| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym jest mostkowanie na L4? | Mostkowanie polega na braniu zwolnień lekarskich w dniach między weekendem a świętem, aby wydłużyć czas wolny bez użycia urlopu. |
| Jakie zmiany w przepisach dotyczą zwolnień lekarskich w Polsce w 2025 roku? | Od 2025 r. finansowanie L4 przejmuje ZUS, zniesiono e-zwolnienia, a pracownicy mogą wykonywać incydentalną pracę podczas L4. |
| Jak ZUS kontroluje nadużycia zwolnień lekarskich? | ZUS wykorzystuje sztuczną inteligencję, kontrolę mediów społecznościowych i wizyty kontrolne u pracowników na L4. |
Spis treści:
Epidemia Mostkowania: Statystyki i Skala Zjawiska w 2025 Roku
Mostkowanie na L4 stało się w Polsce jednym z najbardziej widocznych trendów związanych z wykorzystaniem zwolnień lekarskich do wydłużania czasu wolnego bez konieczności wykorzystywania urlopu wypoczynkowego. Polega ono na strategicznym braniu jednodniowych zwolnień lekarskich pomiędzy dniami ustawowo wolnymi od pracy a weekendami, tworząc tym samym dłuższe przerwy od obowiązków zawodowych. W 2025 roku zjawisko to osiągnęło rekordową skalę, szczególnie widoczną przed majówką – okresem sprzyjającym takim praktykom.
W ubiegłym roku Polacy spędzili na zwolnieniach lekarskich aż 240 milionów dni, z czego około jedna trzecia stanowiła nadużycia. W pierwszych miesiącach 2025 roku tendencja ta utrzymuje się i nawet wzrasta – aż 28% skontrolowanych przypadków dotyczyło nieuzasadnionych absencji związanych z mostkowaniem. Pracodawcy ponoszą ogromne koszty finansowe – straty przekroczyły już 18 miliardów złotych rocznie, a branże takie jak produkcja czy logistyka odnotowują znaczące spadki efektywności z powodu braków kadrowych.
Szczególnie obrazowo sytuacja wyglądała podczas majówki w 2025 roku. Święta przypadające na środku tygodnia skłoniły wielu pracowników do „mostkowania” przez branie jednodniowego L4 tuż przed lub po dniach wolnych. ZUS zanotował wzrost liczby krótkich zwolnień o niemal 40% w okresie od końca kwietnia do początku maja. Kontrole wykazały, że znacząca część osób korzystających z takiego rozwiązania spędzała ten czas na remontach mieszkań czy wyjazdach rekreacyjnych zamiast faktycznie leczyć się, co potwierdza skalę problemu nadużywania zwolnień lekarskich.
Kontekst: E-Zwolnienia i Poluzowanie Przepisów
Rozwój technologii oraz zmiany legislacyjne znacząco wpłynęły na dostępność i sposób wystawiania zwolnień lekarskich. Od kilku lat coraz powszechniejsze stały się e-zwolnienia wystawiane podczas teleporad medycznych, co ułatwiło szybkie uzyskanie L4 bez konieczności osobistej wizyty u lekarza. W efekcie liczba krótkoterminowych absencji wzrosła o ponad połowę względem okresu sprzed popularyzacji telemedycyny.
Jednakże od czerwca 2025 roku planowane jest zniesienie możliwości wystawiania e-zwolnień bez fizycznej konsultacji, co ma ograniczyć liczbę nadużyć i wymusić większą kontrolę nad procesem diagnozy. Ponadto od stycznia tego samego roku nastąpiła istotna zmiana w finansowaniu zasiłków chorobowych – zamiast pracodawców za nieobecność płacić będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Ma to odciążyć firmy, które dotychczas ponosiły znaczne koszty zastępstw i utraty produktywności spowodowanej absencją pracowników.
Te reformy mają również wpływ na rynek pracy oraz relacje między pracownikami a przedsiębiorcami, tworząc nowe wyzwania i szanse dla obu stron. Łatwiejszy dostęp do L4 przez e-zwolnienia sprzyjał mostkowaniu, natomiast nowa forma finansowania ma zachęcić do bardziej odpowiedzialnego korzystania ze zwolnień i zwiększyć skuteczność kontroli.
