Anna przez lata łączyła różne formy zatrudnienia – od umów zlecenia, przez prowadzenie własnej działalności gospodarczej, aż po etat. Dopiero niedawno dowiedziała się, że dzięki nowemu przepisowi w kodeksie pracy jej staż pracy zostanie podliczony łącznie, co oznacza wydłużenie urlopu wypoczynkowego. Ta zmiana, choć formalnie wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2026 roku, dotknie życie ponad pięciu milionów Polaków. Nowelizacja kodeksu pracy rewolucjonizuje podejście do liczenia stażu pracy i wpływa na prawa pracownicze niezależnie od formy zatrudnienia.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co zmienia nowelizacja kodeksu pracy w 2026 roku? | Wprowadza uniwersalny algorytm liczenia stażu pracy uwzględniający umowy cywilnoprawne i działalność gospodarczą. |
| Kto skorzysta na wydłużeniu urlopów? | Ponad 5 milionów pracowników, zwłaszcza osoby z doświadczeniem na umowach zlecenia oraz samozatrudnieni. |
| Jakie wyzwania niesie reforma dla pracodawców? | Większe koszty pracy, konieczność aktualizacji dokumentacji i wzrost presji płacowej. |
Spis treści:
Co zmienia nowy przepis?
Nowelizacja kodeksu pracy, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku, wprowadza fundamentalną zmianę w sposobie naliczania stażu pracy. Dotychczas prawo premiowało jedynie okresy zatrudnienia na umowę o pracę. Osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych lub prowadzące działalność gospodarczą nie miały wpływu tych okresów na wymiar urlopu czy uprawnienia socjalne. Nowy przepis eliminuje tę dyskryminację poprzez zasadę „praca to praca”. Oznacza to, że wszystkie okresy aktywności zawodowej opłacające składki ZUS będą sumowane przy ustalaniu prawa do urlopu.
Porównując stare i nowe zasady: dotychczas osoba z kilkuletnim doświadczeniem na umowie zleceniu miała prawo do minimum 20 dni urlopu, bez względu na czas przepracowany poza etatem. Po zmianach ta sama osoba będzie mogła zaliczyć wszystkie lata pracy do stażu, co może podnieść wymiar urlopu nawet do 26 dni lub więcej. To znacząca poprawa warunków zatrudnienia dla milionów Polaków.
Kto skorzysta na zmianie?
Szacuje się, że nowelizacja obejmie około 5,2 miliona pracowników w Polsce. Największym beneficjentem będą osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych – zleceniach i umowach o dzieło – a także samozatrudnieni prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Wśród nich znajdują się freelancerzy, specjaliści IT, osoby wykonujące prace sezonowe oraz młodzi ludzie rozpoczynający karierę zawodową bez tradycyjnego etatu.
Grupy zawodowe szczególnie zyskujące to m.in. programiści działający jako kontraktorzy, konsultanci współpracujący na podstawie zleceń czy przedsiębiorcy zawieszający działalność na pewien czas. Dzięki nowemu przepisowi ich wcześniejsze lata aktywności zawodowej zostaną doliczone do ogólnego stażu pracy. W efekcie wzrasta liczba pracowników uprawnionych do dłuższego urlopu wypoczynkowego już po pierwszych latach zatrudnienia.
Bezpośrednie korzyści dla pracowników
Nowelizacja kodeksu pracy przekłada się bezpośrednio na zwiększenie wymiaru urlopów wypoczynkowych dla osób posiadających co najmniej dziesięć lat stażu zawodowego liczonego według nowych zasad. Przykładowo: dotychczasowy limit 20 dni urlopu może zostać podniesiony do 26 dni rocznie. Oprócz tego wzrosną również premie jubileuszowe – świadczenia przyznawane po określonych okresach pracy – oraz odprawy pośrednie w przypadku zwolnień grupowych lub likwidacji stanowisk.
Dla pracownika oznacza to realne zwiększenie czasu przeznaczonego na odpoczynek oraz poprawę sytuacji finansowej przy dłuższym stażu. W praktyce wpływa to pozytywnie na zdrowie i samopoczucie zatrudnionych oraz ich stabilność materialną.
Wyzwania dla pracodawców
Dla firm wdrożenie nowelizacji wiąże się jednak ze znaczącymi wyzwaniami. Przede wszystkim konieczne jest zweryfikowanie i uzupełnienie dokumentacji dotyczącej zatrudnienia każdego pracownika sięgającej nawet kilkunastu lat wstecz. To wiąże się z dużymi kosztami administracyjnymi oraz potrzebą inwestycji w systemy kadrowe i informatyczne.
Dodatkowo wydłużenie urlopów generuje większe absencje pracownicze, co może przekładać się na konieczność zatrudniania zastępstw i wzrost kosztów osobowych. W sektorach usług i produkcji prognozuje się wzrost kosztów wynagrodzeń o około 2%. Ponadto firmy muszą przygotować się na presję płacową wynikającą ze zwiększonych praw socjalnych pracowników.
