| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co zmienia nowelizacja kodeksu pracy w 2026 roku? | Uwzględnia okresy pracy na umowach cywilnoprawnych i samozatrudnieniu przy wyliczaniu stażu pracy i dni urlopu. |
| Kto skorzysta na nowych przepisach o urlopach? | Około 5 milionów pracowników, w tym osoby zatrudnione na zleceniach i prowadzące działalność gospodarczą. |
| Jakie są główne wyzwania dla pracodawców? | Konsekwencje to konieczność aktualizacji systemów kadrowych i potencjalny wzrost kosztów zatrudnienia. |
Rewolucyjna nowelizacja kodeksu pracy, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku, wprowadzi fundamentalną zmianę w sposobie liczenia stażu pracy. Dotychczas okresy zatrudnienia na umowach cywilnoprawnych oraz prowadzenie działalności gospodarczej nie były brane pod uwagę przy ustalaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego. Po zmianach aż pięć milionów pracowników zyska prawo do dłuższych urlopów oraz lepszych dodatków stażowych. To krok milowy w wyrównywaniu praw pracowniczych w Polsce, odpowiadający na potrzeby współczesnego rynku pracy oraz wymogi unijnej dyrektywy Work-Life Balance.
Spis treści:
Podstawowe parametry reformy
Nowe zasady liczenia stażu pracy
Do tej pory tylko okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę były uwzględniane przy wyliczaniu stażu niezbędnego do określenia długości urlopu wypoczynkowego. Nowelizacja kodeksu pracy zmienia ten stan rzeczy, wprowadzając zasadę równoważności wszystkich form zatrudnienia – zarówno umów cywilnoprawnych, jak i samozatrudnienia. Oznacza to, że czas wykonywania pracy na umowie zlecenia, kontrakcie B2B czy w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej będzie sumowany z okresem zatrudnienia etatowego.
Przykładowo: osoba, która przez osiem lat prowadziła działalność gospodarczą, a następnie podjęła etat, od razu będzie miała prawo do wydłużonego wymiaru urlopu – zamiast standardowych 20 dni rocznie otrzyma ich aż 26. Warunkiem jest odpowiednia dokumentacja potwierdzająca okresy zatrudnienia lub współpracy z innymi podmiotami, np. zaświadczenia z ZUS lub kopie umów zlecenia.
Dodatkowo możliwe będzie uwzględnianie okresów sprzed wejścia w życie nowelizacji, co pozwoli wielu osobom sięgnąć do archiwalnej dokumentacji i zwiększyć swoje uprawnienia urlopowe już od pierwszego dnia obowiązywania przepisów.
Wymierne korzyści dla pracowników
Z szacunków Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wynika, że przeciętny wymiar urlopu wypoczynkowego wzrośnie średnio o sześć dni rocznie dla grupy pięciu milionów pracowników objętych reformą. W praktyce oznacza to znaczącą poprawę komfortu życia oraz lepsze możliwości regeneracji sił po pracy.
Dla osób z długim stażem – powyżej dwudziestu lat – przewidziano nawet do czterdziestu dni urlopu rocznie, co dotychczas było zarezerwowane jedynie dla najbardziej doświadczonych etatowców. Ponadto pojawią się nowe możliwości uzyskania dodatków stażowych oraz nagród jubileuszowych także przez osoby zatrudnione dotąd na umowach śmieciowych lub prowadzące własną działalność gospodarczą.
Kontekst społeczno-gospodarczy
Ewolucja rynku pracy a prawa pracownicze
Wprowadzenie nowych zasad liczenia stażu pracy jest odpowiedzią na dynamiczne zmiany zachodzące na rynku zatrudnienia. Coraz większa liczba osób pracuje poza tradycyjnym etatem – czy to jako freelancerzy, gig workerzy czy samozatrudnieni. Do tej pory prawo nie nadążało za tymi trendami, tworząc prawne nierówności między różnymi formami zatrudnienia.