Perspektywy: Zaostrzenie Kontroli vs. Elastyczność
W odpowiedzi na narastające problemy z nadużyciami zwolnień lekarskich ZUS wdrożył zaawansowane narzędzia kontroli. Sztuczna inteligencja analizuje dane o absencjach pod kątem wzorców wskazujących na mostkowanie – szczególnie skupiając się na jednodniowych L4 przypadających tuż przed lub po weekendzie czy święcie. Ponadto inspektorzy zwiększyli liczbę niezapowiedzianych wizyt domowych oraz monitorują aktywność pracowników w mediach społecznościowych, co pozwala wykrywać niezgodne z deklarowanym stanem zdrowia zachowania.
W ramach nowelizacji prawa od marca 2025 roku dopuszczono także tzw. incydentalną pracę podczas L4 – oznacza to możliwość wykonywania lekkich obowiązków zawodowych, takich jak udział w telekonferencjach czy podpisywanie dokumentów elektronicznych, pod warunkiem że nie wpływa to negatywnie na proces leczenia. Ta forma elastyczności budzi jednak kontrowersje – związki zawodowe ostrzegają przed ryzykiem presji ze strony pracodawców oraz pogorszeniem stanu zdrowia osób chorych.
Debata dotycząca balansu między skuteczną kontrolą a zapewnieniem odpowiedniej elastyczności ilustruje wyzwania stojące przed systemem ubezpieczeń społecznych i rynkiem pracy w Polsce. Regulacje muszą chronić interesy zarówno przedsiębiorstw, jak i pracowników dbających o zdrowie i stabilność zatrudnienia.
Wpływ na Czytelników: Ryzyko i Szanse
Dla pracowników korzystających z mostkowania najważniejszym aspektem są konsekwencje prawne i finansowe wynikające z wykrycia nadużyć. Osoby przyłapane mogą zostać zobowiązane do zwrotu całego lub części zasiłku chorobowego oraz wpisane do rejestru osób nadużywających systemu, co utrudnia uzyskanie kolejnych świadczeń. W ostatnich latach rośnie liczba kar nakładanych przez ZUS, co ma odstraszać potencjalnych abuserów.
Z drugiej strony nowe przepisy dają przedsiębiorcom narzędzia do ograniczania strat związanych z absencją kadry. Możliwość delegowania kluczowych obowiązków osobom na L4 oraz wsparcie finansowe państwa w szkolenia zastępstw pozwalają firmom lepiej zarządzać zasobami ludzkimi i minimalizować negatywny wpływ mostkowania na działalność gospodarczą.
Dla obu stron ważne jest jednak wypracowanie równowagi opartej na uczciwości i wzajemnym zrozumieniu potrzeb – tylko wtedy system może działać sprawnie i odpowiadać na realne potrzeby rynku pracy oraz zdrowotne obywateli.
Podsumowanie
Mostkowanie na L4 pozostaje wyzwaniem dla polskiego rynku pracy i systemu ubezpieczeń społecznych również w 2025 roku. Reformy zmierzające do ograniczenia nadużyć poprzez zaostrzone kontrole oraz zmiany legislacyjne mają szansę przynieść wymierne rezultaty – rząd zakłada redukcję fałszywych zwolnień o około jedną trzecią jeszcze w tym roku. Jednakże eksperci przewidują ewolucję tego zjawiska wraz ze wzrostem liczby zwolnień psychiatrycznych oraz nowych form absencji trudniejszych do wykrycia.
W tej sytuacji kluczowa pozostaje odpowiedzialność zarówno pracowników, jak i pracodawców. Zachęta do uczciwego korzystania ze zwolnień lekarskich powinna iść w parze z poszukiwaniem równowagi między życiem prywatnym a zawodowym oraz dbałością o zdrowie fizyczne i psychiczne. Ostatecznie tylko transparentny i sprawiedliwy system może służyć wszystkim uczestnikom rynku pracy bez szkody dla żadnej ze stron.
