uproszczenia dla funduszy inwestycyjnych oraz nowe regulacje dotyczące emisji papierów wartościowych tworzą warunki do dynamicznego rozwoju innowacyjnej gospodarki opartej na kapitałach własnych.
Sukces tych reform zależy jednak od konsekwentnego wdrożenia oraz aktywnej współpracy między rządem a przedsiębiorcami – zaplanowane szkolenia Krajowej Administracji Skarbowej będą tu kluczowym elementem budującym kompetencje urzędników i eliminującym potencjalne nadużycia proceduralne. Dlatego warto śledzić dalsze działania rządu dotyczące deregulacji oraz aktywnie uczestniczyć w konsultacjach publicznych nowych projektów ustawowych.
