Od 1 stycznia 2026 roku polski rynek pracy przejdzie znaczącą transformację w zakresie obliczania stażu pracy. Nowelizacja Kodeksu pracy, przygotowana przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pod kierownictwem minister Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, ma na celu wyrównanie praw pracowników zatrudnionych na różnych formach umów. Dysproporcje między osobami pracującymi na etatach a tymi na umowach cywilnoprawnych lub prowadzącymi działalność gospodarczą zostaną zniwelowane poprzez rozszerzenie definicji stażu pracy. Dzięki temu około 5 milionów Polaków zyska możliwość wliczenia dotychczas nieuwzględnianych okresów do swojego stażu zawodowego, co wpłynie bezpośrednio na ich prawa i świadczenia.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie umowy będą wliczane do stażu pracy od stycznia 2026? | Umowy zlecenia, agencyjne z opłaconym ZUS oraz okresy prowadzenia działalności gospodarczej. |
| Jak przygotować się do zmian w Kodeksie pracy dotyczących stażu pracy 2026? | Należy zgromadzić dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia i składki ZUS, a także korzystać z elektronicznego kalkulatora ZUS do weryfikacji stażu. |
| Jakie będą konsekwencje nowelizacji Kodeksu pracy dla pracowników z umowami cywilnoprawnymi? | Zwiększenie uprawnień, takich jak dłuższy urlop, wyższe odprawy i dodatki stażowe. |
Spis treści:
Nowa definicja stażu pracy – jakie okresy zostaną uwzględnione?
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza fundamentalne zmiany w sposobie liczenia stażu zawodowego. Od początku 2026 roku do okresu zatrudnienia będą wliczane nie tylko tradycyjne umowy o pracę, ale również inne formy zatrudnienia i działalności zawodowej. W szczególności obejmą one umowy zlecenia oraz agencyjne, pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.
Dodatkowo uwzględniona zostanie działalność gospodarcza prowadzona zarówno jednoosobowo, jak i w formie spółek osobowych czy kapitałowych. Do stażu zaliczone zostaną także okresy pełnienia funkcji publicznych, takich jak mandaty poselskie, senatorskie czy członkostwo w Parlamencie Europejskim. Co więcej, nowe przepisy przewidują uwzględnienie czasu służby wojskowej oraz wykonywania odpłatnej pracy podczas odbywania kary pozbawienia wolności.
Wyjątek stanowią natomiast umowy o dzieło oraz okresy nauki formalnej — nadal nie będą one brane pod uwagę przy obliczaniu długości stażu. Nowa definicja ma charakter retroaktywny i umożliwia zaliczenie okresów zatrudnienia od roku 2004 pod warunkiem przedstawienia odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej.
Konsekwencje nowelizacji Kodeksu pracy dla pracowników
Zmiana definicji stażu pracy niesie ze sobą wymierne korzyści dla pracowników korzystających dotychczas z elastycznych form zatrudnienia. Przykładowo osoba posiadająca osiem lat doświadczenia na umowie o pracę oraz trzy lata na podstawie umów cywilnoprawnych będzie mogła liczyć na zwiększony wymiar urlopu wypoczynkowego – z dotychczasowych 20 dni do nawet 26 dni rocznie.
Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność uwzględniania tych dodatkowych okresów przy ustalaniu praw pracowniczych takich jak odprawy czy dodatki za długoletnią pracę. W sektorze publicznym zmiany mogą wpłynąć na szybsze awanse oraz wyższe świadczenia wynikające ze zwiększonego stażu.
Nowelizacja wpłynie również na wysokość odpraw przy zwolnieniach grupowych – przewiduje się wzrost tych świadczeń nawet o kilkadziesiąt procent. Dodatki stażowe w budżetówce ulegną podwyższeniu średnio o kilkaset złotych miesięcznie, co bezpośrednio poprawi sytuację finansową wielu pracowników.
Koszty dla pracodawców związane ze zmianami
Wprowadzenie nowej definicji stażu pracy oznacza dla firm wzrost kosztów operacyjnych. Analizy Konfederacji Lewiatan wskazują, że przedsiębiorstwa zatrudniające około stu osób mogą spodziewać się wzrostu wydatków na urlopy o około 18%, a kosztów wypłat odpraw nawet o ponad 20%. Ponadto konieczne będzie poświęcenie dodatkowych godzin pracy działom kadr na weryfikację nowych okresów zatrudnienia i aktualizację danych kadrowych.