Głosy sprzeciwu i obawy
Organizacje reprezentujące interesy pracodawców wyrażają obawy związane z konsekwencjami reformy. Konfederacja Lewiatan wskazuje m.in. na ryzyko ograniczenia zatrudniania osób na umowach cywilnoprawnych oraz zwiększenie liczby samozatrudnionych unikających składek ZUS. Tak zwany „efekt odstraszający” może prowadzić do paradoksalnej sytuacji, gdzie zamiast poprawy warunków część firm zdecyduje się na outsourcing lub przeniesienie części działalności za granicę.
Kolejnym problemem są nierówności pokoleniowe – osoby przechodzące na emeryturę przed rokiem 2026 nie skorzystają z nowych uprawnień, co rodzi poczucie niesprawiedliwości społecznej. Krytycy reformy zwracają też uwagę na brak mechanizmów waloryzujących wymiar urlopu względem inflacji oraz zmieniających się warunków ekonomicznych.
Możliwe scenariusze rozwoju sytuacji
Analizy ekspertów rynku pracy przewidują trzy główne scenariusze rozwoju po wejściu w życie nowelizacji:
Scenariusz optymistyczny zakłada wzrost produktywności dzięki lepszemu wykorzystaniu czasu wolnego przez pracowników oraz poprawę zdrowia psychicznego i fizycznego kadry.
Scenariusz umiarkowany przewiduje przejściowy wzrost bezrobocia wśród młodych osób związany z ograniczeniem elastycznych form zatrudnienia i koniecznością dostosowania rynku do nowych regulacji.
Scenariusz pesymistyczny zakłada możliwe przenoszenie części miejsc pracy do krajów o niższych kosztach zatrudnienia, co może negatywnie wpłynąć na polski rynek pracy i konkurencyjność firm.
Dla pracowników etatowych i freelancerów
Dla osób zatrudnionych na pełen etat zmiana oznacza wyrównanie szans względem tych wykonujących zadania w modelu freelance czy samozatrudnienia. Nowe przepisy umożliwią negocjowanie korzystniejszych warunków pracy oraz awansowanie przy dłuższym stażu uwzględniającym wszystkie formy aktywności zawodowej.
Z kolei freelancerzy powinni zadbać o odpowiednią dokumentację potwierdzającą opłacanie składek ZUS w poprzednich latach, aby móc wykorzystać nowe uprawnienia od pierwszego dnia obowiązywania przepisów. Warto także zapoznać się ze szczegółami zmian oraz planować swoją karierę biorąc pod uwagę nowe możliwości socjalne.
Dla przedsiębiorców
Firmy muszą przygotować swoje działy HR do obsługi nowych regulacji poprzez wdrożenie systemów pozwalających śledzić historię zatrudnienia każdego pracownika niezależnie od formy współpracy sprzed lat. To wymaga inwestycji w oprogramowanie kadrowe oraz szkolenia personelu odpowiedzialnego za rozliczenia urlopowe i premie jubileuszowe.
Mimo początkowych kosztów administracyjnych reformy mogą przynieść korzyści w postaci bardziej transparentnych procesów zarządzania personelem oraz łatwiejszego pozyskiwania wykwalifikowanych specjalistów dzięki jasnym regułom awansowania i wynagradzania.
Zaskakującym efektem nowelizacji jest fakt, że osoby przez wiele lat pracujące wyłącznie na umowach cywilnoprawnych mogą uzyskać prawo do dłuższego urlopu niż niektórzy emeryci czy renciści mający wieloletni staż etatowy przed wejściem reformy w życie.
Rewolucja w naliczaniu stażu pracy jest więc nie tylko kwestią prawną, ale także społeczną – pokazuje kierunek rozwoju rynku pracy dostosowanego do współczesnych realiów zawodowych.
Podsumowanie
Nowelizacja kodeksu pracy zaplanowana na styczeń 2026 roku stanowi przełomową zmianę eliminującą nierówności pomiędzy różnymi formami zatrudnienia. Zasada „praca to praca” sprawi, że ponad pięć milionów Polaków uzyska dostęp do dłuższych urlopów wypoczynkowych oraz lepszych świadczeń socjalnych związanych ze stażem zawodowym. Reformę można postrzegać jako krok milowy w ewolucji polskiego rynku pracy – prawo zaczyna nadążać za dynamicznymi przemianami świata zawodowego i rosnącą elastycznością zatrudnienia.
Dla pracowników to szansa na godziwy odpoczynek i sprawiedliwe traktowanie niezależnie od formy współpracy. Przedsiębiorstwa zaś stoją przed wyzwaniem dostosowania procedur kadrowych oraz zarządzania kosztami personalnymi. Mimo opóźnienia wejścia przepisów o rok warto już dziś zapoznać się ze szczegółami nowelizacji oraz planować swoje działania tak, by jak najlepiej wykorzystać nadchodzące zmiany.
