Od 2022 roku obserwujemy wyraźne zmiany w dynamice polskiej wymiany handlowej z krajami Unii Europejskiej. Polska, dotąd postrzegana jako jeden z najszybciej rosnących eksporterów na rynku wewnętrznym UE, stoi dziś przed poważnym wyzwaniem. Według raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) z maja 2025 roku, od trzech lat utrzymuje się trend stagnacji, a nawet spadku eksportu przy jednoczesnym wzroście importu. To zjawisko już teraz negatywnie wpływa na bilans handlowy i kondycję gospodarki krajowej. Co stoi za tymi zmianami i jakie mogą być ich konsekwencje?
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza deficyt w wymianie handlowej Polski z UE? | Deficyt oznacza, że Polska importuje więcej niż eksportuje do krajów UE, co może osłabiać bilans płatniczy i gospodarkę. |
| Jak aprecjacja złotego wpływa na handel z UE? | Silniejszy złoty podnosi ceny polskiego eksportu i obniża koszty importu, co utrudnia konkurencyjność polskich produktów. |
| Jakie sektory najbardziej odczuwają zmiany w handlu z UE? | Przemysł motoryzacyjny i usługi transportowe są szczególnie dotknięte spadkiem eksportu i rosnącym importem. |
Spis treści:
Najważniejsze fakty
Statystyki handlowe
W pierwszym kwartale 2025 roku polski eksport do krajów Unii Europejskiej osiągnął wartość około 65,2 miliarda euro, co stanowiło aż 74% całkowitego eksportu Polski. Mimo to, poziom ten utrzymał się na stabilnym poziomie wobec roku poprzedniego, nie wykazując znaczącego wzrostu. Tymczasem import z Unii wzrósł o ponad 4%, do poziomu około 58,9 miliarda euro. W efekcie saldo handlowe Polski wobec państw członkowskich skurczyło się niemal o połowę — z plus 12,1 miliarda euro w 2022 roku do zaledwie 6,3 miliarda euro w pierwszych miesiącach 2025 roku.
Najbardziej widocznym symptomem tych zmian jest spadek eksportu do Niemiec – kluczowego partnera handlowego Polski. W styczniu 2025 sprzedaż do tego kraju wyniosła około 7,5 miliarda euro, co oznaczało spadek o niemal 8% względem analogicznego okresu poprzedniego roku. To alarmujący sygnał dla całej gospodarki.
Bezpośrednie konsekwencje
Negatywne tendencje w wymianie handlowej przekładają się bezpośrednio na pogorszenie salda rachunku bieżącego Polski. W czwartym kwartale 2024 roku odnotowano deficyt rzędu -2,2 miliarda złotych, co stanowiło około 0,3% PKB. Dla porównania rok wcześniej Polska notowała nadwyżkę na poziomie +1,8% PKB. Sektory szczególnie narażone na skutki tych zmian to przede wszystkim przemysł motoryzacyjny oraz usługi transportowe. Eksport środków transportu zmalał aż o 11% w ciągu ostatniego roku ze względu na rosnącą konkurencję ze strony chińskich producentów. W przypadku usług transportowych eksport pozostaje stabilny na poziomie około 4,2 miliarda euro kwartalnie, podczas gdy import tych usług wzrasta corocznie o kilka procent.
Kontekst
Trendy w handlu Unii Europejskiej
Unia Europejska jako całość zanotowała w roku 2024 nadwyżkę handlową sięgającą aż 147 miliardów euro. Ten wynik był napędzany przede wszystkim przez silny eksport maszyn oraz produktów chemicznych. Polska jednak wyróżnia się na tle wspólnoty negatywnym bilansem – jej udział w unijnym eksporcie spadł z poziomu 4,1% w 2022 roku do około 3,7% w pierwszej połowie 2025 roku.
Porównanie historyczne
Analizując dane historyczne można zauważyć znaczące zmiany dynamiki polskiego eksportu do krajów UE. W latach 2014–2019 średnioroczny wzrost wynosił blisko 6,8%, co świadczyło o silnej pozycji Polski jako eksporterowi. Jednakże od początku pandemii tempo to wyraźnie zwolniło do około 2,1% rocznie i już w roku 2024 po raz pierwszy od dekady odnotowano spadek wartości eksportu o ponad jeden procent.
W marcu 2025 roku sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu – deficyt handlowy Polski względem Unii Europejskiej osiągnął najwyższy poziom od ponad dekady: ponad miliard euro miesięcznie.
