Od maja 2025 roku system orzecznictwa o niepełnosprawności w Polsce uległ istotnym zmianom, które wywołały mieszane uczucia wśród osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wprowadziło nowe rozporządzenie wydłużające okres ważności orzeczeń o niepełnosprawności, a równocześnie zaprezentowano nową funkcjonalność cyfrową – mLegitymację ON, dostępną w aplikacji mObywatel. Choć oba te kroki mają ułatwić życie osób z niepełnosprawnościami, to jednak pojawiło się rozczarowanie wywołane rozbieżnością między oczekiwaniami środowiska a rzeczywistymi rozwiązaniami. W efekcie mLegitymacja ON stała się raczej formą pocieszenia niż spełnieniem nadziei na orzeczenia na stałe.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest mLegitymacja ON? | To cyfrowa wersja legitymacji osoby z niepełnosprawnością dostępna w aplikacji mObywatel, ułatwiająca potwierdzanie uprawnień. |
| Jakie są nowe zasady wydawania orzeczeń o niepełnosprawności w Polsce 2025? | Orzeczenia dla osób powyżej 16 lat są ważne do 7 lat, dla dzieci do ukończenia 16 lat – do 3 lat, bez stałych decyzji. |
| Dlaczego orzeczenia na stałe nie zostały wprowadzone? | Ze względu na kompromis administracyjny i potrzeby kontroli stanu zdrowia, wprowadzono wydłużone okresy ważności zamiast orzeczeń bezterminowych. |
Spis treści:
Najważniejsze fakty: między obietnicami a rzeczywistością
26 maja 2025 roku minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podpisała rozporządzenie zmieniające zasady wydawania orzeczeń o niepełnosprawności. Najważniejszą zmianą jest wydłużenie okresu ważności tych dokumentów – dla osób powyżej 16. roku życia wynosi on teraz aż siedem lat, a dla dzieci do ukończenia szesnastego roku życia trzy lata. Zmiana ta dotyczy około 1,24 miliona obywateli. Rozporządzenie opiera się na liście 208 chorób uprawniających do dłuższego okresu ważności orzeczenia o niepełnosprawności. Znajdują się na niej zarówno choroby przewlekłe, jak i rzadkie schorzenia genetyczne takie jak zespół Downa czy achondroplazja.
Mimo że lista ta miała stanowić podstawę do przyznawania orzeczeń stałych, wprowadzono jedynie wydłużone terminy ważności. Oznacza to konieczność regularnego odnawiania dokumentów, choć rzadziej niż dotychczas. W praktyce osoby z niepełnosprawnościami będą musiały ponownie ubiegać się o potwierdzenie swojej sytuacji zdrowotnej co kilka lat.
Równocześnie od czerwca 2025 roku dostępna jest nowa funkcjonalność – mLegitymacja ON – czyli cyfrowa legitymacja osoby z niepełnosprawnością dostępna w aplikacji mObywatel. Umożliwia ona przechowywanie dokumentu na smartfonie oraz automatyczne aktualizowanie jego ważności. To nowoczesne rozwiązanie ma usprawnić codzienne funkcjonowanie i ograniczyć potrzebę noszenia fizycznych dokumentów.
Kontekst: od postulatów środowiskowych do kompromisu
Zmiany te są efektem wieloletnich postulatów środowisk osób z niepełnosprawnościami oraz ich rodzin, które od dawna domagały się uproszczenia procedur związanych z orzekaniem o stopniu niepełnosprawności. W latach poprzedzających reformę przeciętny czas oczekiwania na wydanie orzeczenia wynosił od czterech do dziewięciu miesięcy, co generowało znaczne utrudnienia i frustracje.
W marcu 2025 roku Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych ogłosił plany wprowadzenia orzeczeń stałych dla osób cierpiących na określone schorzenia ze wspomnianej listy 208 chorób. Miało to być przełomowe rozwiązanie ograniczające biurokrację i przynoszące realną ulgę osobom najbardziej dotkniętym problemem.