Dla małych firm dostosowanie systemów obsługi kadrowej może wiązać się z wydatkami rzędu kilku tysięcy złotych. Szczególnie istotne będzie to dla branży IT, gdzie duża część specjalistów świadczy usługi na podstawie kontraktów B2B – zmiana ta może skłonić firmy do przemyślenia modelu zatrudnienia ze względu na rosnące koszty.
Kontekst społeczno-ekonomiczny reformy
Reforma wpisuje się w szerszy proces modernizacji prawa pracy w Polsce, który od kilku lat konsekwentnie dąży do wyrównania szans między różnymi formami zatrudnienia. W ostatnich latach wprowadzono m.in. obowiązek równej płacy kobiet i mężczyzn oraz uregulowano zasady pracy zdalnej jako standardowej formy wykonywania obowiązków zawodowych.
Badania opinii publicznej potwierdzają szerokie poparcie społeczne dla tych zmian – aż 86% Polaków opowiada się za nowelizacją Kodeksu pracy dotyczącą liczenia stażu. Jednocześnie niemal połowa pracowników deklaruje brak informacji ze strony pracodawców o nadchodzących modyfikacjach. Społeczne oczekiwania wskazują także, że reforma jest spóźniona o co najmniej kilka lat.
Perspektywy i kontrowersje wokół nowelizacji
Zwolennicy reformy argumentują przede wszystkim jej sprawiedliwość społeczną i eliminację nierówności między osobami zatrudnionymi na różnych warunkach prawnych. Podkreślają też zgodność zmian z unijnymi standardami dotyczącymi równego traktowania oraz poprawę sytuacji młodych ludzi często zatrudnianych na krótkoterminowych umowach cywilnoprawnych.
Krytycy natomiast zwracają uwagę na rosnące koszty prowadzenia działalności gospodarczej, które mogą negatywnie wpłynąć zwłaszcza na mikroprzedsiębiorstwa. Obawy budzi również wzrost biurokracji związanej z dokumentowaniem i potwierdzaniem okresów zatrudnienia oraz ryzyko przeniesienia niektórych usług za granicę w celu ograniczenia wydatków.
Praktyczne porady dla pracowników – jak przygotować się do zmian?
Aby skorzystać z nowych przepisów dotyczących liczenia stażu pracy, warto już teraz zadbać o odpowiednią archiwizację dokumentacji potwierdzającej dotychczasową aktywność zawodową. Zaleca się gromadzenie kopii umów cywilnoprawnych zawieranych od 2004 roku wraz z dowodami opłacenia składek ZUS oraz zaświadczeniami dotyczącymi prowadzonej działalności gospodarczej lub pełnionych funkcji publicznych.
Od kwietnia 2026 roku dostępny będzie elektroniczny kalkulator ZUS umożliwiający samodzielną weryfikację naliczonego stażu. Po jego obliczeniu można zgłaszać wyniki do swojego pracodawcy, który ma ustawowo określony czas 30 dni na uwzględnienie nowych danych przy ustalaniu uprawnień pracowniczych.
Przyszłość rynku pracy po nowelizacji
Eksperci rynku przewidują trzy główne scenariusze rozwoju sytuacji zawodowej Polaków do roku 2030. Pierwszy zakłada wzrost udziału tradycyjnych umów o pracę do ponad trzech czwartych wszystkich form zatrudnienia, co zwiększyłoby stabilność zawodową większości osób. Drugi scenariusz przewiduje utrzymanie lub wzrost popularności jednoosobowych działalności gospodarczych jako elastycznej formy zarobkowania.
Najsłabsza prognoza wskazuje natomiast możliwość automatyzacji ponad trzystu tysięcy stanowisk administracyjnych, co stawia wyzwania przed systemem wsparcia dla osób tracących miejsca pracy. Rząd planuje kolejne zmiany prawne takie jak jawność wynagrodzeń czy wydłużenie urlopu wypoczynkowego dla osób o długim stażu, które mają dodatkowo usprawnić rynek pracy i zapewnić większą ochronę zatrudnionym.
Nowelizacja Kodeksu pracy to bezprecedensowa zmiana dostosowująca przepisy do realiów współczesnego rynku zatrudnienia. Choć wywołuje mieszane reakcje środowisk biznesowych i społecznych, jej wdrożenie jest krokiem ku większej sprawiedliwości i równouprawnieniu wszystkich form aktywności zawodowej w Polsce.
