| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest „mostkowanie” na L4? | To praktyka wykorzystywania zwolnień lekarskich do przedłużenia weekendów i świąt, bez konieczności brania urlopu. |
| Jak uniknąć kontroli ZUS przy wykorzystywaniu L4 do przedłużenia weekendu 2025? | Przestrzegając zasad prawidłowego korzystania z L4 i unikając nadużyć, które mogą zostać wykryte podczas kontroli. |
| Jaki wpływ ma mostkowanie na produktywność firm w Polsce w majówkę 2025? | Mostkowanie powoduje wzrost absencji, co przekłada się na znaczne straty finansowe i obniżoną efektywność pracy przedsiębiorstw. |
W przededniu majówki 2025 roku polski rynek pracy stoi przed wyzwaniem związanym z narastającym zjawiskiem „mostkowania” – praktyką polegającą na wykorzystywaniu zwolnień lekarskich (L4) do wydłużenia czasu wolnego, bez konieczności sięgania po urlop wypoczynkowy. Ten trend stał się popularny zwłaszcza w okresach świątecznych, gdy pracownicy dążą do maksymalizacji dni wolnych, a jednocześnie firmy odczuwają rosnące koszty i trudności organizacyjne. Jak działa mostkowanie? Dlaczego coraz więcej osób decyduje się na ten sposób? I jakie konsekwencje niesie to dla przedsiębiorstw oraz całej gospodarki? Oto kompleksowy przegląd najważniejszych faktów i perspektyw dotyczących tego fenomenu.
Spis treści:
Epidemia Fikcyjnych Zwolnień: Skala i Mechanizmy
„Mostkowanie” to termin opisujący strategię pracowników polegającą na pobieraniu zwolnień lekarskich na dzień lub dni przylegające do weekendu lub świąt państwowych. W praktyce oznacza to wykorzystanie L4, aby „przymostkować” czas wolny, tworząc dłuższe przerwy bez konieczności rezygnacji z urlopu. Przykładowo, w maju 2025 roku osoby pracujące mogą wziąć jednodniowe zwolnienie 2 maja, co pozwala połączyć weekend z dniami ustawowo wolnymi (1 i 3 maja), uzyskując nawet ponad tydzień wolnego.
Dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pokazują wyraźny wzrost liczby zwolnień lekarzy online – w styczniu 2025 wystawiono aż 2,8 miliona e-ZLA, które przekładają się na niemal 28 milionów dni absencji. W okresie majowym ta liczba rośnie o około 30%, co jest bezpośrednio powiązane z praktyką mostkowania. Według raportów firmy Conperio aż 22,8% zwolnień przypada na piątki, a 20,5% na poniedziałki – dni idealne do przedłużania weekendów[10].
Łatwość uzyskania elektronicznych zwolnień lekarskich poprzez telemedycynę znacząco ułatwia stosowanie tej metody. W roku poprzedzającym majówkę aż 64% e-ZLA wystawiano bez fizycznej wizyty u lekarza, co zwiększa ryzyko nadużyć i fikcyjnych zwolnień[7]. Ten mechanizm sprawia, że mostkowanie stało się nie tylko popularne, ale też trudne do skutecznego ograniczenia.
Konsekwencje dla Firm: Straty i Kontrola
Mostkowanie ma realny wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw. W sektorach takich jak logistyka czy automotive absencja pracowników osiąga alarmujące poziomy – odpowiednio nawet do 7,96% oraz ponad 10% w kluczowych miesiącach. Każdy dzień nieobecności generuje dla firmy koszty związane z wynagrodzeniem chorobowym oraz składkami ZUS, które średnio wynoszą od 400 do 600 złotych za pracownika[10]. Łączne straty wynikające z mostkowania oraz innych form nadużyć szacuje się na około miliard dwieście milionów złotych rocznie[8].
W odpowiedzi na rosnące wyzwania pracodawcy wdrażają nowoczesne technologie wspierające kontrolę absencji. Przykładem jest aplikacja Pulpit Absencji opracowana przez Conperio, która dzięki algorytmom sztucznej inteligencji potrafi identyfikować podejrzane wzorce zachowań pracowników oraz sygnalizować potencjalne nadużycia[16]. Narzędzie to umożliwia analizę danych HR pod kątem częstotliwości i terminów korzystania ze zwolnień lekarskich oraz generuje raporty dla działów zarządzania personelem.
Również Zakład Ubezpieczeń Społecznych intensyfikuje działania kontrolne – w roku poprzednim przeprowadzono niemal pół miliona kontroli zwolnień lekarskich, co pozwoliło zawiesić wypłatę świadczeń o wartości ponad pięćdziesięciu trzech milionów złotych[11]. Takie działania mają na celu ograniczenie skali fikcyjnych absencji oraz ochronę uczciwych pracowników i przedsiębiorców.