Jednak finalne rozporządzenie różni się od tych zapowiedzi, uzasadniając decyzję potrzebą zachowania kontroli nad aktualnym stanem zdrowia pacjentów oraz koniecznością dostosowania systemu do wymogów administracyjnych i medycznych. W tym samym czasie Polska kontynuuje proces cyfryzacji usług publicznych poprzez rozwój aplikacji mObywatel i jej funkcji takich jak mLegitymacja ON.
Perspektywy: rozczarowanie vs. pragmatyzm
Reakcje na zmiany są wyraźnie podzielone. Z jednej strony przedstawiciele rządu wskazują na znaczący postęp – siedmioletni okres ważności orzeczeń to krok naprzód względem dotychczasowych dwóch lub trzech lat. Podkreślają również korzyści płynące z cyfryzacji dokumentów poprzez mLegitymację ON, która upraszcza formalności i zwiększa dostępność świadczeń.
Z drugiej strony wiele organizacji pozarządowych oraz samych osób z niepełnosprawnościami wyraża rozczarowanie brakiem wdrożenia orzeczeń stałych. Ich zdaniem obecne rozwiązania to jedynie półśrodek, który nadal wymaga od chorych udowadniania swojego stanu zdrowia mimo oczywistych przesłanek medycznych. Organizacje takie jak Stowarzyszenie Rodziców Dzieci z Zespołem Downa zapowiadają dalsze działania mające na celu wywalczenie prawdziwie bezterminowych decyzji.
Eksperci wskazują również potencjalne skutki długoterminowe: choć reforma może zmniejszyć obciążenie zespołów lekarskich odpowiedzialnych za wydawanie orzeczeń nawet o kilkadziesiąt procent, to istnieje ryzyko sporów prawnych ze strony tych, którzy oczekiwali trwałych dokumentów. Ponadto ważne będzie monitorowanie wpływu zmian na dostęp do świadczeń oraz możliwość aktualizacji uprawnień wraz z postępem medycyny.
Zainteresowania czytelników: praktyczne implikacje
Dla ponad miliona osób powyżej szesnastego roku życia nowa regulacja oznacza przede wszystkim rzadszą konieczność odnawiania orzeczeń – średnio co siedem lat zamiast co dwa lub trzy lata. Rodzice dzieci z niepełnosprawnościami mogą liczyć także na ułatwienia związane z wydłużeniem ważności zaświadczeń lekarskich z dotychczasowych trzydziestu dni do dziewięćdziesięciu dni.
mLegitymacja ON niesie ze sobą liczne korzyści praktyczne: pozwala korzystać z ulg transportowych bez konieczności noszenia fizycznej legitymacji czy umożliwia szybszą weryfikację uprawnień przez pracodawców oraz instytucje publiczne. Co więcej, system umożliwia udostępnienie legitymacji opiekunom prawnym lub rodzicom poprzez wpisanie ich danych do specjalnego rejestru EKSMOoN, co znacznie ułatwia codzienną obsługę spraw urzędowych przez osoby reprezentujące podopiecznych.
Synteza: między modernizacją a oczekiwaniami
Wprowadzona reforma jest wyraźnym przykładem kompromisu pomiędzy racjami administracyjnymi a oczekiwaniami społecznymi środowiska osób z niepełnosprawnościami. Choć brak pełnych orzeczeń stałych pozostaje istotnym źródłem niezadowolenia i frustracji, wydłużenie okresów ważności dokumentów oraz cyfryzacja potwierdzania statusu realnie zmniejszają obciążenia biurokratyczne.
Kluczowym wyzwaniem pozostaje jednak dalsze doskonalenie systemu tak, aby odpowiadał on na zmieniające się potrzeby osób z różnorodnymi schorzeniami oraz zapewniał im pełne wsparcie zarówno formalne, jak i społeczne. mLegitymacja ON wpisuje się w trend cyfryzacji usług publicznych i stanowi krok ku nowoczesnemu państwu cyfrowemu, ale prawdziwa zmiana wymaga także głębszej refleksji nad filozofią wsparcia tej grupy obywateli oraz otwartej rozmowy ze środowiskiem osób z niepełnosprawnościami.