Unijna dyrektywa Work-Life Balance z 2023 roku już wcześniej wymusiła rozszerzenie praw pracowniczych, m.in. poprzez wprowadzenie dodatkowego urlopu opiekuńczego. Nowelizacja kodeksu pracy wpisuje się w ten nurt, likwidując wieloletnią dyskryminację osób wykonujących pracę na umowach cywilnoprawnych.
Poprzednie reformy miały charakter fragmentaryczny; np. orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z 2020 roku wskazywały na potrzebę zmian dotyczących umów śmieciowych, jednak dopiero obecna reforma kompleksowo rozwiązuje problem.
Reakcje środowisk zawodowych
Związki zawodowe, takie jak OPZZ, entuzjastycznie popierają nowelizację, podkreślając jej historyczne znaczenie dla równouprawnienia wszystkich grup pracowników. Marek Lewandowski z OPZZ wskazuje na koniec podziału na „pracowników pierwszej i drugiej kategorii”, co ma istotny wpływ na poprawę warunków życia milionów Polaków.
Z kolei organizacje pracodawców – między innymi Konfederacja Lewiatan – krytykują zmiany za zwiększenie kosztów zatrudnienia nawet o kilkanaście procent w mikrofirmach. Obawy dotyczą także komplikacji administracyjnych związanych z koniecznością gromadzenia i analizowania dokumentacji dotyczącej wcześniejszych okresów zatrudnienia.
Perspektywy i wyzwania
Krótkoterminowe skutki
Przed wejściem w życie reformy firmy będą musiały dostosować swoje systemy kadrowe tak, aby uwzględniały nowe zasady liczenia stażu pracy. W praktyce oznacza to konieczność archiwizacji i przeglądu dokumentacji sprzed wielu lat oraz aktualizację oprogramowania kadrowego. Eksperci przewidują wzrost liczby sporów sądowych związanych z wykazywaniem okresów zatrudnienia zwłaszcza tam, gdzie brakuje pełnej dokumentacji.
Średnioterminowe prognozy
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej rozważa dalsze rozszerzenie praw pracowniczych: planowane jest wydłużenie minimalnego wymiaru urlopu do 35 dni dla wszystkich zatrudnionych niezależnie od długości stażu oraz skrócenie tygodnia pracy do 35 godzin lub wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy. Te propozycje mają jeszcze bardziej poprawić warunki życia Polaków i zwiększyć ich efektywność zawodową.
Wpływ na przeciętnego pracownika
Dla zwykłego pracownika zmiana ta oznacza realne korzyści czasowe i finansowe. Przykładowo młody programista pracujący wcześniej jako freelancer lub na B2B po przejściu na etat automatycznie uzyska więcej dni wolnych od pracy bez konieczności oczekiwania kilku lat. Zyskuje również możliwość ubiegania się o dodatki stażowe szybciej niż dotychczas.
Dodatkowo możliwość kumulowania różnych rodzajów urlopów – wypoczynkowego, opiekuńczego oraz dni wolnych od świąt państwowych – pozwoli maksymalizować czas odpoczynku nawet do 45 dni rocznie. To istotny krok ku lepszemu zachowaniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
Podsumowanie
Nowelizacja kodeksu pracy zaplanowana na rok 2026 to przełomowa zmiana odpowiadająca potrzebom współczesnego rynku pracy oraz standardom unijnym. Pięć milionów osób zyska dłuższe urlopy oraz dodatkowe świadczenia stażowe dzięki uwzględnieniu okresów pracy poza tradycyjnym etatem. Mimo oporu części środowisk biznesowych jest to krok ku sprawiedliwszemu traktowaniu wszystkich form zatrudnienia i poprawie jakości życia polskich pracowników. Kluczowym wyzwaniem pozostanie sprawne wdrożenie nowych przepisów oraz edukacja zarówno pracodawców jak i samych zatrudnionych o nowych prawach.
Zachęcamy do śledzenia dalszych zmian legislacyjnych oraz aktywnego udziału w dyskusjach dotyczących przyszłości rynku pracy w Polsce – bo prawo powinno doceniać każdą formę wykonywanej pracy niezależnie od jej charakteru.