Czynniki strukturalne
Na obecne tendencje wpływ ma kilka istotnych czynników strukturalnych. Kluczowym jest aprecjacja złotego – waluta umocniła się o około 7% wobec dolara oraz o blisko 2% względem euro w ciągu ostatniego roku. Ta sytuacja powoduje wzrost relatywnych cen polskich towarów za granicą i jednocześnie obniża koszty importowanych produktów.
Dodatkowo zmiany geopolityczne wpływają na kierunki i strukturę wymiany handlowej. Udział Chin w imporcie do Polski zwiększył się znacząco – z niecałych 9% w roku 2022 do ponad 14% obecnie – zwłaszcza w sektorze elektroniki oraz komponentów przemysłowych. To dodatkowo komplikuje sytuację polskich eksporterów starających się konkurować zarówno wewnątrz UE, jak i globalnie.
Perspektywy
Scenariusze krótkoterminowe
Zgodnie z prognozami Polskiego Instytutu Ekonomicznego na lata 2025–2026 przewiduje się dalsze spowolnienie tempa wzrostu eksportu do Unii Europejskiej – szacowane na niewiele ponad pół procenta rocznie. W tym samym czasie import ma nadal rosnąć szybciej, prognozy wskazują nawet na ponad trzyprocentowy wzrost.
Dodatkowym ryzykiem są planowane przez Stany Zjednoczone podwyżki ceł na stal oraz aluminium – które mogą sięgnąć nawet poziomu dwudziestu pięciu procent. Około jedna piąta polskiego eksportu przemysłowego trafia właśnie na rynek amerykański, co stawia pod znakiem zapytania konkurencyjność tych branż.
Długoterminowe wyzwania
Długofalowe perspektywy nie napawają optymizmem bez podjęcia istotnych działań adaptacyjnych. Transformacja energetyczna nakłada obowiązek redukcji emisji CO₂ o ponad połowę do końca dekady – koszt modernizacji technologicznej przemysłu może wynieść nawet kilka miliardów euro rocznie.
Dodatkowo demograficzne wyzwania stają się coraz bardziej dotkliwe – ubytek blisko 130 tysięcy osób w wieku produkcyjnym ogranicza możliwości zwiększenia produkcji oraz elastyczności rynku pracy.
Kontrowersje
Część ekonomistów wskazuje jednak, że obserwowane deficyty mogą mieć charakter przejściowy lub być związane z inwestycyjnym charakterem wzrostu importu (np. realizacja Krajowego Planu Odbudowy). Ponadto oficjalne statystyki nie zawsze oddają pełen obraz: sektor usług IT notuje dynamiczny wzrost eksportu przekraczający nawet dwucyfrowe wartości roczne.
Zainteresowania czytelnika
Wpływ na konsumentów
Dla przeciętnego konsumenta aprecjacja złotego przyniosła korzyści – ceny elektroniki czy odzieży importowanej z Azji spadły nawet o kilkanaście procent. Jednakże spadek popytu zagranicznego grozi utratą miejsc pracy – szacuje się, że sektor motoryzacyjny i logistyczny może stracić niemal pięćdziesiąt tysięcy etatów do końca najbliższych dwóch lat.
Zaskakujące dane
Ciekawostką jest tzw. paradoks inwestycyjny: mimo rekordowego napływu inwestycji zagranicznych (wzrost o ponad dwadzieścia procent), ich udział w sektorach eksportowych maleje. Kapitał coraz częściej lokowany jest bowiem w sektorze usług przydomowych zamiast produkcji eksportowej.
Co więcej – statystyki pokazują także ukryty eksport: aż jedna trzecia produktów sprzedawanych przez polskie firmy zawiera komponenty wyprodukowane w Chinach. To zaciera tradycyjne obrazy przepływów handlowych i utrudnia ocenę realnej konkurencyjności polskich przedsiębiorstw.
Przestrogi ekspertów
Christine Lagarde podczas wizyty w Warszawie ostrzegła przed ryzykiem utraty znaczącej części udziałów rynkowych państw Europy Środkowej bez reform jednolitego rynku UE. Nowa strategia dla wspólnego rynku ma zostać przyjęta w czerwcu tego roku, jednak nie przewiduje specjalnych mechanizmów wsparcia dla regionu środkowoeuropejskiego.
Sytuacja wymaga więc nie tylko działań rządowych mających poprawić konkurencyjność i innowacyjność polskiej gospodarki, ale również świadomości obywateli – każdy konsument i przedsiębiorca jest częścią tego skomplikowanego układu ekonomicznego.
Jak my sami możemy wpłynąć na poprawę bilansu wymiany handlowej Polski? Czy świadome wybory konsumenckie oraz wsparcie dla rodzimych innowacji wystarczą? To pytania otwarte pozostające przed nami wszystkimi wobec wyzwań nadchodzących lat.