Kontekst Historyczny i Prawne Zmiany
Zjawisko mostkowania nie pojawiło się nagle – jego intensywność jednak rośnie. Porównując dane z lat poprzednich można zauważyć systematyczny wzrost jednodniowych L4 przypadających na piątki i poniedziałki: wzrost o kilka procent rok do roku świadczy o utrwaleniu się tej praktyki jako elementu kultury pracy[10]. Jednym z czynników sprzyjających temu trendowi są zmiany legislacyjne – podwyżka płacy minimalnej od stycznia 2025 roku zwiększyła podstawę wymiaru zasiłków chorobowych, co dodatkowo zachęca część osób do korzystania z L4 niezgodnie z przeznaczeniem[14].
W reakcji na te wyzwania ustawodawca planuje zaostrzenia przepisów dotyczących zwolnień lekarskich online. Proponowane rozwiązania obejmują m.in. automatyczne kontrole głosowe (voiceboty), które będą przeprowadzać wywiady z osobami korzystającymi z L4 oraz wysokie kary finansowe sięgające nawet dziesięciu tysięcy złotych za fałszywe zwolnienia[12]. Te zmiany mają ograniczyć skalę nadużyć i zwiększyć wiarygodność systemu e-ZLA.
Perspektywy: Koszty vs. Prawa Pracownicze
Sytuacja budzi kontrowersje między stronami rynku pracy. Organizacje pracodawców wskazują na potrzebę ograniczenia dostępu do e-ZLA tylko do przypadków rzeczywiście wymagających hospitalizacji lub długotrwałego leczenia. Postulują także bardziej rygorystyczne kontrole oraz sankcje wobec osób nadużywających prawa do zwolnień lekarskich[10].
Z kolei związki zawodowe podkreślają znaczenie ochrony prywatności oraz prawa pracowników do korzystania ze zwolnień bez nadmiernej inwigilacji. Argumentują również, że ponad jedna trzecia kontroli ZUS nie wykazała naruszeń przepisów, co świadczy o tym, iż większość korzystających z L4 robi to zgodnie z prawem[10].
W poszukiwaniu kompromisu coraz większą popularność zdobywają ubezpieczenia frekwencyjne – mechanizmy rekompensujące firmom koszty absencji poprzez specjalne polisy. Już około 15% dużych przedsiębiorstw testuje takie rozwiązania jako sposób na minimalizację strat związanych z nieobecnością pracowników[17]. To innowacyjne podejście może stanowić przyszłość zarządzania ryzykiem kadrowym w Polsce.
Dlaczego Czytelników To Obchodzi?
Dla przeciętnego pracownika temat mostkowania oznacza nie tylko pokusę dodatkowego urlopu bez konieczności wykorzystania dni wypoczynkowych, ale także potencjalne zagrożenia prawne i finansowe. Nadużycia mogą skutkować zawieszeniem wypłat świadczeń chorobowych przez ZUS lub nawet rozwiązaniem umowy o pracę[11]. Warto więc rozważyć konsekwencje takiego postępowania.
Dla pracodawców problem ten przekłada się na poważne wyzwania organizacyjne i finansowe. Rosnąca absencja obniża produktywność zespołów i wymusza inwestycje w narzędzia monitoringu oraz zarządzania personelem. Z punktu widzenia gospodarki narodowej wzrost wskaźnika absencji może negatywnie oddziaływać na PKB – każdy procentowy wzrost absencji zmniejsza produkt krajowy brutto o około 0,3%[8].
Nie mniej istotny jest aspekt technologiczny – wdrażanie nowoczesnych systemów HR wykorzystujących sztuczną inteligencję pozwala szybciej identyfikować potencjalne nadużycia oraz optymalizować procesy zarządzania kadrą[16]. To istotna zmiana wpisująca się w cyfryzację rynku pracy.
Podsumowanie: Nowa Rzeczywistość Rynku Pracy
Zjawisko mostkowania odsłania fundamentalny konflikt pomiędzy potrzebą elastyczności a koniecznością ograniczenia nadużyć w erze cyfrowych zwolnień lekarskich. Rok 2025 pokazuje jasno, że ani całkowita liberalizacja przepisów ani pełna inwigilacja nie są rozwiązaniem problemu. Kluczowa będzie równowaga między kontrolą a zaufaniem pomiędzy pracodawcami a pracownikami.
Mikołaj Zając podsumowuje: „Walka z L4 to nie polowanie na chorych ludzi, lecz ochrona uczciwości tych wszystkich, którzy rzeczywiście potrzebują odpoczynku”. To przesłanie powinno inspirować zarówno ustawodawców, jak i uczestników rynku pracy do dialogu oraz poszukiwania rozwiązań sprzyjających zdrowemu środowisku pracy i efektywności gospodarki.
